Του Άρη Ρεμούνδου,
Η Πορτογαλία ανέλαβε την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την πρώτη ημέρα του χρόνου και για 6 μήνες, μέχρι, δηλαδή, και τον Ιούνιο. Κατ’ αρχάς, αρμόζει να διευκρινιστεί η λειτουργία του Συμβουλίου, οι προτεραιότητες του, αλλά και οι επιδιώξεις και οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η πορτογαλική προεδρία.
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ή και Συμβούλιο των Υπουργών) είναι ένα κατεξοχήν διακρατικό όργανο, το οποίο εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών και εκφράζει τα συμφέροντά τους. Η Συνθήκη της Λισαβόνας επισήμανε τη διττή φύση του Συμβουλίου ως πολιτικού-εκτελεστικού οργάνου κι ως νομοθετικού σώματος είτε όταν λειτουργεί αυτόνομα είτε μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αποτελείται από έναν αντιπρόσωπο κάθε κράτους-μέλους σε υπουργικό επίπεδο, ο οποίος δύναται να δεσμεύει την κυβέρνηση του και να ασκεί το δικαίωμα ψήφου. Επιπρόσθετα, το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία, σύμφωνα με τον «κανόνα διπλής πλειοψηφίας» (double majority rule), και χάριν της Συνθήκης της Λισαβόνας, το 80% των θεμάτων αποφασίζονται με τη χρήση αυτής. Ομοφωνία απαιτείται σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και φορολογίας, ενώ η μειοψηφία της αρνησικυρίας μπορεί να καλύπτει μόνο έναν ελάχιστο αριθμό μελών του Συμβουλίου που αντιστοιχεί στο ποσοστό του 35% του πληθυσμού των συμμετεχόντων κρατών. Αυτό ισοδυναμεί με τέσσερα μέλη κι αν αυτά καταψηφίσουν, τότε μπλοκάρεται η απόφαση.
Οι βασικές αρμοδιότητες του Συμβουλίου είναι: η διαπραγμάτευση και θέσπιση νομοθεσίας μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη βάση των προτάσεων της Επιτροπής, ο συντονισμός των πολιτικών των κρατών-μελών, η σύναψη διεθνών συμφωνιών, η έγκριση του προϋπολογισμού της ΕΕ από κοινού με το Κοινοβούλιο και η διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας της Ένωσης με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Παρατηρείται, λοιπόν, ότι ο ρόλος του είναι σύνθετος και πολυδιάστατος. Η Προεδρία πρέπει να είναι ο αμερόληπτος διαμεσολαβητής, να προγραμματίζει, να συντονίζει τις εργασίες και να εκπροσωπεί το Συμβούλιο στις σχέσεις του με τα άλλα όργανα της Ένωσης.
Η μεγάλη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η Πορτογαλία είναι φυσικά η πορεία της πανδημίας, ειδικότερα ο έγκαιρος εμβολιασμός, έτσι ώστε να αποφευχθεί ένα τρίτο κύμα, γεγονός που θα ήταν εξαιρετικά επιζήμιο για την Ένωση που ήδη έχει υποφέρει αρκετά. Μεγάλο στοίχημα ακόμη αποτελεί η ανάπλαση της οικονομίας και η διαχείριση των συνεπειών της πανδημίας. Η Πορτογαλία, στο εργασιακό της πρόγραμμα, έθεσε τρεις στόχους: πρώτον, να προάγει την ευρωπαϊκή ανάκαμψη μέσω της πράσινης ενέργειας με τη μείωση των εκπομπών και την ενίσχυση της «Γαλάζιας Ανάπτυξης» και να δώσει ώθηση στην ταχεία ψηφιακή μετάβαση. Δεύτερον, στοχεύει στη δημιουργία ενός εύρωστου ευρωπαϊκού κοινωνικού πυλώνα, ο οποίος θα διασφαλίζει την ισότητα των ευκαιριών και τη πρόσβαση σε μια ευρωπαϊκό σύστημα υγείας. Τρίτον, σχεδιάζει την ενδυνάμωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, υποστηρίζοντας μια αυτοδύναμη βιομηχανική στρατηγική.
Πιο συγκεκριμένα, η Πορτογαλία αναμένεται να δώσει έμφαση στην εφαρμογή του ταμείου ανάκαμψης της ΕΕ, στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2021-2027), παράλληλα με τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Επιπλέον, στις 7 Μαΐου στο Πόρτο είναι προγραμματισμένη μια σύνοδος κορυφής για τα κοινωνικά δικαιώματα, στην οποία θα εξεταστεί μια νέα οδηγία ως προς τη καθιέρωση ικανοποιητικών κατώτατων μισθών. Αξίζει να σημειωθεί και η κρισιμότητα των διαπραγματεύσεων για μια νέα συμφωνία σχετικά με τη μετανάστευση και το άσυλο, μια διευθέτηση που κρίνεται επιτακτική, καθώς καθημερινά άνθρωποι υποφέρουν, ενώ η Ευρώπη κωλυσιεργεί.
Συμπερασματικά, δεδομένου ότι η προηγούμενη θητεία της προεδρίας από τη Γερμανία ήταν ελαφρώς συντηρητική, θεωρητικά η πορτογαλική κυβέρνηση μοιάζει περισσότερο προοδευτική, με την επιλογή της να στρέψει την προσοχή της στα ευρωπαϊκά κοινωνικά κι εργασιακά δικαιώματα. Μένει να δούμε αν θα πραγματοποιηθεί η δήλωση του πρωθυπουργού της Πορτογαλίας, Antonio Costa, «Το σύνθημα της δικής μας Προεδρίας είναι: ώρα να δράσουμε για μια δίκαιη, πράσινη και ψηφιακή ανάκαμψη».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ναπολέων Μαραβέγιας, «Ευρωπαϊκή Ένωση, Δημιουργία, Εξέλιξη, Προοπτικές», εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ
- «Ώρα για πράξεις» από την πορτογαλική προεδρία της ΕΕ, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Portugal takes over EU presidency with focus on Europe’s recovery, The Brussels Times, διαθέσιμο εδώ
