Της Μαρίλιας Πλατσά,
Η γέννηση της πρώτης γνωστής Αυτοκρατορίας χρονολογείται περίπου στο 2300 π.Χ. στην περιοχή της Μεσοποταμίας. Τον τίτλο του αυτοκράτορα έλαβε ο Βασιλιάς -έως τότε- Sargon του Aκκάδ, ο οποίος επιδίωξε και κατόρθωσε την ενοποίηση των κρατών-πόλεων της περιοχής υπό την κεφαλή μιας εκτενούς αυτοκρατορίας.
Εντός των συνόρων της βρισκόταν το σημερινό Ιράκ σε συνδυασμό με κάποια τμήματα του Ιράν, καθώς και τη Levant. Ο Sargon ακολουθώντας επεκτατική πολιτική, εισέβαλε εκτός από τις γειτονικές πόλεις-κράτη των Σουμερίων, στη Συρία και την Canaan με απώτερο σκοπό την εγκαθίδρυση ενιαίας αυτοκρατορίας. Πηγές αναφέρουν, ακόμα, ότι στο πλαίσιο του ιμπεριαλιστικού του σχεδίου έφτασε έως και την Κύπρο. Για την υλοποίηση των στόχων του προχώρησε στη συγκρότηση του πρώτου μόνιμου στρατιωτικού σώματος, ρύθμιση πρωτόγνωρη για την εποχή, καθώς τα λοιπά Βασίλεια οργάνωναν το στρατό τους ευκαιριακά, δηλαδή με αφορμή κάποια σύρραξη.
Οι προσπάθειες του Sargon για ενοποίηση τελεσφόρησαν με την ένωση των Σουμερίων και των ιθαγενών Ακκαδιανών με μητρική γλώσσα τα σημιτικά. Για να εξασφαλίσει την υποταγή τους, έστειλε Ακκαδιανούς ως κυβερνήτες στα κατεκτημένα εδάφη. Αρμοδιότητά τους αποτελούσε η κατεδάφιση των αμυντικών τειχών που είχαν ανεγείρει οι Σουμέριοι ως μέσο προφύλαξης από τους εχθρούς. Ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας ανέδειξε την ομιλούμενη από τους Ακκαδιανούς, δεν απαγόρευσε όμως, τη διαιώνιση της γλώσσας των Σουμερίων. Άφησε, επιπροσθέτως, άθικτη τη θρησκεία τους. Εν γένει, το πολιτικό του σχέδιο κινούταν γύρω από τον άξονα της κατάρριψης κάθε φυσικού ή γλωσσικού αναχώματος που θα εμπόδιζε την ομαλή και πλήρη ενσωμάτωση τους. Η αυτοκρατορία στα χρόνια της ευημερίας της εκτεινόταν μέχρι τον Περσικό Κόλπο.
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της αυτοκρατορίας από τον Sargon, άκμασε τόσο σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο όσο και σε πνευματικό και καλλιτεχνικό. Βασικό μέλημά του συνιστούσε η επέκταση του εμπορίου έξω από τα περιορισμένα σύνορα της Μεσοποταμίας. Πράγματι, είχε αναπτύξει εμπορικούς δεσμούς με την Ινδία από την οποία εισήγαγε πέρλες, ελεφαντόδοντο και πλήθος άλλων αγαθών. Σε αντάλλαγμα εξήγαγε μαλλί και ελαιόλαδο. Ως μέσο συναλλαγής είχε επικρατήσει η χρήση πολύτιμων μετάλλων, με κυριότερα το ασήμι και το χαλκό, δεδομένου ότι η κοπή νομισμάτων ήταν άγνωστη ακόμη εκείνη την εποχή. Για τον προσδιορισμό της αξίας των μετάλλων ακολουθούνταν η διαδικασία της ζύγισής τους.
Η επίσημη γλώσσα των Ακκαδιανών λειτούργησε ως lingua franca για τη διεξαγωγή του εμπορίου και των διπλωματικών επαφών σε ολόκληρη την Μεσοποταμία μέχρι την αντικατάστασή της το 1000 π.Χ. από τη γλώσσα των Βαβυλωνίων. Με διαταγή του αυτοκράτορα, τα έσοδα από τους φόρους που επιβάλλονταν στους εμπόρους, διοχετεύονταν με τη μορφή μισθού στους στρατιώτες και ως οικονομική στήριξη προς τους καλλιτέχνες και γραφείς, καθώς οι τελευταίοι μεριμνούσαν για την καταγραφή και την αποτύπωση σε γλυπτά των επιτευγμάτων του.
Οι τέχνες, οι οποίες γνώρισαν σημαντική άνθιση, καταπιάνονταν κυρίως με την απεικόνιση βασιλιάδων, θεοτήτων και σκηνών από το πεδίο της μάχης. Η αυτοκρατορία ευημερούσε και στο πεδίο των επιστημών καθώς αναφέρεται πως στη βιβλιοθήκη που ίδρυσε ο Sargon, εμπεριέχονταν η πρώτη συλλογή από παρατηρήσεις αναφορικά με την αστρονομία και τα εξωγήινα σώματα. Τις υποδομές της αυτοκρατορίας ενίσχυαν και συμπλήρωναν οι διοικητικές υπηρεσίες που λειτουργούσαν, η διάνοιξη δρόμων και η οργάνωση ταχυδρομικής υπηρεσίας. Οι προοδευτικές ρυθμίσεις στις οποίες είχε προχωρήσει, εναρμονίζονταν με τον επόμενο στόχο του, που αποτελούσε η ενοποίηση των χωρών της δύσης με τη Μεσοποταμία σε μια αυτοκρατορία.
Οι υπήκοοί της έθεταν ως προτεραιότητα τη θρησκευτική λατρεία του πανθέου τους. Θεωρούσαν, ότι οι θεοί τους είχαν ανθρωπόμορφη φύση και κατ’ επέκταση ορισμένες φορές λειτουργούσαν σοφά και πράως, ενώ άλλες αναδύονταν τα πάθη τους στην επιφάνεια. Ο καθένας αντιπροσώπευε μία πλευρά της φύσης, ενώ παράλληλα, ήταν επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των εποχών. Υποστηριζόταν ότι τα θεϊκά αυτά όντα κυβερνούσαν τους ανθρώπους διαμέσου του Sargon. Υποχρέωση των πιστών ήταν να τους προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, τροφή και ενδύματα. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι θεότητες τις οποίες λατρεύαν αδιαφορούσαν για την ηθική αντίληψη που γίνεται φανερή αν λάβουμε υπόψη μας ότι ο Αυτοκράτορας Sargon προέρχεται από την συνεύρεση του πατέρα του με μία εκδιδόμενη ιέρεια. Οι γυναίκες, επίσης, διαδραμάτιζαν σημαίνοντα ρόλο στη θρησκευτική ζωή και γενικότερα διατηρούσαν σεβαστή θέση στους κόλπους της κοινωνίας.
Θεμελιώδης πηγή εισόδων για την αυτοκρατορία και τους υπηκόους της αποτελούσε ο αγροτικός τομέας. Το εύφορο έδαφος της περιοχής που ερχόταν ως απόρροια της γειτνίασής της με δύο ποταμούς, τον Ευφράτη και τον Τίγρη, ευνοούσε την καλλιέργεια της γης. Ο Sargon για την περαιτέρω ενίσχυση της οικονομίας και τον πολλαπλασιασμό της παραγωγής εκμεταλλεύτηκε επιπλέον, τις συχνές βροχοπτώσεις για την άρδευση των κτημάτων που τοποθετούνταν στο Νότιο και Βόρειο Ιράκ. Η επιτυχία των συστημάτων που υιοθέτησε αποδεικνύεται από το ότι συχνά παρατηρούνταν περίσσευμα αγροτικών προϊόντων.
Έπειτα από 180 χρόνια ευημερίας, η Αυτοκρατορία τελικά κατέρρευσε το 2154 π.Χ. Στα χρόνια που ακολούθησαν, επικράτησαν στην περιοχή άθλιες συνθήκες και παρακμή μέχρι την ανάληψη της διακυβέρνησης της το 2112 π.Χ. από την επονομαζόμενη Τρίτη Δυναστεία του Ur. Η παρακμή και αποδυνάμωσή της εξακολούθησε μέχρι την οριστική διάλυση της από την επίθεση του βαρβαρικού φύλου Gutian, με προέλευση από τα βουνά Zagros.
Οι επιστήμονες συγκλίνουν στην άποψη πως την κάθοδό της επίσπευσε η κλιματική αλλαγή η οποία συνέβαλε στον κλυδωνισμό της πολιτικής ευστάθειας. Ειδικότερα, η παράταση της ξηρασίας οδήγησε σε άγονη γη και απρόσφορες συνθήκες για καλλιέργεια της. Φυσική απόληξη αυτού ήταν η έξαρση αναταραχών αρχικά μεταξύ των αγροτών, οι οποίοι αντιμάχονταν για την επικράτηση στον έλεγχο του νερού. Την ίδια περίοδο, παρατηρείται σημαντική μείωση και του πληθυσμού. Η διάσπασή της οδήγησε τελικά στη δημιουργία στο βορρά της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας και στο νότο της Βαβυλώνιας Αυτοκρατορίας.
Η πρώτη αυτή πολυπολιτισμική αυτοκρατορία αναδείχθηκε ως πρότυπο διακυβέρνησης για τις μελλοντικές που ιδρύθηκαν στην περιοχή της Μεσοποταμίας. Παρά το περιορισμένο χρονικό διάστημα για το οποίο ευστάθησε -από το 2300 μέχρι το 2154 π.Χ.-, έχει να προβάλλει μια σειρά από αξιόλογα επιτεύγματα και σε τομείς που πραγματοποιούσαν ακόμα εκείνη την εποχή τη νηπιακή τους εμφάνιση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Kristin Baird Rattini, από την ιστοσελίδα National Geographic, στο «Meet the world’s first emperor», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Britannica, στο «Akkad», Διαθέσιμο εδώ
- Joshua J. Mark, από την ιστοσελίδα Ancient History Encyclopedia, στο «Akkad», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα World Civilization, στο «The Akkadian Empire», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα New World Encyclopedia, στο «Akkadian Empire», Διαθέσιμο εδώ
