Της Συμέλας Θεοδοσιάδου,
Η Εγκύκλιος (ή αλλιώς Οδηγία) συνιστά μία πράξη της Διοίκησης, με ερμηνευτικό χαρακτήρα, η οποία δεν φέρει το στοιχείο της εκτελεστότητας, ήτοι δεν μεταβάλλει την έννομη τάξη. Παρά τη γενική κι αφηρημένη διατύπωσή της, η εγκύκλιος δεν έχει κανονιστικό χαρακτήρα, δηλαδή δεν αναπτύσσει άμεση εξωτερική νομική δεσμευτικότητα έναντι των διοικουμένων· εντούτοις μία εσωτερική νομική δεσμευτικότητα που μπορεί να επιφέρει συνέπειες προς τους διοικητικούς υπαλλήλους. Η νέα χρονιά αφετηριάστηκε με την έκδοση τριών Εγκυκλίων από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου (εφεξής «ΑΠ»), με αφορμή κάποια πρόσφατα γεγονότα που βρίσκονται στο επίκεντρο. Πιο συγκεκριμένα:
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 1/2021: Με την πρώτη Εγκύκλιο για το αυτό έτος, η Εισαγγελία ΑΠ παρέχει γενικές οδηγίες στους εισαγγελείς με σκοπό την αποφυγή συναφών παραβιάσων του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ – Δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, αναφορικά με τη διευκόλυνση της επικοινωνίας του γονέα με το τέκνο. Αφορμή έκδοσης της εγκυκλίου συνιστά η υπόθεση Φουρκιώτης κατά Ελλάδας, η οποία οδήγησε σε καταδίκη της Ελλάδος από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφεξής «ΕΔΔΑ»). Υπενθυμίζοντας άλλες δύο υποθέσεις όπου το ΕΔΔΑ διαπίστωσε την παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ, η εγκύκλιος επισημαίνει τη νομολογιακή παραδοχή του ΕΔΔΑ ότι η αποτελεσματική τακτική επικοινωνία γονέως-τέκνου εξαρτάται από την πραγματική πρόσβαση του γονέως στο σύνολο των πληροφοριών που έχουν στη διάθεσή τους τα εθνικά δικαστήρια, που αφορούν κρίσιμα στοιχεία για το παιδί, όπως είναι οι παιδοψυχιατρικές εκθέσεις. Στην επίμαχη υπόθεση -που αποτέλεσε το λόγο έκδοσης της εγκυκλίου- η απορριπτική εισαγγελική στάση στο αίτημα του γονέως για χορήγηση των αντιγράφων εκθέσεων κοινωνικής έρευνας (1532ΑΚ) που αφορούσε τον γονέα και το τέκνο κι έτσι δεν συνέτρεχε λόγος απορρήτου, είχε ως αποτέλεσμα τη μη δυνατότητα συνεργασίας του γονέα με παιδοψυχιάτρους, ώστε να διευκολυνθεί η επανασύνδεσή του με τα παιδιά του. Σε αυτήν ακριβώς την παραδοχή, αφού κατέληξε το ΕΔΔΑ, θεμελιώθηκε η παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ υπό την έκφανση των καταλλήλων μέτρων επανασύνδεσης γονέως-τέκνων που έχουν υποχρέωση οι εθνικές αρχές να λαμβάνουν. Προς την εναρμόνιση με τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ, στην εγκύκλιο τονίζεται προς την εισαγγελική αρχή η ιδιαίτερη προσοχή που εφιστά η άσκηση των καθηκόντων τους στο πλαίσιο του άρθρου 1532ΑΚ, κατά την οποία καθένας από τους αντιδικούντες γονείς έχει ειδικότερο δικαίωμα απορρέον από το άρθρο 8 ΕΣΔΑ να λαμβάνει αντίγραφα των εκθέσεων που συντάσσονται κατά την κοινωνική έρευνα, ενώ άρνηση της εισαγγελίας δεν καταφάσκει την προστασία του δικαιώματος σεβασμού της οικογενειακής ζωής αλλά τουναντίον δημιουργεί αμφιβολίες ως προς την τήρηση της ΕΣΔΑ.
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 2/2021: Θέμα της εγκυκλίου αυτής αποτελεί η διαδικασία που ακολουθείται επί αυτοφώρου πλημμελήματος για τη σύλληψη και κράτηση Δικηγόρου. Πιο συγκεκριμένα, εκκινώντας από την αναφορά των οικείων διατάξεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομία (εφεξής «ΚΠΔ»), ήτοι τα άρθρα 417-418, 275 και 277, αναφέρει το άρθρο 39 του Κώδικα Δικηγόρων το οποίο εξαιρεί δικηγόρους από την αυτόφωρη διαδικασία. Προβαίνοντας στη γραμματική ερμηνεία της σχέσης των προαναφερθεισών διατάξεων, η εγκύκλιος καταλήγει στο ότι τα πρόσωπα ιδιάζουσας δωσιδικίας του άρθρου 111 Α§6 ΚΠΔ, όπως οι δικηγόροι, δεν απολαμβάνουν ιδιαίτερης μεταχείρισης προκειμένου για πλημμελήματα, εν όψει και του άρθρου 279§1 εδ.γ’ ΚΠΔ το οποίο ισχύει ανεξαρτήτου ιδιότητας του συλληφθέντος. Ως προς τη σχέση του άρθρου 39 Κώδικα Δικηγόρων και του πλέον ισχύοντος ΚΠΔ, επισημαίνεται η αρχή lex posterior generalis non derogat legi priori speciali, επομένως δεν τίθεται ζήτημα σιωπηρής κατάργησης του άρθρου από τον μεταγενεστέρως τιθέντα σε ισχύ ΚΠΔ. Μάλιστα, η εγκύκλιος εφιστά την προσοχή στην εισαγγελική αρχή ιδιαιτέρως σχετικά με το 279§1 εδ.γ’ ΚΠΔ, προκειμένου για δικηγόρο που φέρεται ότι τέλεσε πλημμέλημα. Ειδικότερα, όταν το πλημμέλημα σχετίζεται με την άσκηση των δικηγορικών καθηκόντων, και η καταμήνυση του δικηγόρου υποκρύπτει κίνηση αντιπερισπασμού προερχόμενη από αντίδικο, προκειμένου ο εντολέας του να περιέλθει σε κατάσταση μη αποτελεσματικής εκπροσώπησης και άρα με αποδυναμωμένο το συνταγματικό δικαίωμα του άρθρου 20§1 Συντάγματος, ελοχεύει ο κίνδυνος η Πολιτεία να υποπέσει σε παραβίαση του 6§3 ΕΣΔΑ περί της δίκαιης δίκης. Συνοψίζοντας, παρατίθεται αυτούσιο το χωρίο της εγκυκλίου: κράτηση δικηγόρου συλληφθέντος για αυτόφωρο πλημμέλημα δεν είναι σύννομη, αλλά ο συλλαβών και διακριβώσας την ιδιότητα του συλληφθέντος ανακριτικός υπάλληλος δεν τον οδηγεί στο κρατητήριο, αλλά έχει νόμιμη υποχρέωση να ειδοποιήσει αυτοστιγμεί τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών[…]ενώ είναι δυνατή, και σύμφωνη με το νόμο, και η (τηλεφωνική) εισαγγελική εντολή να αφεθεί ελεύθερος (άμα τη συλλήψει), βασιζόμενη στην εκτίμηση της βαρύτητας του εγκλήματος και της προσωπικότητας του δράστη[…]. Τέλος, υπενθυμίζεται πως ανάλογη δικονομική μεταχείριση πρέπει να εφαρμόζεται και με τα υπόλοιπα πρόσωπα ιδιάζουσας δωσιδικίας.
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 3/2021: Αποτελεί την πιο πρόσφατη εγκύκλιο για το 2021, με θέμα τους εισαγγελικούς χειρισμούς αναφορικά με καταγγελίες για αξιόποινες συμπεριφορές κατά της γενετήσιας ελευθερίας, ένα θέμα το οποίο οι περιστάσεις το καθιστούν εξαιρετικά σημαίνον, όπως φαίνεται και από την επικαιρότητα. Στην εν λόγω εγκύκλιο, η προσοχή εφιστάται στην ποινική αντιμετώπιση -κατά την τέλεση των εισαγγελικών καθηκόντων- όλων των διαστάσεων ειδικών αξιοποίνων συμπεριφορών που σχετίζονται με εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Μάλιστα, στην εγκύκλιο υπάρχει η προτροπή για ταχεία και ενδελεχή εισαγγελική παρέμβαση, εφόσον υπάρχει η εκ του νόμου απαραίτητη υποβληθείσα έγκληση όταν αυτή προϋποτίθεται, ώστε να ερευνώνται έστω και ελάχιστα στοιχεία που θεμελιώνουν την υπόσταση εγκλημάτων που σχετίζονται με την προσβολή των θεμελιωδών προσωπικών εννόμων αγαθών του 19ου κεφαλαίου του Ποινικού Κώδικα. Στην συνέχεια, επισημαίνεται πως ιδιαίτερα για το αυτοτελές έννομο αγαθό της ανηλικότητας, υπάρχει εκτός του Ποινικού Κώδικα και η Οδηγία 211/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της σεξουαλικής πορνογραφίας. Στην συνέχεια, αναφέρονται περιπτώσεις όπου εκδηλώνονται συμπεριφορές ποινικά αξιολογήσιμες με την εκμετάλλευση της ευάλωτης θέσης του θύματος είτε ηλικιακώς, εργασιακώς ή κοινωνικώς. Εν προκειμένω, η εγκύκλιος θέτει ως μέλημα του εισαγγελικού λειτουργού την ενθάρρυνση του παθόντος προσώπου να προβεί στην καταγγελία και να εκθέσει κάθε χρήσιμη λεπτομέρεια και κρίσιμο γεγονός. Στη συνέχεια, αφού δηλαδή η εισαγγελική αρχή πληροφορηθεί την τέλεση τέτοιων αξιόποινων πράξεων, θα παραγγείλει τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης ώστε να συλλεχθούν τα αναγκαία αποδεικτικά στοιχεία. Οι εισαγγελικές ενέργειες λόγω της φύσης τέτοιων υποθέσεων, θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από επιμέλεια, ταχύτητα και σχολαστικότητα, ενώ στο ποινικό δικονομικό οπλοστάσιο υπάρχουν πολλά εκμεταλλεύσιμα «όπλα», όπως οι ειδικές ανακριτικές πράξεις. Κλείνοντας η εγκύκλιος, αναδεικνύει την σημαίνουσα σημασία του εισαγγελικού χειρισμού τέτοιων ευαίσθητων υποθέσεων, ενώ δεν παραλείπει την παράλληλη διαφύλαξη του τεκμηρίου της αθωότητας του κατηγορουμένου ή υπόπτου, που θεμελιώνεται στο άρθρο 71 ΚΠΔ (και 6§2 της ΕΣΔΑ) μέχρι αυτό να καταρριφθεί από την έκδοση της καταδικαστικής απόφασης.
Πηγές
