25η Τροπολογία, άρθρο 4: Τι λέει το άρθρο που επικαλέστηκαν οι Δημοκρατικοί

Του Ηλία Κοντού,

Ένα ακόμα όπλο στη φαρέτρα των Δημοκρατικών, ώστε να απαλλαγούν από τον Donald Trump, ειδικότερα μετά τη συμμετοχή του στην εισβολή στο Καπιτώλιο, αποτελεί το άρθρο 4 της 25^ης Τροπολογίας του Αμερικανικού Συντάγματος, το οποίο προβλέπει την αντικατάσταση του Προέδρου των Η.Π.Α. από τον Αντιπρόεδρο για λόγους ανικανότητας του πρώτου, με τον τελευταίο πλέον να ενεργεί ως Υπηρεσιακός Πρόεδρος. Τι περιλαμβάνει, όμως, ακριβώς το εν λόγω άρθρο;

Ιστορικό πλαίσιο

Η ιδέα δημιουργήθηκε εξαιτίας των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπισε ο Dwight Eisenhower (1953-1961) κατά τη διάρκεια της θητείας του. Με τον Αντιπρόεδρό του, Richard Nixon, είχαν συζητήσει πιθανούς τρόπους προσωρινής αντικατάστασής του, σε περίπτωση που δεν μπορούσε να εκτελέσει τα καθήκοντά του. Το θέμα, όμως, με τη λήξη της θητείας του και την αντικατάστασή του από τον νεότερο John Kennedy έμεινε μετέωρο. Η δολοφονία του Kennedy, το 1963, έφερε στο προσκήνιο το ίδιο κενό στους αμερικανικούς θεσμούς: αν ο Kennedy επιζούσε, αλλά δεν ήταν σε θέση να κυβερνήσει, δεν υπήρχε θεσμικό πλαίσιο που θα επέτρεπε στον Lyndon Johnson να αναλάβει την προεδρεία. Το κενό καλύφθηκε το 1965 με την 25^η Τροπολογία του Συντάγματος, η οποία προέβλεπε την αντικατάσταση του Προέδρου από τον Αντιπρόεδρο, αν ο πρώτος κριθεί «ανίκανος» να κυβερνήσει. Αξίζει να σημειωθεί πως η «ανικανότητα» αυτή να παραμένει χωρίς ορισμό, αλλά στην κρίση των κυβερνώντων.

Τι προβλέπει το άρθρο 4

Ενώ τα υπόλοιπα άρθρα πραγματεύονται την αλλαγή στην εξουσία, είτε λόγω θανάτου του Προέδρου είτε λόγω παραίτησής του, το άρθρο 4 εξετάζει την περίπτωση της αναγκαστικής μεταβίβασης της εξουσίας στον Αντιπρόεδρο, χωρίς την έγκριση του Προέδρου. Πιο συγκεκριμένα, ο Αντιπρόεδρος, με την απλή πλειοψηφία των υπουργών της κυβέρνησης (το λεγόμενο “cabinet”), επικοινωνεί στους προέδρους της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας την άποψή του περί ανικανότητας του Προέδρου να ασκήσει τα καθήκοντά του. Από εκείνη τη στιγμή, όλες οι εξουσίες αφαιρούνται από τον Πρόεδρο και περνούν στον πρώην Αντιπρόεδρο, πλέον Υπηρεσιακό Πρόεδρο. Ο Πρόεδρος έχει δικαίωμα, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία, να προσβάλει την απόφαση της κυβέρνησής του. Με νέο αίτημα, όμως, του “cabinet”, εντός τεσσάρων ημερών, το ζήτημα τίθεται σε ψηφοφορία από τα δύο σώματα του Κογκρέσο. Αν επιτευχθεί πλειοψηφία 2/3 και από τα δύο σώματα, τότε ο Αντιπρόεδρος διατηρεί την εξουσία οριστικά. Διαφορετικά, η εξουσία επιστρέφει στον Πρόεδρο.

Στην φετινή περίπτωση, παρά την πίεση, που ασκήθηκε στον Αντιπρόεδρο Pence από μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων και κάποιους συνεργάτες του Trump, ο πρώτος αρνήθηκε να ενδώσει. Ακόμη, παρά την «παράκληση» της Nancy Pelosi, να παρθούν οι κωδικοί των πυρηνικών από τον -για μια εβδομάδα ακόμα- Πρόεδρο Trump, ο Mike Pence φάνηκε να μην μπορεί να «προδώσει» σε τέτοιο βαθμό τον στενό του συνεργάτη -παρά το γεγονός ότι, κατά πάσα πιθανότητα, το ρεπουμπλικανικό δίδυμο, που ηγήθηκε των Η.Π.Α. για 4 χρόνια, τώρα δεν θα ξανασυνεργαστεί, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Βέβαια, κάποιος μπορεί να πει πως ο Αντιπρόεδρος Pence θεώρησε ανούσιο και άσκοπο να αναλάβει την προεδρία για τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.

Σύγκριση με την πρόταση μομφής

Σε αντίθεση με την πρόταση μομφής, που χρειάζεται κάποιον χρόνο, για να διεκπεραιωθεί, η επίκληση της 25^ης Τροπολογίας από τον Αντιπρόεδρο, αν έχει τη συμφωνία της πλειοψηφίας του “cabinet”, οδηγεί σε άμεση αφαίρεση της εξουσίας από τον Πρόεδρο. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Δημοκρατικοί την προέταξαν σαν λύση, για απομάκρυνση του Donald Trump. Παρ’ όλα αυτά, αξίζει να αναφερθεί ότι καμία από τις δύο λύσεις δεν αποτρέπει τον Trump από το να διεκδικήσει την Προεδρία το 2024. Ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό είναι μια ξεχωριστή ψηφοφορία από το Κογκρέσο, που συγκεκριμένα θα απαγορεύει στον Trump να διεκδικήσει και να κατέχει οποιαδήποτε ομοσπονδιακή θέση ως επικίνδυνος για το πολίτευμα και τη δημόσια τάξη των Η.Π.Α.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• What is the 25th Amendment? Read full text, how it can affect Trump, USA TODAY, διαθέσιμο εδώ
• 25th Amendment: What it is and how it works, CNBC, διαθέσιμο εδώ
• Pence rejects calls to invoke 25th Amendment to remove Trump from office, France 24, Διαθέσιμο εδώ