Της Θεοδώρας Αγγελοπούλου,
Επ’ αφορμής του ανασχηματισμού της Κυβέρνησης, όπως αυτός ανακοινώθηκε την 4η Ιανουαρίου 2021 από το νεοδιορισθέντα Κυβερνητικό Εκπρόσωπο κ. Ταραντίλη, εγείρονται για ακόμη μία φορά προβληματισμοί για τον τεχνοκρατικό χαρακτήρα του εν λόγω κυβερνητικού σχήματος. Με την ανάληψη της πρωθυπουργίας, τον Ιούλιο του 2019, ο K. Μητσοτάκης υλοποίησε, κατά την αρμοδιότητα που του δίδεται από τα άρθρα 81 και 83 του Συντάγματος, το όραμά του για το ιδανικό, σύμφωνα με τον ίδιο, κυβερνητικό σχήμα, το οποίο εδράζεται αποφθεγματικά στην ιδέα του «κατάλληλου ανθρώπου στην κατάλληλη θέση».
Η προαναφερθείσα καταλληλόλητα συνοψίζεται στο αξιοκρατικό ιδεώδες, το οποίο, όμως, όταν ενσωματώνεται στους κόλπους της εκτελεστικής εξουσίας νοηματοδοτεί εκ νέου τη δημοκρατική άσκηση της εξουσίας και μετατοπίζει το κέντρο βάρους, από τα στενά κομματικά πλαίσια των νικητών της εκλογικής αναμέτρησης, στον εναγκαλισμό της επιστημοσύνης και της ειδίκευσης. Η στροφή αυτή, ωστόσο, ενέχει δύο κριτικές προσεγγίσεις. Από τη μία πλευρά υποβόσκει το πολιτικό ρίσκο δημιουργίας εσωκομματικών εντάσεων και δυσαρεσκειών που απειλούν την σταθερότητα και ενωτική στάση, την οποία πρέπει να αποπνέει το κυβερνών κόμμα, ώστε να καθίσταται αποτελεσματικό στην τέλεση των καθηκόντων του. Από την άλλη, οι αποκαλούμενοι τεχνοκράτες του κυβερνητικού σχήματος κατηγορούνται συχνά ότι ασκούν το έργο τους με ψυχρότητα, υπολειπόμενοι πολιτικής ευαισθησίας και ενσυναίσθησης. Η επιστημονική τους κατάρτιση και η πρότερη επαγγελματική τους εμπειρία δίνουν την αίσθηση ότι τελούν τα κυβερνητικά τους καθήκοντα αν όχι με αδιαφορία για τον άνθρωπο, τότε με άγνοια των αναγκών των πολιτών, καθώς τα όρια του γνωσιακού τους ενδόκοσμου εξωραΐζουν το πολιτικό ένστικο, την προσαρμοστικότητα που απαιτούν οι ευθύνες και οι προκλήσεις της θέσης τους και τον ανθρωπισμό.
Η πεποίθηση αυτή καταρρίπτεται στην σύγχρονη θεωρία, καθώς η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν είναι ταγός μόνο της κομματικής αντιπροσώπευσης και του κοινοβουλευτισμού. Επιδιώκει η πολιτική εξουσία να ασκείται με τρόπο που να βασίζεται στις αρχές του κράτους-δικαίου και τις νομιμοποιητικές απολήξεις του δημοκρατικού καθεστώτος μεν, αλλά να εντυπώνεται στην αποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου δε. Η χάραξη δημόσιας πολιτικής μπορεί να δεσμεύεται ως ένα βαθμό από τις κομματικές επιταγές, τις οποίες το εκλογικό σώμα έκανε αποδεκτές με την ψήφο του, αλλά απαιτεί η κυβερνητική στελέχωση να έχει υψηλό επίπεδο κατάρτισης και εμπειρίας. Το πολιτικό χάρισμα και η επιτηδευμένη ρητορεία έχουν τη σημασία τους στην πολιτική τέχνη, όμως η ίδια η δημοκρατία έχει την αξίωση την παραγωγή έργου με βάση την αρχή της αποτελεσματικότητας και της αναλογικότητας προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος. Ο εργαλειακός χαρακτήρας της δημόσιας διοίκησης δεν αρκεί για να συνεπικουρεί το κυβερνητικό έργο συμβουλευτικά μέσω είτε μετακλητών είτε δημοσίων υπαλλήλων στα Υπουργεία. Η δημοκρατική κυβέρνηση έχει ανάγκη μία σύνθεση από «ειδικούς», ώστε η πολιτική πρωτοβουλία να συναρμόζεται με τη γνώση, η οποία με τη σειρά της θα καταστήσει τις πολιτικές αποφάσεις και σχεδιασμούς όχι μόνο υλοποιήσιμα, αλλά και με γόνιμα αποτελέσματα για την κοινωνική ευημερία και τα προβλήματα των πολιτών, άνευ φόβου για το πολιτικό κόστος.
Ο Πρωθυπουργός έχει κατορθώσει να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στους επιφυλακτικούς του τεχνοκρατισμού και τους μηδενιστές των πολιτικών προσώπων – είτε πρόκειται για κοινοβουλευτικά είτε για κομματικά μέλη. Έχει τοποθετήσει ως επικεφαλής υπουργικών δομών πολιτικές προσωπικότητες με εκτενή εμπειρία στον πολιτικό στίβο, τις απαιτήσεις του πολιτικού, κομματικού και δημοσίου γίγνεσθαι και με πρότερη γνώση του χαρτοφυλακίου τους στην πλειονότητα αυτών, ενισχύοντας παράλληλα τον ρόλο του Υφυπουργού, ο οποίος μπορεί να μην ανήκει στο Υπουργικό Συμβούλιο με τη στενή έννοια, αλλά οι αρμοδιότητες που του ανατίθενται ενέχουν υψηλό βαθμό εξειδίκευσης και συνεπώς απαιτούν την ανάλογη τεχνογνωσία. Ο Νόμος 4622/19 για το επιτελικό κράτος, με τις αρχές καλής και χρηστής διακυβέρνησης, αποδεικνύει εν τοις πράγμασι ότι οι ιθύνοντες του κυβερνητικού έργου με επιτελικά και εκτελεστικά καθήκοντα, από την χαμηλότερη έως την υψηλότερη βαθμίδα διοίκησης, πρέπει να διακατέχονται από τα ανάλογα προσόντα που απαιτεί το μέγεθος της ευθύνης τους. Επιπρόσθετα, η πανδημία ως μια κρίση που καλείται να αντιμετωπίσει το κράτος ανέδειξε εξεχόντως τη σημασία των ειδικών για τη λήψη των κυβερνητικών αποφάσεων, καθώς πρόκειται για ένα ζήτημα που η ασφάλεια των πολιτών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επιστημονική διάγνωση της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων και την υποστήριξη των Υπουργείων Υγείας και Προστασίας του Πολίτη. Γι’ αυτόν τον λόγο, ενισχύθηκαν οι αρμοδιότητες του Αναπληρωτή Υπουργού Υγείας, του κ. Κοντοζαμάνη, και ο κ. Χαρδαλιάς αναβαθμίστηκε από Γενικός Γραμματέας σε Υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας.
Είναι σαφές ότι η ύπαρξη τεχνοκρατών δεν καθιστά την πιθανότητα λάθους ανύπαρκτη, αλλά την περιορίζει σημαντικά. Ιδιαίτερα, έπειτα από μία περίοδο οικονομικής ύφεσης, κατά την οποία κλονίστηκε σημαντικά η εμπιστοσύνη των πολιτών στους αντιπροσώπους του και υπήρχε διαρκής δυσαρέσκεια και αμφισβήτηση για τις κυβερνητικές αποφάσεις, η τοποθέτηση τεχνοκρατών στο κυβερνητικό πηδάλιο φαντάζει πολλά υποσχόμενη και ενισχύει την πεποίθηση ότι η πολιτική αποκαθιστά την αξιοκρατία σε ένα πολιτικό σύστημα το οποίο, από τη σύστασή του τον 19ο αιώνα, συνδέθηκε με το πελατειακό. Κατά αυτόν τον τρόπο, το κύρος της Κυβέρνησης αύξανεται και η εμπιστοσύνη σε αυτή εδραιώνεται, γεγονός που επιδρά θετικά στην ανταπόκριση των τιτάνιων προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα μας αυτήν την περίοδο.
EΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Heywood A. (2014), Εισαγωγή στην πολιτική, Εκδόσεις Επίκεντρο
- Σπανού Κ. (2000), Διοίκηση, Πολίτες και Δημοκρατία, Εκδόσεις Παπαζήση
- Παπακώστα Κ. (06/01/2021), Ανασχηματισμός : Οι αναβαθμίσεις, οι μετακινήσεις και οι αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα, ΤΑ ΝΕΑ. Διαθέσιμο εδώ
- TANEA Team (09/07/2019), Νέα κυβέρνηση: Ο ρόλος των τεχνοκρατών και η εμπειρία των παλαιών στελεχών. Διαθέσιμο εδώ
- skai.gr (15/03/2020) Νέος υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας ο Νίκος Χαρδαλιάς. Διαθέσιμο εδώ
- ΤοΒΗΜΑ Team (04/01/2021), Aνασχηματισμός : Αυτή είναι η σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Διαθέσιμο εδώ
