Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Εάν έχετε επισκεφθεί την Ισπανία και συγκεκριμένα τη Μαδρίτη δεν μπορεί να μην είδατε ένα τεράστιο έργο τέχνης στην Plaza de Colón που απεικονίζει το πρόσωπο μίας κοπέλας, η οποία έχει τα μάτια της κλειστά. Αναρωτηθήκατε, όμως, ποτέ ποιος καλλιτέχνης βρίσκεται πίσω από αυτό το αριστούργημα;
Για να μην σας κρατώ άλλο σε αγωνία, δεν είναι άλλος από τον Jaume Plensa. Ο Ισπανός καλλιτέχνης, γεννημένος στη Βαρκελώνη στις 23 Αυγούστου 1955 είναι πλαστικός καλλιτέχνης, γλύπτης καθώς και χαράκτης. Με τρομερό ενδιαφέρον και ποικιλία να διαποτίζουν τα έργα του, ο Plensa έχει πειραματιστεί κατά καιρούς με διάφορα υλικά και σκηνικά, όπως σχέδιο, προβολές βίντεο, ακουστικές εγκαταστάσεις καθώς και σκηνικά όπερας! Αναμφισβήτητα, πρόκειται για ένα καλλιτεχνικό πνεύμα που δεν επαναπαύεται, αλλά ψάχνει συνεχώς για νέα έμπνευση που θα του αποφέρει νέες και μοναδικές δημιουργίες.
Βεβαία και το ιστορικό των σπουδών του δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο· φοίτησε, αρχικά, στη Σχολή Καλών Τεχνών Llotja με έδρα τη Βαρκελώνη και βασικά στοιχεία τη χαρακτική, τη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική, από την οποία έχει αποφοιτήσει και ο Pablo Picasso! Κατόπιν, υπήρξε φοιτητής στη Σχολή Καλών Τεχνών Sant Jordi, επίσης, στη Βαρκελώνη (Acadèmia de Belles Arts de Barcelona), με αυτήν να διαθέτει πλούσια συλλογή έργων τέχνης από τους 18ο και 19ο αιώνα, περιλαμβάνοντας έργα των Domènec Talarn, Mariano Fortuny και άλλων.
Το 1980 αποτέλεσε τη χρονιά-αφετηρία για τον Plensa, καθώς τότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη του έκθεση, η οποία δεν μπορούσε να γίνει σε καμία άλλη πόλη εκτός από τη γενέτειρά του, τη Βαρκελώνη. Έκτοτε, βέβαια, δεν παρέμεινε στάσιμος —μεταφορικά και κυριολεκτικά— αφού έζησε και εργάστηκε σε περισσότερες από τέσσερις χώρες (Γερμανία, Βέλγιο, Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ). Παρόλα αυτά, έχοντας επιστρέψει στις ρίζες του, συνεχίζει να διαμένει έως και σήμερα στη Βαρκελώνη. Είναι γνωστός για τα μεγάλα γλυπτά του που αποτελούνται από γράμματα και αριθμούς, αλλά και για τα κεφάλια του με τα μάτια κλειστά. Μερικές ακόμη πολύ σημαντικές πληροφορίες για τον ίδιο είναι πως έχει διδάξει στην École nationale supérieure des Beaux-Arts στο Παρίσι και συνεργάζεται τακτικά με το School of the Art Institute of Chicago ως προσκεκλημένος καθηγητής. Έχει, επίσης, δώσει πολυάριθμες διαλέξεις και σεμινάρια σε πανεπιστήμια, μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα παγκοσμίως.
Ας εστιάσουμε, όμως, στην πόλη, όπου πραγματοποιείται και η τωρινή του έκθεση, στη Μαδρίτη. Στην πρωτεύουσα, ο Plensa έχει δεχθεί ιδιαίτερη αναγνώριση για την έκθεση Chaos-Saliva, η οποία εγκαινιάστηκε το 2000 στο Palacio de Velázquez – Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía. Περνώντας στο τώρα, το Espacio Fundación Telefónica, ένας πολιτιστικός και εκπαιδευτικός χώρος που βρίσκεται στην καρδιά της Μαδρίτης, στην οδό Fuencarral 3, «φιλοξενεί» τον Jaume Plensa. Materia Interior, μια έκθεση που συγκεντρώνει δεκαπέντε έργα του καλλιτέχνη και μπορεί να δει κανείς στον τρίτο όροφο από τις 17 Οκτωβρίου 2024 έως τις 7 Σεπτεμβρίου 2025. Μία μονογραφική έκθεση που έχει ως πρωταγωνιστή τον ίδιο τον καλλιτέχνη και τα έργα του.
Η έκθεση περιλαμβάνει περισσότερα από 30 χρόνια της καριέρας του Καταλανού καλλιτέχνη και ταυτόχρονα, ψηλαφίζει την ανθρώπινη υπόσταση και τους προβληματισμούς που τη συνοδεύουν, κάτι που γίνεται εμφανές σε όλη την παραγωγή του καλλιτέχνη. 15 έργα τα οποία επιλέχθηκαν ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, για να δώσουν «φωνή» σε επαναλαμβανόμενα θέματα του καλλιτεχνικού του σύμπαντος, όπως η ταυτότητα, η ευθραυστότητα της ανθρώπινης κατάστασης, το εφήμερο, η πνευματικότητα, η σιωπή, η επικοινωνία ή η γλώσσα. Μερικά από τα εντυπωσιακότερα έργα του, τόσο ως προς τη διαδικασία της δημιουργίας όσο και ως προς το ίδιο το αποτέλεσμα, αποτελούν τα εμβληματικά γυναικεία γλυπτά με κλειστά μάτια, Maria (2018) και Rui Rui’s Words (2021), με τα οποία η καλλιτέχνης εμβαθύνει στην ομορφιά και τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, σε ένα κάλεσμα για περισυλλογή και ενδοσκόπηση.
Επιπρόσθετα, κυρίαρχο ρόλο σε σημεία της έκθεσης παίζει και το υγρό στοιχείο, το νερό με άλλα λόγια. Παράλληλα με τη βαθιά σύνδεσή του με τις έννοιες της ζωής, της αλλαγής και της κίνησης, ο Plensa καταφεύγει στο νερό ως αφηγηματικό όχημα σε έργα όπως τα Παιδιά του Φρόιντ (2001-2002), μια σειρά γλυπτών που εκθέτει σε όλη την αίθουσα, σαν να ήταν νησιά διάσπαρτα στον ωκεανό. Κάθε ένα αποτελείται από κατακερματισμένα χέρια ή πρόσωπα σε επαφή με το νερό, μέσω των οποίων ο καλλιτέχνης προκαλεί την κατακερματισμένη ανθρώπινη ψυχή, τη δυστυχία και το τραύμα, αλλά και τη θεραπευτική και εξαγνιστική δύναμη που προέρχεται από το νερό.
Καταληκτικά, αυτό το οποίο ξεχωρίζει τον Jaume Plensa ως καλλιτέχνη είναι ό,τι ακριβώς επισημάνθηκε και στην αρχή αυτού του άρθρου: η καινοτομία του στη χρήση υλικών και οι διαφορετικές του δημιουργίες. Χρήση υλικών όπως ο σίδηρος, το γυαλί, ο ανοξείδωτος χάλυβας, το αλάβαστρο και η ρητίνη είναι μερικά από αυτά τα παραδείγματα. Το έργο του αποτελεί μέρος μερικών από τις πιο διάσημες συλλογές διεθνώς και εκτίθεται τακτικά σε μουσεία και δημόσιους χώρους σε όλο τον κόσμο. Το Palacio de Velázquez, το Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía και το Ινστιτούτο Μοντέρνας Τέχνης της Βαλένθια έχουν φιλοξενήσει, στην Ισπανία, μερικές από τις προηγούμενες εκθέσεις για τον καλλιτέχνη. Εάν βρίσκεστε στη Μαδρίτη, μην χάσετε την ευκαιρία να γνωρίσετε από κοντά τον καλλιτεχνικό κόσμο του Jaume Plensa!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Jaume Plensa biography, jaumeplensa.com, διαθέσιμο εδώ
- Jaume Plensa: Materia Interior, fundaciontelefonica.com, διαθέσιμο εδώ
