Της Ευδοκίας Μαρκούλα,
Απρίλιος 2025 – Χάγη
Το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ICJ), το κύριο δικαστικό όργανο του ΟΗΕ, ξεκίνησε τις ακροάσεις για μια υπόθεση που έχει προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το Σουδάν κατηγορεί τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) για συνενοχή σε γενοκτονία κατά της εθνοτικής ομάδας των Μασαλίτ στη Δυτική Νταρφούρ, στο πλαίσιο του καταστροφικού εμφυλίου πολέμου που σπαράζει τη χώρα από το 2023.
Η υπόθεση, με τον επίσημο τίτλο «Εφαρμογή της Σύμβασης για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας στο Σουδάν (Σουδάν κατά ΗΑΕ)», φέρνει στο προσκήνιο τη συζήτηση γύρω από τις διεθνείς ευθύνες για έμμεση συμμετοχή σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Ο εμφύλιος και η κρίση στο Σουδάν
Από τον Απρίλιο του 2023, το Σουδάν βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο, με τον επίσημο στρατό να μάχεται την παραστρατιωτική οργάνωση Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF). Η σύγκρουση έχει εξελιχθεί σε μία από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις του πλανήτη, με δεκάδες χιλιάδες θανάτους, πάνω από 12,4 εκατομμύρια εκτοπισμένους και εκατομμύρια άλλους να ζουν χωρίς πρόσβαση σε τρόφιμα, υγειονομική περίθαλψη ή βασικές υπηρεσίες.
Η κοινότητα των Μασαλίτ, κυρίως μη αραβικός πληθυσμός στη Δυτική Νταρφούρ, έχει βρεθεί στο επίκεντρο συστηματικών επιθέσεων, που πολλοί χαρακτηρίζουν γενοκτονικές.
Το κατηγορητήριο του Σουδάν κατά των ΗΑΕ
Η κυβέρνηση του Σουδάν ισχυρίζεται ότι τα ΗΑΕ συνέβαλαν ουσιαστικά στην ενίσχυση των RSF, παρέχοντας εκτεταμένη οικονομική, πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη. Σύμφωνα με την αγωγή, η βοήθεια αυτή περιλαμβάνει αποστολές όπλων, εκπαίδευση στη χρήση drones, ακόμη και στρατολόγηση μισθοφόρων.
Το Σουδάν κατηγορεί τις RSF για βιασμούς, μαζικές δολοφονίες και αναγκαστικούς εκτοπισμούς με στόχο την εξάλειψη των Μασαλίτ ως ξεχωριστή εθνοτική ομάδα – στοιχεία που, σύμφωνα με τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία, συνιστούν έγκλημα γενοκτονίας. Μέσω λοιπόν της προσφυγής στο ICJ, το Σουδάν ζητά να επιβληθούν προσωρινά μέτρα που θα εμποδίσουν περαιτέρω υποστήριξη των RSF από τα ΗΑΕ και να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα για την πρόληψη μελλοντικών γενοκτονικών πράξεων.
Η απάντηση των ΗΑΕ
Κατά την πρώτη ημέρα των ακροάσεων, η πρέσβης των ΗΑΕ στην Ολλανδία χαρακτήρισε τη βία στο Σουδάν «σπαρακτική», αλλά απέρριψε τις κατηγορίες ως προσπάθεια του Σουδάν να αποσπάσει την προσοχή από τις δικές του ευθύνες.
Η πλευρά των Εμιράτων ισχυρίστηκε ότι δεν έχει προμηθεύσει καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές με όπλα και, αντιθέτως, προσπαθεί να συμβάλει στην ανακούφιση του πληθυσμού μέσω κινητών νοσοκομείων και ανθρωπιστικής βοήθειας.
Νομικοί εκπρόσωποι των ΗΑΕ ζήτησαν την άμεση απόρριψη της υπόθεσης, χαρακτηρίζοντας τη διαδικασία ως «πολιτικό θέατρο» και το Δικαστήριο «όργανο που δεν πρέπει να εργαλειοποιείται για σκοπούς προπαγάνδας».
Η νομική μάχη στο Διεθνές Δικαστήριο
Το ICJ έχει δικαιοδοσία να εξετάζει διαφορές μεταξύ κρατών, εφόσον και οι δύο πλευρές έχουν αποδεχτεί την αρμοδιότητά του. Η προσφυγή του Σουδάν βασίζεται στη Σύμβαση για τη Γενοκτονία του 1948, όμως τα ΗΑΕ έχουν καταθέσει νομική επιφύλαξη που τους επιτρέπει να αποκλείσουν τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου σε σχετικές υποθέσεις.
Παρόλα αυτά, το Δικαστήριο εξετάζει κατά πόσο μπορεί να επιβάλει προσωρινά μέτρα για την αποτροπή περαιτέρω εγκλημάτων. Οι αποφάσεις του ICJ είναι δεσμευτικές, αν και δεν συνοδεύονται από μηχανισμό επιβολής.
Το Σουδάν, πάντως, υποστηρίζει ότι είχε προειδοποιήσει επανειλημμένα τη διεθνή κοινότητα για τον ρόλο των ΗΑΕ: μέσω ενημερώσεων στο Συμβούλιο Ασφαλείας (Απρίλιος 2024), δημόσιων καταγγελιών στον ΟΗΕ και δελτίων τύπου που κατονομάζουν ρητά τα ΗΑΕ (Φεβρουάριος 2025).
Πέρα από το δικαστήριο: διεθνείς προεκτάσεις
Η υπόθεση αυτή αναδεικνύει τη δυσκολία απόδοσης ευθυνών σε ισχυρά κράτη μέσω διεθνών θεσμών. Παρότι νομικοί αναλυτές εκτιμούν ότι η υπόθεση έχει περιορισμένες πιθανότητες να προχωρήσει λόγω της επιφύλαξης των ΗΑΕ, το Σουδάν έχει ήδη πετύχει κάτι σημαντικό: την προβολή της υπόθεσης στη διεθνή σκηνή.
Η έκβαση θα επηρεάσει όχι μόνο τις σχέσεις Σουδάν–ΗΑΕ, αλλά και το ίδιο το κύρος του ICJ ως μηχανισμού υπεράσπισης του διεθνούς δικαίου.
Το επόμενο βήμα
Μέσα στις επόμενες εβδομάδες, οι δικαστές του ICJ αναμένεται να αποφασίσουν εάν το Δικαστήριο έχει αρμοδιότητα να εξετάσει την υπόθεση και εάν θα επιβληθούν προσωρινά μέτρα. Ανεξαρτήτως αποτελέσματος, η δίκη αυτή φέρνει και πάλι στο επίκεντρο τον ρόλο της διεθνούς κοινότητας στην πρόληψη και την τιμωρία της γενοκτονίας — ενός εγκλήματος που, 75 χρόνια μετά τη Σύμβαση του 1948, εξακολουθεί να αποτελεί μαύρη σελίδα στην παγκόσμια ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- World Court begins hearing Sudan’s case accusing United Arab Emirates of complicity in genocide, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- Τίτλος: Sudan accuses UAE of ‘complicity in genocide’ at world court, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Τίτλος: Full text of ICJ speech accusing UAE of complicity in genocide in Sudan, Middle East Eye, διαθέσιμο εδώ
