Της Αναστασίας Σιαμίδη,
Στον πολυδαίδαλο ιστό των ανθρωπίνων σχέσεων, η δέσμευση αναδεικνύεται ως μια από τις πλέον απαιτητικές και συνάμα λυτρωτικές πράξεις του ανθρώπου. Ωστόσο, για πολλούς, η έννοια της δέσμευσης προκαλεί δέος, όμως ο φόβος της συναισθηματικής εγγύτητας λειτουργεί ως ένα είδος υπαρξιακής άμυνας απέναντι στην αβεβαιότητα, τον πόνο, αλλά και την ευθύνη της ίδιας της σχέσης.
Η ρίζα του φόβου δεν είναι επιφανειακή, βυθίζεται στα έγκατα της ανθρώπινης ψυχής, εκεί όπου συνυπάρχουν η απώλεια, η ανάμνηση της απόρριψης και η αγωνία της επανάληψης του τραύματος. Συχνά, προέρχεται από την παιδική ηλικία και από το ασταθές και απρόβλεπτο περιβάλλον ανατροφής, το οποίο προκαλεί τον φόβο πως όλες οι σχέσεις θα έχουν την ίδια κατάληξη, την απογοήτευση. Ο φόβος προέρχεται από τη λανθασμένη ταύτιση της δέσμευσης με την απώλεια της προσωπικής ελευθερίας, ανεπιθύμητο για όσους έχουν ανάγκη για ανεξαρτησία και αυτονομία. Απόρροια του φόβου αυτού αποτελούν τα τείχη που υψώνουν τα άτομα προκειμένου να προστατευτούν από το ενδεχόμενο του πόνου. Η δέσμευση προϋποθέτει μια ειλικρινή και βαθιά έκθεση του Εγώ προς τον Άλλον.
Ο Sigmund Freud, θεμελιωτής της ψυχανάλυσης, υπήρξε ένας από τους πρώτους αναλυτές των ενδόμυχων ψυχικών διεργασιών που καθορίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις, ιδιαίτερα τις ερωτικές. Στο έργο του, η έννοια του φόβου της δέσμευσης, σχετίζεται συχνά με τις θεωρίες του για τις ασυνείδητες συγκρούσεις, τις παιδικές εμπειρίες και τους ψυχολογικούς μηχανισμούς άμυνας. Σύμφωνα με τον Freud, οι σχέσεις με τους γονείς και ιδίως με τη μητέρα επηρεάζουν βαθιά την ικανότητα για συναισθηματική σύνδεση αργότερα στη ζωή. Ο φόβος λοιπόν της δέσμευσης στις σχέσεις, πιθανόν έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία και στην αδυναμία του παιδιού να βρει ασφάλεια και σταθερότητα στις σχέσεις με τους γονείς του. Ακόμη, διατύπωσε την έννοια του ασυνειδήτου, σύμφωνα με την οποία τα άγχη και οι φόβοι που βιώνει το άτομο, δεν είναι συνειδητοί και ο φόβος της δέσμευσης συχνά αποτελεί μια ασυνείδητη αντίδραση σε βαθύτερους ψυχικούς μηχανισμούς, όπως ενοχές, φόβος της θυσίας της αυτονομίας και ανασφάλεια. Η ένταση μεταξύ της ανάγκης για σύνδεση και για διατήρηση της αυτονομίας, πιθανόν προκαλεί σύγκρουση, η οποία ενισχύει την τάση για αποφυγή της δέσμευσης.
Στον σύγχρονο κόσμο, όπου η ατομικότητα έχει αναχθεί σε υπέρτατη αξία, η δέσμευση μοιάζει με παρωχημένο ιδεώδες. Ο φόβος δεν είναι απλώς συναισθηματικός, αλλά και πολιτισμικός, κοινωνικός και υπαρξιακός. Η ανθρώπινη συνθήκη, παρ’ όλα αυτά, δεν παύει να ελκύεται από τη συνύπαρξη και τη δημιουργία νοήματος μέσα από το μαζί. Η περίπλοκη συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης, η σχέση με τον Άλλον δεν αποτελεί απλώς μια κοινωνική αναγκαιότητα αλλά μια βαθιά ψυχική και συναισθηματική ανάγκη, καθώς η δέσμευση στις ανθρώπινες σχέσεις συμβάλλει στην αίσθηση του «ανήκειν», της συντροφικότητας και της προσωπικής ανάπτυξης, προσφέροντας την ευκαιρία να βιώσει την αμοιβαία στήριξη και αυθεντικότητα των συναισθημάτων.
Ο φόβος της δέσμευσης δεν αποτελεί μόνο φόβο εγκατάλειψης και απόρριψης, αλλά και φόβο να δούμε τον εαυτό μας στο καθρέπτη του Άλλου. Ωστόσο, η ανθρώπινη καρδιά δεν είναι φτιαγμένη για μόνιμη άμυνα, όσο κι αν προσπαθεί να αποφύγει τη δέσμευση και τη σταθερότητα. Η σχέση που βασίζεται στην αμοιβαία επιθυμία για δέσμευση και αφοσίωση αποτελεί μια επιλογή που βασίζεται στη βούληση.
Η υπέρβαση του φόβου της δέσμευσης δεν αποτελεί απλώς ένα άλμα, αλλά μια διαδρομή. Η διαδρομή έχει ως αφετηρία την ειλικρίνεια προς τον εαυτό, με την αποδοχή των ρωγμών μας και με τη σταδιακή εμπιστοσύνη πως μπορεί — ίσως— αυτός ο Άλλος να μη φύγει, αλλά να μείνει. Και μαζί του, να μείνουμε και εμείς. Η ψυχοθεραπεία και η ενδοσκόπηση σε συνδυασμό με την αυτογνωσία, συμβάλλουν στο εντοπισμό επαναλαμβανόμενων μοτίβων, οδηγώντας στην αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών. Η διαδικασία εξελίσσεται με σταδιακές πράξεις πίστης, όπως η έκφραση των συναισθημάτων, η παροχή στήριξης σε μια δύσκολη στιγμή, θεμελιώδη βάση για την εμπιστοσύνη.
Η δέσμευση αποτελεί απόρροια ώριμης σκέψης και επιλογής, αποτελώντας πηγή ασφάλειας, οικειότητας και ανάπτυξης και σε καμία δεν προέρχεται από περίπτωση καταναγκασμού. Αποτελεί συμφωνία αιώνιας αγάπης, αμοιβαιότητας, σεβασμού και αφοσίωσης. Η δέσμευση οδηγεί στο μοίρασμα της ζωής με έναν άλλο άνθρωπο με ειλικρίνεια και πρόθεση, χωρίς να χάνουν τον εαυτό τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο φόβος της δέσμευσης, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ο φόβος της δέσμευσης, anotherpointofview.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ασυνείδητο, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
