Του Βάιου Φιλιούσης,
Έχει γίνει αρκετός λόγος ανά τα χρόνια από διάφορους στοχαστές, πολιτικούς επιστήμονες και δημοσιογράφους για τα λεγόμενα «κόμματα-κομήτες». Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται μεταφορικά για να περιγράψει κόμματα τα οποία εμφανίζονται ξαφνικά στην πολιτική σκηνή, καταγράφουν εντυπωσιακή εκλογική επιτυχία, αλλά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, είτε περιθωριοποιούνται, είτε φθίνουν.
Πολιτικοί επιστήμονες έχουν επισημάνει ανά καιρούς ότι τα λεγόμενα «κόμματα-κομήτες» συχνά βασίζονται σε χαρισματικές προσωπικότητες ή συγκυριακά ζητήματα. Σύμφωνα με αναλυτές του χώρου, οι λόγοι της ανάδειξης των «κομμάτων-κομητών» είναι τρεις. Η ύπαρξη ενός χαρισματικού ηγέτη στο τιμόνι του κόμματος, η γενικότερη δυσαρέσκεια με την πολιτική κατάσταση του τόπου, και η ανάγκη για πολιτική καινοτομία.
Όπως προαναφέρθηκε, τα «κόμματα-κομήτες» μετά την απότομη ισχυροποίησή τους χάνονται από το πολιτικό σκηνικό. Οι κύριοι λόγοι φθοράς τους είναι οι ακόλουθοι. Το γεγονός ότι αυτά τα κόμματα στηρίζονται σε χαρισματικές προσωπικότητες, σε συνδυασμό με τη διάθεση τους να διαταράξουν τα πολιτικά «νερά», τα καθιστούν ευάλωτα σε εσωτερικές διαμάχες. Η μη ύπαρξη σαφής ιδεολογικής κατεύθυνσης και ο περιορισμός τους στην ανάγκη για διαμαρτυρία, δεν τα επιτρέπουν να εξελιχθούν. Η απουσία ισχυρών κομματικών οργανώσεων δυσκολεύει τη διατήρηση της συνοχής και της παρουσίας τους στον πολιτικό στίβο. Όταν αυτά τα κόμματα αναλαμβάνουν κυβερνητικές ευθύνες, συχνά αντιμετωπίζουν προκλήσεις στη διαχείριση της εξουσίας και την τήρηση των υποσχέσεών τους. Σε περιόδους πολιτικής σταθερότητας, η ανάγκη για εναλλακτικές πολιτικές μειώνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χάνουν τα «κόμματα-κομήτες» μεγάλο μέρος της στήριξής τους. Καθώς τα «κόμματα-κομήτες» χάνουν την εκλογική δυναμική τους, συχνά απορροφούνται από μεγαλύτερα κόμματα εξουσίας που είναι κοντά τους ιδεολογικά.
Κατά τη μεταπολίτευση, έχουν υπάρξει διάφορα τέτοια κόμματα στην ελληνική πολιτική σκηνή. Ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα είναι η Πολιτική Άνοιξη. Ιδρύθηκε από τον τότε υπουργό της Νέας Δημοκρατίας και μετέπειτα Πρωθυπουργό, Αντώνη Σαμαρά, μετά την αποπομπή του από υπουργός εξωτερικών το 1993. Πρόκειται για ένα δεξιό-συντηρητικό κόμμα, που έχει χαρακτηριστεί προσωποπαγές και είχε διαμαρτυρικό χαρακτήρα. Το κόμμα συγχωνεύθηκε με τη Νέα Δημοκρατία το 2004
Στη συνέχεια, το κόμμα ΔΗΜΑΡ ιδρύθηκε το 2010 από τον Φώτη Κουβέλη και άλλα στελέχη και προσωπικότητες της Ανανεωτικής Αριστεράς. Ιδεολογικά στεκόταν στο φάσμα της σοσιαλδημοκρατίας και του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Είχε ρόλο στην τρικομματική κυβέρνηση το 2012, αλλά αποδυναμώθηκε γρήγορα. Το Ποτάμι ιδρύθηκε το 2014 από τον δημοσιογράφο Σταύρο Θεοδωράκη με φιλοδοξίες ανανέωσης του πολιτικού σκηνικού. Έπαιξε τον ρόλο ενός τρίτου πόλου στον χρόνιο δικομματισμό του ελληνικού πολιτικού συστήματος, αλλά μέσα σε λίγα χρόνια αποδυναμώθηκε και εν τέλη διαλύθηκε. Το δεξιό, συντηρητικό κόμμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων ιδρύθηκε από τον Πάνο Καμμένο το 2012. Γνώρισε σημαντική απήχηση από μέρος του ελληνικού λαού και μάλιστα, συμμετείχε στην κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α-ΑΝ.ΕΛ του Σεπτεμβρίου του 2015. Το κόμμα διαλύθηκε το 2020, μετά την συμφωνία των Πρεσπών.
Συνοψίζοντας, τα «κόμματα-κομήτες» αποτελούν φαινόμενα που αντικατοπτρίζουν τις ρευστές συνθήκες και τις συγκυριακές απαιτήσεις της πολιτικής ζωής. Η ταχεία άνοδός τους αποκαλύπτει τα κενά και τις αδυναμίες του καθιερωμένου πολιτικού συστήματος, ενώ η εξίσου γρήγορη παρακμή τους αναδεικνύει την ανάγκη για σταθερές δομές, σαφή ιδεολογική ταυτότητα και βιώσιμο πολιτικό όραμα. Παρότι το πέρασμά τους είναι σύντομο, αφήνουν συχνά το αποτύπωμά τους είτε με τη ρητορική τους είτε με τη βραχύβια πολιτική επιρροή τους, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση του σύγχρονου πολιτικού τοπίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η πτήση του κομήτη και η ουρά του, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Άρθρο της Β. Γεωργιάδου στην «Κ»: Κομήτες και πλανήτες του δεξιού λαϊκισμού, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
