Της Χριστίνας Σεφθελή,
Η εκλογή στην Γερουσία ήταν ιδιαίτερα τιμητική. Οι Γέροντες εκλέγονταν, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, με έναν τρόπο που θεωρούνταν παιδαριώδης. Όταν ένας από τους γέροντες πέθαινε, οι υποψήφιοι για την διαδοχή του εμφανίζονταν μπροστά στον λαό, με σειρά που καθορίζονταν με κλήρωση. Ανάλογα με την ένταση των χειροκροτημάτων που ακούγονταν με την εμφάνιση κάθε υποψηφίου – και μετριόνταν από κριτές που ήταν κλεισμένοι σε γειτονικό σπίτι – αυτός που συγκέντρωνε τα περισσότερα χειροκροτήματα εκλέγονταν στο αξίωμα.
Ο Γέροντας, τη στιγμή που εκλεγόταν, έκανε τον γύρο των ιερών φορώντας ένα στεφάνι στο κεφάλι και ακολουθούνταν από γυναίκες και νεαρούς που υμνούσαν τις αρετές του. Επίσης, του προσφέρονταν ένα γεύμα από κάθε συγγενή του προς τιμήν της πόλης. Παράλληλα, ο νέος Γέροντας δέχονταν δεύτερη μερίδα στα συσσίτια καθώς και βραβείο αρετής (αριστείον), το οποίο πρόσγερε στην συγγενή που θέλει να τιμήσει. Η τιμώμενη δεχόταν συγχαρητήρια και συνοδευόταν από τις υπόλοιπες γυναίκες. Έτσι, η εκλογή στη Γερουσία αποτελούσε τη μεγαλύτερη τιμή που μπορούσε να προσφέρει η Σπάρτη σε κάποιο από τα μέλη της.
Βέβαια, όσον αφορά την εκλογή στην Γερουσία, κυριαρχεί το ερώτημα: εφόσον υπάρχει εκλογή και το σύστημα δεν είναι τιμοκρατικό, γιατί οι άνθρωποι του λαού να μην μπορούν να εκλεγούν Γέροντες όπως εκλέγονταν Έφοροι; Οι απαντήσεις στο ερώτημα ποικίλουν. Η μία υπόθεση είναι η εξής, δηλαδή ότι η παράδοση επιβάλλει την εκλογή κάποιου επιφανούς προσώπου. Επίσης, λόγω των τελετών που εκτυλίσσονται κατά την εκλογή η απόφαση να εκλεγεί κάποιος απλός πολίτης μπορεί να θεωρηθεί σκανδαλώδης. Τέλος, η εκλογή ενός Γέροντα μπορεί να γινόταν με συνεννόηση μεταξύ δύο επιφανών οικογενειών, ώστε να υπάρξει υποστήριξη.
Η στρατολόγηση των Γερόντων σε αξιώματα έχει δεχτεί κριτικές από συγγραφείς, όπως ο Αριστοτέλης, ο οποίος εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με την ηλικία τους, θεωρώντας ότι μαζί με το σώμα γερνάει και το πνεύμα.
Αρμοδιότητες της Γερουσίας
Η Γερουσία συγκέντρωνε στο πρόσωπο της εξουσίες νομικές και πολιτικές. Βέβαια, οι απόψεις των μελετητών στο κομμάτι των εξουσιών διίστανται. Ο Πλούταρχος θεωρούσε ότι οι Γέροντες είχαν την μεγαλύτερη εξουσία στο κράτος.
Αρχικά, αποτελούσε το ανώτατο δικαστήριο. Η Γερουσία δίκαζε τα σοβαρότερα εγκλήματα, κυρίως αυτά για τα οποία η ποινή που προβλέπονταν ήταν ο θάνατος. Πολλές φορές με την εμπλοκή των εφόρων μπορούσε να καταδικάσει ακόμη και βασιλιά. Με αυτό τον τρόπο αποφάσιζε ακόμη και για αμφισβήτηση της διαδοχής των βασιλέων. Ωστόσο, η Γερουσία μπορούσε να κάνει κατάχρηση αυτής της εξουσίας για να ελέγξει το κράτος. Ο Ισοκράτης στο έργο του Παναθηναϊκός, θεωρεί ότι οι Γέροντες είχαν λάβει εξουσία παρόμοια με τον αθηναϊκό Άρειο Πάγο, τον οποίο ο Λυκούργος ήθελε να μιμηθεί.
Επίσης, η Γερουσία είχε και προβουλευτικές εξουσίες. Πολλοί από τους μελετητές παρομοιάζουν την προβουλευτική εξουσία της γερουσίας σαν την εξουσία που κατείχε στην Αθήνα η Βουλή των Πεντακοσίων, δηλαδή η Γερουσία συνέθετε και προετοίμαζε τα σχέδια του νόμου πριν τα υποβάλλει στην Συνέλευση (Απέλλα). Οι ρήτρες υποβάλλονταν πρώτα σε αυτήν. Έτσι, είχε το δικαίωμα να αναιρεί αποφάσεις της Συνέλευσης. Ο Πλούταρχος θεωρεί ότι αυτό το δικαίωμα το είχε η Γερουσία για να αναιρεί τις ακραίες προτάσεις που αποφάσιζε η Συνέλευση (Απέλλα). Παράλληλα, ο Πολύβιος θεωρεί ότι η Γερουσία συνεργάζεται με τους βασιλείς για τις πολιτικές υποθέσεις.
Η θεσμοθέτηση της Γερουσίας από τον Λυκούργο μέσα από το έργο του Πλούταρχου
Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στο έργο του Λυκούργος, σύμφωνα με τον Πλάτωνα ο σημαντικότερος θεσμός που δημιούργησε ο Λυκούργος ήταν η Γερουσία. Η Σπαρτιατική Γερουσία, καθώς έπαιρνε αποφάσεις για σοβαρές υποθέσεις, αποτελούσε για την πόλη ασφάλεια και εγγύηση. Επιπλέον, η Γερουσία αποτελούσε μία στερεή βάση του πολιτεύματος, γιατί υποστήριζε μεν τους βασιλείς όταν έπρεπε να αποφευχθεί η δημοκρατία, αλλά υποστήριζε και τον λαό όταν έπρεπε να αποφευχθεί στην τυραννία.
Κριτική του Αριστοτέλη απέναντι στην Γερουσία
Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι η γερουσία δεν ήταν πετυχημένο εγχείρημα, διότι θεωρεί ότι μαζί με το σώμα γερνάει και το μυαλό. Έτσι, θεωρεί τους Γέροντες ανίκανους να λαμβάνουν αποφάσεις διά βίου. Παράλληλα, θεωρεί ότι οι γέροντες θα έπρεπε να λογοδοτούν στους εφόρους. Τέλος, χαρακτηρίζει παιδαριώδη τον τρόπο με τον οποίο εκλέγονταν οι γέροντες, γιατί θεωρεί ότι επιζητούν το αξίωμα και εκλέγονται χωρίς να το αξίζουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Baltrusch E. (2003), Σπάρτη Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης, Αθήνα: εκδ. Παπαδήμα
- Bury J.B., M. R. (2011), Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, Αθήνα: εκδ. Καρδαμίτσα
- Levy E. (2003), Σπάρτη: Κοινωνική και Πολιτική ιστορία έως την Ρωμαϊκή κατάκτηση, Αθήνα: εκδ. Πατάκη
- Mosse C. (2002), Οι θεσμοί στην Κλασική Ελλάδα, Αθήνα: εκδ. Μεταίχμιο
