Του Λάμπρου Νούσια,
Το αφήγημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως πρότυπο διαφάνειας και ακεραιότητας αμφισβητείται έντονα τον τελευταίο καιρό, καθώς πλήθος αποκαλύψεων φέρνουν στο φως σοβαρές αδυναμίες στη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων, κυρίως στον τομέα της χρηματοδότησης ΜΚΟ μέσω προγραμμάτων όπως το LIFE. Η πραγματικότητα που προκύπτει από πρόσφατα γεγονότα και επίσημες εκθέσεις δείχνει ένα πλέγμα αδιαφάνειας, πολιτικής χειραγώγησης και ελλιπούς ελέγχου, το οποίο υπονομεύει τις θεμελιώδεις αξίες πάνω στις οποίες χτίστηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η αφετηρία της διαμάχης εντοπίζεται στην πρόσφατη αποτυχημένη απόπειρα των συντηρητικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να μπλοκάρουν τη χρηματοδότηση των ΜΚΟ μέσω του προγράμματος LIFE. Παρά την οριακή ήττα τους, οι αποκαλύψεις που ακολούθησαν κλόνισαν την εμπιστοσύνη προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αναγνωρίστηκε επίσημα ότι σε συμφωνίες επιχορήγησης υπήρχαν προγράμματα που ενίσχυαν δραστηριότητες άσκησης πίεσης προς ευρωβουλευτές, κάτι που θεωρήθηκε απαράδεκτο από πολλές πλευρές του πολιτικού φάσματος. Η παραδοχή της Επιτροπής ότι απαιτούνται αλλαγές στα κριτήρια και στους μηχανισμούς χρηματοδότησης ήρθε αργά, ενώ ήδη είχαν εκφραστεί ανησυχίες για τον ρόλο που διαδραματίζουν συγκεκριμένες οργανώσεις στη χάραξη πολιτικής.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αποκάλυψε τεράστιες αδυναμίες στους μηχανισμούς ελέγχου των χρηματοδοτήσεων. Μέσα σε τρία χρόνια, δισεκατομμύρια ευρώ κατευθύνθηκαν σε ΜΚΟ χωρίς να υπάρχει σαφής εικόνα για τη χρήση αυτών των χρημάτων. Περιπτώσεις όπου καταγράφηκαν διαφορές εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ ανάμεσα στα ποσά που εγκρίθηκαν και στα ποσά που εμφανίζονται στα δημόσια αρχεία δημιουργούν σοβαρά ερωτήματα για την αξιοπιστία της οικονομικής διαχείρισης της ΕΕ. Επιπλέον, παρατηρείται ότι μεγάλα ποσά καταλήγουν σε «ενδιάμεσους εταίρους» και όχι απευθείας στις ΜΚΟ, με αποτέλεσμα να χάνεται ο έλεγχος της τελικής χρήσης των πόρων.
Στο επίκεντρο των καταγγελιών βρέθηκε η πρακτική του «σκιώδους lobbying», όπου χρήματα φορολογουμένων χρησιμοποιήθηκαν για να επηρεαστούν πολιτικές αποφάσεις υπέρ συγκεκριμένων ιδεολογιών. Μία από τις ΜΚΟ που κατονομάστηκαν, το European Environmental Bureau, φέρεται να είχε ενεργό ρόλο στην άσκηση πολιτικής πίεσης, ενώ οι δράσεις της εστιάζονταν σε προώθηση περιβαλλοντικών νομοθεσιών και επιθέσεις σε επικριτές της «Πράσινης Συμφωνίας». Η εικόνα που προκύπτει δείχνει έναν μηχανισμό όπου δημόσια χρηματοδότηση χρησιμοποιείται για την υποστήριξη συγκεκριμένων πολιτικών θέσεων, αντί για ουδέτερη ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών.
Οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις, βλέποντας τα γεγονότα αυτά, ζήτησαν τη δημιουργία εξεταστικής επιτροπής για να διερευνηθεί πλήρως η υπόθεση, με έμφαση στο αποκαλούμενο “Timmermans-gate”. Ωστόσο, η έλλειψη ευρείας πολιτικής στήριξης καθιστά αβέβαιη την προώθηση τέτοιων πρωτοβουλιών. Παράλληλα, οι επιφυλάξεις που εκφράζονται από σημαντικές πολιτικές ομάδες για τον πολλαπλασιασμό ειδικών επιτροπών ελέγχου δημιουργούν αμφιβολίες για το αν το ζήτημα θα διερευνηθεί σε βάθος ή θα παραμείνει στα όρια μιας διαχειρίσιμης κρίσης.
Η πολιτική και οικονομική συγκυρία εντείνει τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η ΕΕ, υπό την πίεση νέων γεωπολιτικών και οικονομικών ισορροπιών, βρίσκεται μπροστά σε διλήμματα που αφορούν τη συνολική της πορεία. Από την άμυνά της, που παραμένει εξαρτημένη από το ΝΑΤΟ και κυρίως από τις ΗΠΑ, μέχρι την ανάγκη να ισορροπήσει τις σχέσεις της με τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις, κάθε σκάνδαλο και κάθε αμφισβήτηση της αξιοπιστίας της ΕΕ έρχεται να αποδυναμώσει περαιτέρω τη θέση της.
Η πράσινη πολιτική, ενώ παρουσιάζεται ως κεντρικός άξονας της ευρωπαϊκής στρατηγικής, φαίνεται να χάνει έδαφος όταν συνδυάζεται με κακοδιαχείριση και πολιτικοποίηση. Η αναξιοπιστία που δημιουργείται πλήττει άμεσα την αποδοχή της πράσινης ατζέντας από τους πολίτες, σε μια εποχή που απαιτούνται μεγάλες θυσίες και μεταρρυθμίσεις. Η αδυναμία να επιβληθούν αποτελεσματικοί έλεγχοι και να προστατευτεί η διαφάνεια υπονομεύει τη δημοκρατική νομιμοποίηση των ευρωπαϊκών θεσμών. Αν η ΕΕ δεν αντιμετωπίσει άμεσα και αποφασιστικά τα ζητήματα που έχουν ανακύψει, κινδυνεύει να χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών της, σε μια στιγμή που την έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αρνείται ότι ξεχωρίζει τις ΜΚΟ στη διαμάχη για την πράσινη χρηματοδότηση, gr.euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Σκάνδαλο με Πράσινες ΜΚΟ στην ΕΕ, simerini.sigmalive.com, διαθέσιμο εδώ
- Μύθος που καταρρέει η διαφάνεια στην ΕΕ, newsbreak.gr, διαθέσιμο εδώ
