Της Ελπίδας Γιατρά,
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η πολιτική της ιταλικής κυβέρνησης για τη μεταφορά απορριφθέντων αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες, με την Αλβανία να αναλαμβάνει πλέον ενεργό ρόλο στη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος στην Ευρώπη. Η πιο πρόσφατη μεταγωγή των 40 μεταναστών από την Ιταλία προς την Αλβανία, πραγματοποιήθηκε στις 11 Απριλίου 2025 και αποτέλεσε την τέταρτη προσπάθεια της κυβέρνησης Μελόνι να εφαρμόσει τη συμφωνία Ιταλίας – Αλβανίας, η οποία είχε υπογραφεί τον Νοέμβριο του 2023.
Η συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία και λειτουργία δύο κέντρων υποδοχής μεταναστών στην Αλβανία, στις περιοχές Σενγκίν και Γιαντέρ, τα οποία χρηματοδοτούνται, κατασκευάστηκαν και τελούν υπό τον έλεγχο των ιταλικών αρχών. Αρχικά, στόχος των κέντρων ήταν η φιλοξενία μεταναστών που διασώζονται από ιταλικά πλοία στη Μεσόγειο, μέχρι να εξεταστούν οι αιτήσεις ασύλου τους.
Βάσει της πενταετούς συμφωνίας, έως και 3.000 μετανάστες που συλλαμβάνονται από την ιταλική ακτοφυλακή σε διεθνή ύδατα κάθε μήνα μπορούν να μεταφέρονται στην Αλβανία. Σε όσους δίνεται άσυλο μεταφέρονται εν συνεχεία στην Ιταλία, ενώ άλλοι έρχονται αντιμέτωποι με την απέλαση, απευθείας από το αλβανικό έδαφος. Όμως, από όταν ξεκίνησε η λειτουργίας τους τον Οκτώβριο, νομικά εμπόδια έχουν θέσει περιορισμούς στην πλήρη χρήση των κέντρων, ενώ αρκετοί μετανάστες καταλήγουν να επιστρέφουν στην Ιταλία, αφού τα δικαστήρια δεν δέχτηκαν να επικυρώσουν την κράτησή τους στο εξωτερικό. Η διάρκεια της παραμονής επιπλέον των μεταναστών στην αλβανική επικράτεια παραμένει ασαφής, αν και με βάση την ιταλική νομοθεσία, οι απορριφθέντες αιτούντες άσυλο μπορούν να βρίσκονται υπό κράτηση έως και 18 μήνες, αναμένοντας ην απέλαση.
Αντιδράσεις μετά την τελευταία προσπάθεια μεταγωγής
Σύμφωνα με δημοσιεύματα σε διεθνή και βαλκανικά μέσα ενημέρωσης, 40 μετανάστες μεταφέρθηκαν από το λιμάνι του Μπρίντιζι στην Ιταλία με το πλοίο “Libra”, την Παρασκευή 11 Απριλίου 2025. Πολλοί από αυτούς, οδηγήθηκαν με χειροπέδες, υπό καθεστώς αυξημένης επιτήρησης. Οι εικόνες της βίαιης επιβίβασής τους έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και νομικούς κύκλους, που κάνουν λόγο για «απαξιωτική» και ταπεινωτική μεταχείριση. Αν και οι εθνικότητές τους δεν έχουν επιβεβαιωθεί ακόμα, ο Τύπος αναφέρει πως μεταξύ τους βρίσκονται και πολίτες του Μπαγκλαντές.
Η μεταγωγή αυτή δεν αποτελεί απλώς εφαρμογή μιας διμερούς συμφωνίας, αλλά εισάγει ένα «πρωτοφανές προηγούμενο»: είναι η πρώτη φορά που κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταφέρει απορριφθέντες αιτούντες άσυλο σε τρίτη χώρα εκτός ΕΕ, η οποία δεν είναι ούτε η χώρα καταγωγής τους, ούτε χώρα πρώτης εισόδου.
Πολιτική και Κοινωνική διάσταση
Η κυβέρνηση Μελόνι έχει υποστηρίξει επανειλημμένα τη συγκεκριμένη συμφωνία, παρουσιάζοντάς την ως ένα καινοτόμο μέτρο αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης, και αποτροπής των κυκλωμάτων διακινητών (λαθρεμπόρων). Ωστόσο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν χαρακτηρίσει την συγκεκριμένη κίνηση ως μία «επιθετική στρατηγική» που παραβιάζει το διεθνές προσφυγικό δίκαιο, ενώ παράλληλα δεν συμβαδίζει με τις υποχρεώσεις της Ιταλίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η Αλβανική κυβέρνηση, από την πλευρά της, τονίζει ότι η συμφωνία δεν παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, καθώς τα κέντρα λειτουργούν με πλήρη εποπτεία και εντός των προβλεπόμενων νομικών πλαισίων.
Παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις, οργανώσεις όπως η Human Rights Watch και η Διεθνής Αμνηστία έχουν εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις για τις συνθήκες διαβίωσης που επικρατούν στα συγκεκριμένα κέντρα, καθώς και για τη νομιμότητα της κράτησης των μεταναστών, χωρίς τη δυνατότητα ουσιαστικής προσφυγής στην δικαιοσύνη. «Πρέπει να δείξουν ότι κάνουν κάτι με αυτή την απίστευτα δαπανηρή δομή», δήλωσε μεταξύ άλλων η Meghan Benton του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Σημείωσε δε, ότι μερικές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ολλανδίας, έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους για σύναψη παρόμοιων συμβάσεων με κράτη όπως αυτό της Ουγκάντα.
Ο Φραντσέσκο Φέρι, ειδικός σε θέματα μετανάστευσης της ActionAid, ο οποίος συμμετείχε σε αντιπροσωπεία ΜΚΟ και Ιταλών βουλευτών που παρακολουθούσαν τις μεταγωγές στην Αλβανία, δήλωσε ότι το συγκεκριμένο διάταγμα δεν έχει σαφή νομική βάση. Εξήγησε εκτενώς ότι δεν υπάρχει καμία διάταξη στην ιταλική νομοθεσία, στη νομοθεσία της Ένωσης ή στη συμφωνία Αλβανίας-Ιταλίας που να αναφέρει πως επιτρέπονται τέτοιου είδους απελάσεις απορριφθέντων αιτούντων άσυλο. «Για εμάς είναι απαράδεκτο», δήλωσε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Italy transfers 40 rejected asylum seekers to detention centres in Albania, Euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Italy sends Bangladeshis among 40 undocumented migrants to Albania, thefinancialexpress.com, διαθέσιμο εδώ
