Της Μαρίας Σιούτα,
Η συστηματική έμφυλη βία και η καταστρατήγηση ουσιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών αναμφίβολα δύνανται να χαρακτηριστούν ως ένα είδος «μάστιγας». Μάστιγα που υπήρξε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει και να ξεπροβάλλει με ποικίλες μορφές και εκφάνσεις σε παγκόσμιο αλλά και διαχρονικό επίπεδο. Χαρακτηριστική περίπτωση του φαινομένου αυτού αποτελεί η ιδιαίτερα βάναυση κι απάνθρωπη πρακτική του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, «ΑΓΓΟ» εν συντομία, ή κλειτοριδεκτομής (στα αγγλικά: Female Genital Mutilation-FGM). Η πρακτική αυτή αναγνωρίζεται διεθνώς ως εξόφθαλμη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συνιστά μια εξαιρετικά ακραία μορφή διακρίσεων εναντίον κοριτσιών και γυναικών.
Οι θεωρίες περί της γεωγραφικής και ιστορικής προέλευσης του μαρτυρικού αυτού εθίμου ποικίλουν κι αντιπαραβάλλονται. Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, η πρακτική εμφανίστηκε κι άρχισε να εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην αρχαία Αίγυπτο, περίπου 2000 χρόνια πριν, ενώ εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι και σήμερα, πλήττοντας καθημερινά εκατομμύρια μικρά κορίτσια και γυναίκες. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με αναφορά της UNICEF, τον Μάρτιο του 2024 καταγράφονται συνολικά πάνω από 230 εκατομμύρια περιπτώσεις γυναικών και νεαρών κοριτσιών που έχουν υποβληθεί σε ακρωτηριασμό, με 144 εκατομμύρια στην Αφρική, 80 εκατομμύρια στην Ασία και 6 εκατομμύρια στη Μέση Ανατολή, ενώ το φαινόμενο εξαπλώνεται και στην Ευρώπη, όπου εκτιμάται ότι έχουν «ευνουχιστεί» συνολικά περίπου 600.000 γυναίκες.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τον ΑΓΓΟ ως: «όλες οι διαδικασίες που περιλαμβάνουν μερική ή ολική αφαίρεση των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων ή άλλο τραυματισμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων για μη ιατρικούς λόγους». Τον διακρίνει περαιτέρω σε τέσσερις τύπους διαδικασιών, που ποικίλουν από αφαίρεση της κλειτορίδας και άλλων εξωτερικών γεννητικών οργάνων και «σφράγισμα» του κόλπου με ράμματα μέχρι και τρυπήματα, γδάρσιμο, τομές, απόξεση ή και καυτηρίαση της γεννητικής περιοχής. Αναλόγως την περιοχή και την παράδοση, πραγματοποιείται από τη βρεφική κιόλας ηλικία μέχρι και την εφηβεία και την ενηλικίωση, με την πλειονότητα των κοριτσιών να υποβάλλεται σε ΑΓΓΟ πριν καν ολοκληρώσουν το πέμπτο έτος της ηλικίας τους (!), ενώ φυσικά κι ενήλικες γυναίκες δεν εξαιρούνται από τη διαδικασία. Η «εγχείρηση» διεξάγεται κατεξοχήν από τοπικές μαίες ή έμπειρες γυναίκες της κοινότητας ή ακόμα και από κάποια συγγενή, οι οποίες χρησιμοποιούν μη αποστειρωμένα εργαλεία όπως μαχαίρια, ξυράφια, κομμάτια γυαλιού κι ακονισμένες πέτρες. Παράλληλα, τα μικρά κορίτσια εξαναγκάζονται να υποστούν την εφιαλτική κι οδυνηρή διαδικασία χωρίς να τους χορηγηθεί κανένα είδος αναισθητικού, ενώ βότανα κι ουσίες όπως λάδι, μέλι και φύλλα δέντρων χρησιμοποιούνται για να σταματήσει η αιμορραγία και για να επουλωθεί το τραύμα, ουσίες οι οποίες συνήθως επιδεινώνουν περαιτέρω την πληγή κι αυξάνουν τον κίνδυνο για μόλυνση.
Αυτή η βαθιά εδραιωμένη και διαδεδομένη πρακτική φαίνεται να απορρέει, όχι από θρησκευτικές πεποιθήσεις ή κάποιο συγκεκριμένο δόγμα, αλλά από ένα πολυδιάστατο πλέγμα ιστορικών παραδόσεων, εθίμων, ιδεολογικών, πολιτισμικών αντιλήψεων και κοινωνικών επιταγών. Πρόκειται για μία ιεροτελεστία, μία τελετουργική διαδικασία με την οποία τα νεαρά κορίτσια περνούν από το στάδιο της παιδικής κι εφηβικής ηλικίας στην ωριμότητα και την ενηλικίωση. Παράλληλα, θεωρείται ότι μέσω του ακρωτηριασμού και του «ραψίματος» η γυναίκα διατηρεί την αγνότητα, την ηθική, τη σεμνότητα και την πίστη της προς τον μέλλοντα σύζυγό της, κι επιβεβαιώνεται ότι είναι ο μόνος με τον οποίο θα έλθει σε ερωτική επαφή. Με άλλα λόγια, όταν υποβληθεί στον ακρωτηριασμό, γίνεται πλέον κατάλληλη κι έτοιμη για γάμο και ταυτόχρονα διαφυλάσσει την τιμή, τη δική της και της οικογένειάς της. Άλλες πεποιθήσεις επιτάσσουν τον ακρωτηριασμό ως τρόπο εξασφάλισης της γονιμότητας, της «καθαρότητας» και της υγείας της γυναίκας και του μελλοντικού της παιδιού, καθώς υπάρχει η γενικότερη αντίληψη ότι τα εξωτερικά, μη ακρωτηριασμένα γυναικεία γεννητικά όργανα είναι κάτι «βρώμικο» και «άσεμνο» που θα δημιουργήσει προβλήματα υγείας στο παιδί το οποίο θα έρθει σε επαφή με αυτά κατά τη διάρκεια του τοκετού. Τέλος, οι γυναίκες που δεν υποβάλλονται σε ΑΓΓΟ συχνά απορρίπτονται από την οικογένεια τους κι εξευτελίζονται κι εξοστρακίζονται από την κοινωνία.
Alamy Stock Photo
Παρά τις βαθιά ριζωμένες αυτές προκαταλήψεις, ο ΑΓΓΟ δε φέρει κανένα απολύτως όφελος για την υγεία των γυναικών, παρά μόνο εξαιρετικά σοβαρές επιπτώσεις, σωματικές και ψυχικές. Εκτός φυσικά από τον αμέτρητο και φρικτό πόνο και την ακατάσχετη αιμορραγία, οι επιπλοκές από τη διαδικασία μπορεί να οδηγήσουν σε περαιτέρω τραυματισμούς, οίδημα των γεννητικών ιστών, λοιμώξεις, υψηλό πυρετό και σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και θάνατο. Μακροπρόθεσμα, ποικίλουν τα προβλήματα που μπορεί να προκληθούν, από ουρολογικά και προβλήματα στην έμμηνο ρύση μέχρι και επιπλοκές στη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και του τοκετού. Όσον αφορά τη ψυχική υγεία και ισορροπία των γυναικών, η διαδικασία τις στιγματίζει για όλη τους τη ζωή, με την πλειονότητα των γυναικών να υποφέρουν από μετατραυματικό στρες, μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, άγχος, κατάθλιψη και άλλα ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Όλα τα παραπάνω συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων συνιστά μία πρακτική εξαιρετικά επικίνδυνη και εφιαλτική για το γυναικείο φύλο ˙ πρακτική όμως που παραμένει καθιερωμένη και συνεχίζει να διαιωνίζεται. Άκρως ανησυχητική είναι και πρόσφατη αναφορά που έγινε από το Equality Now,τον Φεβρουάριο του 2025, σύμφωνα με την οποία το ποσοστό πρακτικής του ΑΓΓΟ υπολογίζεται ότι έχει αυξηθεί κατά 15% κι εντοπίζεται πλέον σε συνολικά 94 χώρες, ενώ μόνο 59 από τις 94 έχουν θεσπίσει ειδικούς νόμους για την καταπολέμηση του ζητήματος. Ερχόμενοι λοιπόν αντιμέτωποι με αυτό το εφιαλτικό έθιμο, το οποίο αντανακλά και πραγματώνει βαθιά εδραιωμένα έμφυλα στερεότυπα και μισογυνιστικές αντιλήψεις, θα ήταν ίσως εύλογο να αναρωτηθούμε: ως πότε θα συνεχίσει να στιγματίζεται και να δαιμονοποιείται το γυναικείο σώμα; Η γυναίκα να γίνεται αντιληπτή ως αντικείμενο; Ως πότε θα εξακολουθεί να υφίσταται η κανονικοποίηση και η συστηματοποίηση αυτής της απάνθρωπης μορφής βίας κατά των γυναικών, κάτω από την πρόφαση ενός εθίμου και μίας στρεβλής «κοινωνικής σύμβασης»;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ζητεί τον τερματισμό του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαθέσιμο εδώ
-
UNICEF: Περισσότερες από 230 εκατ. γυναίκες έχουν επιβιώσει από ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων, UNICEF, διαθέσιμο εδώ
-
Female genital mutilation (FGM) frequently asked questions, United Nations Population Funds, διαθέσιμο εδώ
-
Ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων: πού συμβαίνει, ποιες οι αιτίες και οι συνέπειες, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαθέσιμο εδώ
-
Female genital mutilation, World Health Organization, διαθέσιμο εδώ
