Του Δημήτρη Ανδριανόπουλου,
Ένα από τα μεγάλα «αγκάθια» στο θεσμό της παιδικής προστασίας στη χώρα μας, είναι η μακροχρόνια παραμονή των παιδιών στα νοσοκομεία Παίδων. Πρόκειται για παιδιά, η επιμέλεια των οποίων έχει αφαιρεθεί με εισαγγελική εντολή από την οικογένεια τους ή για ασυνόδευτα προσφυγόπουλα και για τον λόγο αυτό οδηγούνται αρχικά για λίγες μέρες σε κάποιο νοσοκομείο Παίδων, προκειμένου να διεξαχθούν οι αναγκαίες ιατρικές εξετάσεις.
Θεωρητικά, μετά τη διεξαγωγή των ιατρικών εξετάσεων και εφόσον δεν κρίνεται αναγκαία η παραμονή τους για νοσηλεία στο νοσοκομείο, πρέπει να μεταφερθούν σε κάποια δομή παιδικής προστασίας-φιλοξενίας. Παρόλα αυτά, στα περισσότερα νοσοκομεία Παίδων τα παιδιά που πηγαίνουν εκεί για ιατρικές εξετάσεις παραμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Από λίγες ημέρες μέχρι και έναν χρόνο. Το πρόβλημα, όμως, από πού τελικά ξεκινά; Ευθύνες έχουν τα νοσοκομεία; Το Υπουργείο Υγείας ή το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας;
Σύμφωνα με Ειδική Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, κάθε Εισαγγελία ακολουθεί διαφορετική προσέγγιση, μιας και δεν υπάρχει ενιαίο πρωτόκολλο καθώς και κανόνες που να αφορούν όλες τις Εισαγγελίες και επίσης, δεν λειτουργούν οι θεσμικά προβλεπόμενες κοινωνικές υπηρεσίες στα Πρωτοδικεία. Επιπλέον, οι υποστελεχωμένες κοινωνικές υπηρεσίες των τοπικών φορέων αυτοδιοίκησης λειτουργούν επίσης ως τροχοπέδη για την παιδική προστασία. Έτσι, τα εμπόδια που εντοπίζονται στις ελλείψεις και στη γραφειοκρατία οδηγούν στην εγκατάλειψη των παιδιών και από το κράτος στα νοσοκομεία της χώρας, αναθέτοντας στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό τον ρόλο του δεσμοφύλακα, σε ορισμένες περιπτώσεις παραβατικών παιδιών.
Αν και το 2015 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε καλέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θεσπίσουν μια Εγγύηση για τα Παιδιά, ώστε κάθε παιδί που είναι ευάλωτο «να έχει πρόσβαση σε δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, δωρεάν εκπαίδευση, δωρεάν παιδική μέριμνα, αξιοπρεπή στέγαση και επαρκή διατροφή», εντούτοις διαπιστώνεται ότι τα περισσότερα κράτη μέλη και ειδικά η Ελλάδα πρέπει να κάνουν αλματώδη βήματα ώστε να εφαρμοστεί η παραπάνω πρόταση. Ειδικά σε ό,τι αφορά την οδηγία για δωρεάν εκπαίδευση, στη χώρα μας τα παιδιά που βρίσκονται για μεγάλο χρονικό διάστημα στις υγειονομικές μονάδες δεν πηγαίνουν στο σχολείο ούτε δέχονται κάποιου είδους «κατοίκον» διδασκαλίας, ενώ δε δέχονται και συχνή ψυχολογική υποστήριξη.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες μακροχρόνιας παραμονής σε χώρους χωρίς συναισθηματική ασφάλεια για τα παιδιά, σε χώρους σχεδιασμένους αποκλειστικά για παροχή ιατρικής φροντίδας και νοσηλείας, όπου υγιή παιδιά συμβιώνουν με παιδιά που πάσχουν από ασθένειες και λοιμώδη νοσήματα, δημιουργούνται σημαντικά προβλήματα στην ψυχική υγεία μικρών και μεγάλων παιδιών. Σταδιακά, τα παιδιά που βρίσκονται εκτός της πρώτης γραμμής προστασίας τους – την οικογένειά τους – αναπτύσσουν παραβατική συμπεριφορά εντός των νοσοκομείων, ανακυκλώνοντας έτσι τη βία την οποία και πιθανώς έχουν βιώσει παλαιότερα.
Αυτός ο υποχρεωτικός χαρακτήρας της διαμονής τους μακριά από οικεία πρόσωπα, φίλους και η απομόνωσή τους από τον ελεύθερο-έξω κόσμο, οδηγεί σε συνθήκες ιδρυματοποίησης. Χωρίς να έχουν την επιλογή της εξόδου και συναναστροφής με συνομηλίκους τους, εμποδίζεται η κοινωνικοποίησή τους, ενώ ο αποκλεισμός τους από ψυχαγωγικές δραστηριότητες επιδρά αρνητικά στην πνευματική τους διέγερση. Τα περισσότερα παιδιά που ζουν στα νοσοκομεία, ειδικά τα παιδιά εφηβικής ηλικίας, διαχωρίζουν τους εαυτούς τους από την «ελεύθερη κοινωνία». Περιορισμένοι μέσα σε τοίχους νοσοκομείου και βλέποντας μόνο ανθρώπους με άσπρες στολές, δεν έχουν την επιλογή να διασκεδάσουν όπως κάθε υγιής έφηβος.
Για αυτόν τον λόγο οδηγούνται να δίνουν μεγαλύτερη αξία σε απολαύσεις, όπως ένα γλυκό ή ένα τσιγάρο. Οι «Οδηγίες για την Εναλλακτική Φροντίδα των Παιδιών», οι οποίες εγκρίθηκαν από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2009, ενθαρρύνουν τις προσπάθειες παραμονής των παιδιών με τις οικογένειές τους όπου αυτό είναι δυνατόν. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, το κράτος είναι υπεύθυνο για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού και τη διασφάλιση της κατάλληλης εναλλακτικής φροντίδας, όπως την φροντίδα από κοντινούς συγγενείς. Τέλος, καθίσταται αναγκαίο το κράτος να επιδείξει γρήγορα αντανακλαστικά ώστε τα νοσοκομεία να αποσυμφοριστούν από υγιή παιδιά και η φροντίδα τους να ανατεθεί σε δομές φιλοξενίας που είναι κατάλληλα σχεδιασμένες και ικανές να παρέχουν ποιοτική φροντίδα σε παιδιά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τα «αόρατα παιδιά» Ζουν και μεγαλώνουν μέσα στα νοσοκομεία, ertopen.com, διαθέσιμο εδώ
- Παιδιά που στερούνται γονικής μέριμνας, unicef.org, διαθέσιμο εδώ
