Του Νίκου Λυκομήτρου,
Η Αϊτή και η Δομινικανή Δημοκρατία, είναι δύο κράτη, τα οποία συνορεύουν μεταξύ τους μοιραζόμενα την νήσο της Ισπανιόλας, τη δεύτερη μεγαλύτερη νήσο της Καραϊβικής. Παρότι, οι δυο χώρες βρίσκονται δίπλα, αποτελούν δύο διαφορετικούς κόσμους, λόγω των τεραστίων αντιθέσεων που τις διακρίνουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ στην Δομινικανή Δημοκρατία υπήρξε σημαντική άνοδος του εισοδήματος στα τελευταία 40 χρόνια, παρότι αυτή είναι άνιση και αρκετές περιοχές είναι φτωχότερες από άλλες, η Αϊτή έχει περάσει σημαντικές περιόδους ύφεσης. Ενώ σχεδόν όλοι οι Δομινικανοί μπορούν να διαβάσουν και να γράψουν, πολλοί Αϊτινοί είναι αναλφάβητοι. Επίσης, τα ποσοστά θνησιμότητας στην Αϊτή είναι αρκετά υψηλότερα από τον ανατολικό γείτονά της, ακόμα και σε νεανικές ηλικίες. Η οικονομία της Αϊτής είναι κυρίως γεωργική. Το παρακάτω άρθρο επιδιώκει να μελετήσει τις δύο χώρες και τους λόγους που προέκυψε αυτό το τόσο τεράστιο χάσμα.
Η νήσος Ισπανιόλα ήταν το πρώτο μέρος που ανακάλυψαν οι Ευρωπαίοι στην Αμερική το 1492. Τότε ζούσαν Ταΐνοι, αλλά οι ασθένειες που μετέφεραν οι Ισπανοί και η υποδούλωση τους από τους Ισπανούς οδήγησαν στη συνολική εξαφάνιση τους μέσα στους επόμενους 2 αιώνες (σήμερα μερικά εκατομμύρια άτομα στην Καραϊβική φέρουν μόνο μια κάποια μακρινή καταγωγή από τους Ταΐνους). Έτσι, οι Ευρωπαίοι άρχισαν να μεταφέρουν τόσο Ευρωπαίους όσο και σκλάβους. Η σημερινή Δομινικανή Δημοκρατία ήταν μια ισπανική αποικία, ενώ η Αϊτή ήταν γαλλική. Αρχικά, όλο το νησί ανήκε στην Ισπανία αλλά η νήσος Τορτούγκα στα δυτικά της Ισπανιόλας έγινε καταφύγιο πειρατών και το δυτικό κομμάτι της Ισπανιόλας εγκαταλείφθηκε από τους Ισπανούς. ‘Eτσι οι Γάλλοι το κατέλαβαν στα τέλη του αιώνα. Το 1697 αναγνωρίστηκε από τους Ισπανούς η προσάρτηση της Αϊτής στη Γαλλία.
Οι Γάλλοι την ανέπτυξαν με το να φέρουν χιλιάδες Αφρικανούς χωρίς τη θέληση τους στην αποικία, τους οποίους υποδούλωσαν και υποχρέωσαν να εργάζονται στις φυτείες της αποικίας, ζώντας υπό άθλιες συνθήκες. Η Αϊτή όταν ακόμα ήταν γαλλική αποικία εξήγαγε μεγάλες ποσότητες ξυλείας και άλλων προϊόντων, τα οποία παράγονταν από την εκμετάλλευση της εργασίας μιας μεγάλης ομάδας δούλων από ελάχιστους γαιοκτήμονες ευρωπαϊκής καταγωγής. Επίσης, η Γαλλία επειδή επιθυμούσε να συνεχίσει να αντλεί κέρδη από την εκμετάλλευση της αποικίας συνέχισε να μεταφέρει πολλούς Αφρικανούς να δουλέψουν με τη βία στην αποικία, και στα τέλη του 18ου αιώνα η σημερινή Αϊτή είχε 7 φορές παραπάνω πληθυσμό από τη σημερινή Δομινικανή Δημοκρατία. Ακόμη και σήμερα ο υπερπληθυσμός και οι συνέπειες του ταλανίζουν την Αϊτή (πχ μεγαλύτερη τρωτότητα σε πλημμύρες λόγω των μεγαλύτερων ποσοστών αποψίλωσης δέντρων για να καλυφθούν οι ανάγκες του ντόπιου πληθυσμού).
Η Αϊτή έγινε ανεξάρτητη το 1804 και έγινε η δεύτερη χώρα της ηπείρου που κέρδισε την ανεξαρτησία της, εκδιώκοντας τους Γάλλους αποικιοκράτες και τους γαιοκτήμονες. Η απόσχιση ήταν δυνατή χάρη στην αϊτιανή επανάσταση, όπου οι Αϊτινοί ενώθηκαν για να ανατρέψουν τους δουλοκτήτες τους. Η Ισπανία, παρότι η Δομινικανή Δημοκρατία ήταν το πρώτο μέρος που εποίκισε στην Αμερική, δεν έδωσε μεγάλη σημασία στην αποικία της στην Ισπανιόλα, και η περιοχή εποικίστηκε κυρίως από λευκούς. Υπήρχαν αρκετοί Αφρικανοί δούλοι στη σημερινή Δομινικανή Δημοκρατία κατά την Ισπανική εποχή αλλά μπορούσαν να αγοράσουν την ελευθερία τους για ένα μικρό ποσό. Έπειτα, οι Δυτικοί δεν ήθελαν να επενδύσουν στην Αϊτή, κινούμενοι και από τις ρατσιστικές τους πεποιθήσεις, καθώς δεν ήθελαν να δουν μια χώρα πρώην δούλων να πετυχαίνει οικονομικά. Ένα άλλο πρόβλημα ήταν ότι οι ηγέτες της χώρας δεν ανταποκρίθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. Η Αϊτή ήταν παλαιότερα, στα αποικιακά χρόνια η πλουσιότερη από τις αποικίες της Καραϊβικής, και αυτό φάνηκε από το γεγονός ότι κατάφερε να κατακτήσει τη Δομινικανή Δημοκρατία ως μέρος της Αϊτινής αυτοκρατορίας για 22 χρόνια.
Όμως το 1825 η Γαλλία υποχρέωσε με εκβιαστικό τρόπο από την πρώην αποικία της να καταβάλλει βαριές αποζημιώσεις στους γαιοκτήμονες για τα κέρδη που χάθηκαν, αποτελώντας ένα άλλο παράδειγμα το πως οι αστικές κυβερνήσεις εκπροσωπούν μια μερίδα μεγαλοαστών παρά τον λαό τους. Για 120 χρόνια περίπου το 40% του προϋπολογισμού της Αϊτής πήγαινε στην εξυπηρέτηση του χρέους της προς την Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ η γειτονική Δομινικανή Δημοκρατία δεν επιβαρύνθηκε από κάτι τέτοιο. Επίσης, η Αϊτή αντιμετώπισε πολιτική αστάθεια (και συνεχίζει να αντιμετωπίζει) και αρκετές εναλλαγές κυβερνήσεων, ακόμη και αυτοανακηρυχθέντες μονάρχες που ανέβηκαν στην εξουσία. Υπολογίζεται ότι η Αϊτή έχασε 21 με 115 δισεκατομμύρια δολάρια για την αποπληρωμή αυτού του γαλλικού εκβιασμού.
Παράλληλα, άλλο ένα αίτιο της κακής κατάστασης της αϊτινής οικονομίας είναι το γεγονός ότι η χώρα δεν αναγνωρίστηκε από τις ΗΠΑ παρά μόνο το 1862, και ότι η χώρα ήταν υπό αμερικανική κατοχή από το 1915 έως το 1934 για να προστατευτούν τα συμφέροντα των Αμερικανικών τραπεζών.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε ότι ενώ και στα δύο κράτη, στα μέσα του προηγούμενου αιώνα υπήρχαν αυταρχικά καθεστώτα, αυτό του Ντυβαλιέ στην Αϊτή και του Τρουχίλιο στην Δομινικανή Δημοκρατία, αυτό του Τρουχίλιο έδωσε προσοχή και στην ανάπτυξη μιας βιομηχανίας, αν και αυτή η διαδικασία ωφέλησε αποκλειστικά ένα μέρος της αστικής τάξης της χώρας που πρόσκειντο σε αυτόν, γιατί ο ίδιος διαχειρίστηκε τη χώρα ως ένα προσωπικό φέουδο. Ο Τρουχίλιο διοίκησε για αρκετά χρόνια έως το 1961. Ο Τρουχίλιο, επίσης, στήριξε και αποδέχτηκε την παρουσία Αμερικανικών εταιρειών, που εκμεταλλεύονταν μεγάλο αριθμό εργατών σε πολύ κακές συνθήκες, και ήταν υπεύθυνος για τη δολοφονία χιλιάδων Αϊτινών που εργάζονταν στη χώρα, κατηγορώντας τους ότι ήταν κατάσκοποι και ότι προκαλούσαν ζημιά στη χώρα. Εδώ και πάνω από έναν αιώνα, εκατομμύρια Αϊτινοί έχουν μεταναστεύσει στην γείτονα χώρα, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής, συχνά αντιμετωπίζοντας ρατσισμό και διακρίσεις από τη κυβέρνηση και τον λαό της χώρας.
Μετά τη δεκαετία του 1980, η Δομινικανή Δημοκρατία έχει σημειώσει ταχεία οικονομική ανάπτυξη, με έμφαση κυρίως στους τομείς του τουρισμού, της βιομηχανίας και των υπηρεσιών. Πριν το βιοτικό επίπεδο της χώρας ήταν συγκρίσιμο με αυτό στην δυτική γείτονα της. Υπήρξαν αρκετές νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που έγιναν από εκείνη την δεκαετία του 1980 και μετά, που ναι μεν έφεραν κάποιες επενδύσεις στη χώρα, όμως σήμερα το ποσοστό των κατοίκων που ζει σε συνθήκες φτώχειας ξεπερνά το 23%, και το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού της χώρας συγκεντρώνει τα τρία δέκατα του εθνικού εισοδήματος. Όπως συμβαίνει πάντα στις περιπτώσεις που αποκαλούνται ως “οικονομικά θαύματα” στον καπιταλιστικό κόσμο, έτσι και αυτό στην Δομινικανή Δημοκρατία, που στηρίχθηκε σε σημαντικό βαθμό και στις ιδιωτικοποιήσεις σημαντικών υπηρεσιών, αυτή η ανάπτυξη δεν έφτασε ποτέ σε ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν σημαντικές διασπορικές κοινότητες Δομινικανών. Μέχρι τη δεκαετία του 1980 και νωρίτερα, η Δομινικανή Δημοκρατία δεν ήταν πολύ πλουσιότερη από την Αϊτή.
Η τεράστια διαφορά μεταξύ των δύο γειτονικών εθνών αποδεικνύει το πόσο επιζήμιος είναι ο ιμπεριαλισμός και η αποικιοκρατία. Είναι σημαντικό για τον λαό της Αϊτής να ανατρέψει αυτό το σύστημα που κρατά τη χώρα δεμένη σε αυτή την κατάσταση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Haiti and the Dominican Republic: One Island, Two Worlds, The Globalist, διαθέσιμο εδώ
- ‘The Greatest Heist In History’: How Haiti Was Forced To Pay Reparations For Freedom, NPR, διαθέσιμο εδώ
-
Haiti and Dominican Republic: one island, two diverging economies, Our World in data, Διαθέσιμο εδώ
