Του Δημήτρη Σιώκα,
Μία από τις μεγαλύτερες και ίσως η σημαντικότερη γιορτή για τους Χριστιανούς όλου του κόσμου, που γιορτάζεται με ποικιλία εθίμων και παραδόσεων σε διάφορες χώρες, είναι το Πάσχα. Κάθε πολιτισμός έχει αναπτύξει μοναδικές πρακτικές που αντικατοπτρίζουν την τοπική κουλτούρα, τη θρησκεία και την ιστορία του. Από τις πασχαλινές λιτανείες στην Ισπανία μέχρι το βάψιμο των αυγών στην Ελλάδα, οι γιορτές αυτές συνδυάζουν θρησκευτική κατάνυξη και κοινωνική συνοχή. Ωστόσο, ορισμένα από αυτά τα έθιμα έχουν αρχίσει να εκλείπουν με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι σύγχρονες κοινωνίες επηρεάζονται από την παγκοσμιοποίηση και τις αλλαγές στις συνήθειες. Τα έθιμα αυτά αποτελούν μία πλούσια κληρονομιά των προηγούμενων γενιών.
Ψάχνοντας κανείς τις ρίζες της γιορτής, συνειδητοποιεί ότι ο εορτασμός προέρχεται από τους Εβραίους. Συγκεκριμένα, αρχικά αποτελούσε εβραϊκή γιορτή σε ανάμνηση της εξόδου των Ισραηλιτών από την αιγυπτιακή δουλεία. Το όνομά του προέρχεται από το αραμαϊκό πασά και το εβραϊκό πέσαχ. Στο πέρασμα όμως του χρόνου, διάφορες αντιδικίες επηρέασαν την καθιέρωση σταθερών ημερομηνιών εορτασμού, με αποτέλεσμα η Ανατολική Χριστιανοσύνη να διαφέρει στον υπολογισμό της ημέρας από την Δυτική. Οι ακολουθίες που τελούνται, ιδιαίτερα τη Μεγάλη Εβδομάδα, έχουν αρχαιοπρέπεια (όπως για παράδειγμα η αφή του Αγίου Φωτός από τον ορθόδοξο Πατριάρχη Ιεροσολύμων) λαμπρότητα, συγκίνηση αλλά και συμμετοχή των απανταχού Χριστιανών.
Για τους Έλληνες η Μεγάλη Πέμπτη συνοδεύεται από το βάψιμο των κόκκινων αυγών, με το χρώμα τους να συμβολίζει το αίμα του Χριστού. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Μαρία η Μαγδαληνή επισκέφτηκε τον Τιβέριο Καίσαρα για να του ανακοινώσει την Ανάσταση του Χριστού, υπήρχε στον χώρο κάποιος που κρατούσε ένα καλάθι με αυγά. Τότε ο Τιβέριος για να πιστέψει ότι η Ανάσταση είναι αληθής, διέταξε τη Μαγδαληνή να βάψει τα αυγά κόκκινα, πράγμα και το οποίο έκανε. Στις Φιλιππίνες όμως, ο κόσμος ζει το θείο δράμα με απόλυτη συμμετοχή σε αυτό. Λέγεται μάλιστα ότι κάποιοι πιστοί προσφέρονται να σταυρωθούν, με σκοπό να βιώσουν τα πάθη και να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους.
Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στο Μεξικό, οι άνθρωποι μαζεύονται την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής και αναβιώνουν τη σταύρωση. Μπορεί να είναι η πιο πένθιμη ημέρα της Χριστιανοσύνης, όμως στις Βερμούδες το πέταγμα του χαρταετού λαμβάνει μια διαφορετική θέση και υπόσταση. Συγκεκριμένα συμβολίζει την πορεία του Χριστού προς τον παράδεισο. Για τη χώρα μας η Μεγάλη Παρασκευή αποτελεί μια μέρα μνήμης και σεβασμού. Οι καμπάνες χτυπάνε πένθιμα από άκρη σε άκρη, και το ίδιο βράδυ οι πιστοί ακολουθούν μία θρηνητική πομπή, με τον επιτάφιο να πρωτοστατεί και να χαρίζει φορτισμένα συναισθήματα και μηνύματα αγάπης.
Σειρά έχει το Μεγάλο Σάββατο με το μήνυμα της Ανάστασης να γαληνεύει τι ψυχές των πιστών. Στη Σουλμόνα της Ιταλίας, οι άνδρες τρέχουν κρατώντας στα χέρια τους τη Madonna che Scappa. Στο έθιμο αυτό πρωταγωνιστούν η Παναγία, ο Απόστολος Πέτρος και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Αφού η Παναγία λάβει από τον τελευταίο το μήνυμα της Ανάστασης, όταν αντικρύσει τον Ιησού τρέχει προς το μέρος τους, ενώ ταυτόχρονα με έναν μαγευτικό τρόπο τα ρούχα τους από μαύρα γίνονται πράσινα. Οι ιστορικοί τοποθετούν τις ρίζες του εθίμου στα βάθη του Μεσαίωνα.
Ένα άλλο έθιμο, επηρεασμένο από τους Ενετούς, είναι αυτό των μπότηδων. Στην Κέρκυρα, ενώ γίνεται η Πρώτη Ανάσταση, οι κάτοικοι ρίχνουν από τα μπαλκόνια τους πήλινες στάμνες γεμισμένες με νερό. Αν και οι Ενετοί πετούσαν παλιά αντικείμενα την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, στο πέρασμα των χρόνων οι Κερκυραίοι ενέταξαν το έθιμο στις δικές τους εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα. Σε πολλές εκκλησίες εκείνη την ημέρα, όταν ο ιερέας ψάλει το «Ανάστα ο Θεός» ο κόσμος χτυπάει τα στασίδια, με τον ήχο να συμβολίζει τον σεισμό που έγινε κατά την Ανάσταση του Κυρίου.
Την Κυριακή του Πάσχα ξεχωρίζει μια παράδοση, η οποία γεννήθηκε στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης. Στη Μεσσηνία και συγκεκριμένα στην Καλαμάτα, μαζεύονται διάφορες ομάδες σαϊτολόγων και ξεκινούν τον σαϊτοπόλεμο. Οι σαΐτες αυτές χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τους Έλληνες αγωνιστές, στην προσπάθειά τους να τρομάξουν το τουρκικό ιππικό.
Κάποια από αυτά τα έθιμα τείνουν να εξαφανιστούν και άλλοι πάλι να χάσουν τον θρησκευτικό τους χαρακτήρα. Το Πάσχα όμως, ως μία γιορτή περισυλλογής και προσευχής, δίνει τη δυνατότητα στους Χριστιανούς να έρθουν κοντά, όχι μόνο με τους συνανθρώπους τους τους αλλά και με την ίδια την ίδια την παράδοση, που για κάποιους αποτελεί σκάλα προς τη θρησκεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Madonna che scappa in Piazza Sulmona, sulmonalive.it, διαθέσιμο εδώ
- Μπότηδες: Το εντυπωσιακό πασχαλινό έθιμο της Κέρκυρας, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα πιο παράξενα πασχαλινά έθιμα στον κόσμο, oneman.gr, διαθέσιμο εδώ
