Του Κωνσταντίνου Μπαρτζώκα,
Και εκεί που πιστεύαμε ότι οι καιροί προχώρησαν και πλέον ζούμε σε πιο ανοιχτές κοινωνίες που ξεπέρασαν τα κακώς κείμενα του παρελθόντος, διαβάζουμε έρευνες που δείχνουν ότι οι σημερινοί νεαροί άνδρες είναι πιθανώς περισσότερο αντι-φεμινιστές από τους πατεράδες τους ή ότι ένας στους πέντε εφήβους έχουν θετική άποψη για τον καταδικασμένο για μαστροπεία και σωματεμπορία Andrew Tate. Η πρόσφατη σειρά του Netflix “Adolescence” πραγματεύεται ένα επίκαιρο θέμα, το οποίο βρίσκεται στο προσκήνιο και δρα μέχρι και σε πολιτικό επίπεδο: το λεγόμενο “manosphere”.
Πρόκειται για ένα ευρύ διαδικτυακό δίκτυο ανδρικών κοινοτήτων που περιλαμβάνει τους incels (involuntary celibates), τους υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ανδρών (MRAs), τους pickup artists (PUAs) και άλλες παρόμοιες ομάδες. Εκεί, οι μισογυνιστικές ιδεολογίες αντανακλούν έντονα τόσο νεοφιλελεύθερες ιδέες όσο και μια βαθιά μηδενιστική στάση ζωής. Σε αυτές τις διαδικτυακές κοινότητες, οι ανθρώπινες σχέσεις φαίνονται να λειτουργούν σε μια «σεξουαλική αγορά», που οι άνδρες κατατάσσονται ως άνδρες υψηλής ή χαμηλής αξίας και γυναίκες που έλκονται μόνο από τους πιο πετυχημένους άνδρες (ο κανόνας 80-20, ότι το 80% των γυναικών έλκονται μόνο από το κορυφαίο 20% των ανδρών).
Στα φόρουμ αυτά συναντάμε συχνά τον όρο “Red Pill”, ο οποίος είναι εμπνευσμένος από την ταινία The Matrix (1999), που χρησιμοποιείται για να δηλώσει την «αφύπνιση» από μια ψευδή πραγματικότητα. Οι ομάδες αυτές ισχυρίζονται ότι, αντίθετα με την επικρατούσα άποψη περί πατριαρχίας, οι άνδρες σήμερα δεν κατέχουν καμία ουσιαστική εξουσία ή προνόμια. Γι’ αυτόν τον λόγο, όσοι «παραμένουν με το μπλε χάπι» θεωρούνται αφελείς, ενώ οι “Red Pillers” περηφανεύονται ότι κατέχουν τη «σκληρή αλήθεια». Εδώ και μια δεκαετία, ο όρος “Red Pill” έχει περάσει και σε ακροδεξιούς ή λευκούς εθνικιστικούς κύκλους, προσφέροντας έρεισμα σε συνωμοσιολογικές θεωρήσεις.
Γύρω στο 2016, ωστόσο, μισογυνιστικά incel φόρουμ άρχισαν σταδιακά να εγκαταλείπουν αυτή την προσέγγιση για να στραφούν στη θεωρία του “Black Pill”. Σύμφωνα με αυτήν, η κοινωνία μπορεί όντως να ευνοεί τις γυναίκες, όμως οι ατομικές προσπάθειες (βελτίωση εμφάνισης, εκμάθηση “game” και τεχνικών προσέγγισης γυναικών) είναι μάταιες: τα πάντα καθορίζονται από την εκ γενετής εμφάνιση (lookism), οπότε το αν ένας άνδρας θα γίνει incel θεωρείται προδιαγεγραμμένο. Μερικοί incels συνεχίζουν να κάνουν πλαστικές επεμβάσεις ή «γυμναστική μεγιστοποίηση» (gym maxxing), αλλά πολλοί υποστηρίζουν πως ό,τι κι αν κάνεις, οι γυναίκες θα σε απορρίψουν αν δεν πληροίς τα ιδεαλιστικά κριτήρια της «αγοράς». Άρα, για αυτούς, η κοινωνία (και όχι το άτομο) είναι το θεμελιώδες «πρόβλημα».
Έτσι, το “Black Pill” θέτει δύο πιθανές διεξόδους: ή την παραίτηση και την αποδοχή μιας «καταδικασμένης» ζωής (κάτι που συχνά οδηγεί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, με όρους όπως “rope,” “LDAR,” “suifuel”), ή τη βίαιη αλλαγή της κοινωνίας. Παράλληλα, σε πολλές από αυτές τις κοινότητες είναι σύνηθες φαινόμενο οι συζητήσεις γύρω από την αυτοκτονία, που μέλη εκφράζουν απελπισία και εξωθούν το ένα το άλλο σε ακόμα σκοτεινότερες σκέψεις. Στα πιο ακραία φόρουμ, αυτή η βία παίρνει τη μορφή «μαζικής τρομοκρατίας» (Incel Rebellion/Beta Uprising), στοχεύοντας γυναίκες και «Chads» ως εχθρούς που υποτίθεται πως ευθύνονται για τη δυστυχία τους. Οι δράστες επιθέσεων, όπως ο Elliot Rodger το 2014 ή ο Alek Minassian οδηγός του βαν στο Τορόντο το 2018, προβάλλονται εκεί ως «μάρτυρες» μιας «αντίστασης», ενώ ορισμένοι σχεδιάζουν ακόμη και αυτοκτονίες τύπου “suicide by cop” για να γίνουν «ήρωες» (incel heroes) που εμπνέουν και άλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.
Η Angela McRobbie επισημαίνει ότι στη νεοφιλελεύθερη κουλτούρα, τα φεμινιστικά επιτεύγματα αντιμετωπίζονται συχνά ως «ατομικές επιλογές» και όχι ως κοινωνική διεκδίκηση, μια οπτική που πολλοί στη Manosphere θεωρούν υπερβολή. Παράλληλα, οι φεμινίστριες (και συχνά οι γυναίκες γενικότερα) αντιμετωπίζονται ως «εκμεταλλεύτριες που ζουν στις πλάτες των σκληρά εργαζόμενων ανδρών». Όπως το αποτυπώνει και η Cousineau, «Έχουν αξίωση στα πάντα, δίχως καμία ευθύνη» (Entitled to everything, responsible for nothing). Έτσι, ενώ η αληθινή αιτία της αποξένωσης θα μπορούσε να αναζητηθεί στη διαρκή πίεση για επιτυχία (πολιτικές λιτότητας, ανυπαρξία κοινωνικής μέριμνας, διαδικτυακή απομόνωση, εντεινόμενος ανταγωνισμός κτλ), πολλοί στρέφουν όλη τους την οργή στις γυναίκες, θεωρώντας ότι «αρπάζουν περισσότερα απ’ όσα δικαιούνται».
Ωστόσο, αντί να εξετάσουν τις βαθύτερες πτυχές αυτού του «αδυσώπητου ανταγωνισμού» και του συστήματος που τροφοδοτεί φτώχεια, μοναξιά και γενικευμένη κατάθλιψη, οι κοινότητες της Manosphere επιμένουν να κατηγορούν αποκλειστικά τις γυναίκες για όσα προβλήματα βιώνουν οι άνδρες. Από τη μοναξιά και την οικονομική ανασφάλεια, έως τις ανησυχητικές στατιστικές για αυτοκτονίες, όλα ερμηνεύονται ως αποτέλεσμα μιας «θηλυκοποιημένης κοινωνίας» που αδιαφορεί για τους άνδρες και τα προβλήματά τους.
Στην πραγματικότητα, όμως, ο μισογυνισμός που προβάλλεται συχνά πηγάζει από κρυφή αυτοαπέχθεια: πολλοί νιώθουν οι ίδιοι «ανεπαρκείς» ή «αποτυχημένοι» σε ένα σύστημα που απαιτεί διαρκή υπεροχή, καταλήγοντας να μεταθέτουν την ευθύνη στις γυναίκες αντί να αμφισβητήσουν τη νεοφιλελεύθερη λογική της αδιάκοπης σύγκρισης. Όπως αποκαλύπτει και ο χαρακτήρας του Jamie στο “Adolescence”, ένιωθε τόσο άσχημος ώστε κανένα κορίτσι δε θα του έδινε σημασία — μια αίσθηση που αποτελεί πρόσφορο έδαφος για να εγκλωβιστεί σε εξτρεμιστικές «ανδρικές» κοινότητες. Οι ανασφαλείς νεαροί άνδρες αποδεικνύονται ο πιο εύκολος στόχος τέτοιων κινημάτων, γιατί η απελπισία τους τούς κάνει ευάλωτους σε ιδεολογίες μίσους.
Παράλληλα, δε λείπουν περιπτώσεις όπου σε incel φόρουμ γίνεται ευθεία προτροπή στην αυτοκτονία: όταν κάποιο μέλος εκφράζει σκέψεις να δώσει τέλος στη ζωή του, αρκετοί είτε το ωθούν σε αυτήν την πράξη είτε το επικρίνουν επειδή «καθυστερεί». Σε ορισμένους ακόμη πιο ακραίους χώρους, πριν από την επικείμενη αυτοχειρία προβάλλεται ως «λύση» μια πράξη μαζικής βίας που θα τερματιστεί με επέμβαση της αστυνομίας (“suicide by cop”). Έτσι, μια ήδη ευάλωτη ομάδα ανθρώπων με καταθλιπτικές και αυτοκτονικές τάσεις μετατρέπεται σε «δεξαμενή» μισογυνιστικής τρομοκρατίας. Την ίδια στιγμή, κάθε σύσταση για ουσιαστική ψυχολογική ή κοινωνική στήριξη — είτε πρόκειται για επάνοδο στην αγορά εργασίας είτε για βελτίωση κοινωνικών δεξιοτήτων — απαξιώνεται ως μια πρόσκαιρη παρηγοριά που δεν αντιμετωπίζει ριζικά το «διεφθαρμένο» σύστημα.
H εξάπλωση αυτών των ιδεολογιών δημιουργεί ένα επικίνδυνο περιβάλλον όπου η αυτοκαταστροφική απελπισία και η βία αλληλοτροφοδοτούνται. Η εμπορευματοποίηση των σχέσεων, η έλλειψη ουσιαστικής στήριξης και η συνεχής πίεση για ανταγωνισμό μετατρέπουν την οργή πολλών ανδρών σε μισογυνισμό και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε ακραία βία. Οι πλατφόρμες που φιλοξενούν αυτές τις πεποιθήσεις, με κρυφή ή απροκάλυπτη ρητορική κατά των γυναικών, είναι βέβαιο ότι θα εντείνουν τον κοινωνικό διχασμό και την αναπαραγωγή ακόμη πιο επικίνδυνων συμπεριφορών, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τους ίδιους τους συμμετέχοντες όσο και ολόκληρη την κοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Red Pill to Black Pill, newamerica.org, διαθέσιμο εδώ
- Redpill Bluepill Jewpill, thebeliever.net, διαθέσιμο εδώ
- Good for nothing, theoccupiedtimes.org, διαθέσιμο εδώ
