Της Άντζελας Μανώλακα,
Την τελευταία εβδομάδα, αρκετές πόλεις της Ευρώπης γνώρισαν μαζικές διαδηλώσεις υπό το σύνθημα «Κάτω τα χέρια», σε μια έκρηξη λαϊκής δυσαρέσκειας απέναντι στην εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ. Παρότι ο Τραμπ δεν είναι πρόεδρος των χωρών αυτών, η επιρροή των αμερικανικών αποφάσεων –ιδίως στον τομέα της γεωπολιτικής και της ασφάλειας– προκαλεί αντιδράσεις πέραν του Ατλαντικού.
Το άρθρο του Euronews περιγράφει αναλυτικά τις κινητοποιήσεις που έλαβαν χώρα στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Κοινός παρονομαστής όλων των διαδηλώσεων είναι η ανησυχία για την αύξηση της επιθετικής ρητορικής της κυβέρνησης Τραμπ, την αποσταθεροποιητική στάση των Η.Π.Α σε διεθνή ζητήματα και τη γενικότερη διολίσθηση προς αυταρχικές, εθνικιστικές πολιτικές.
Η επανεκλογή του Τραμπ, το 2024, παρά τις βαθιές κοινωνικές και πολιτικές διαιρέσεις στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών, σηματοδότησε για πολλούς στην Ευρώπη την επιστροφή σε μια περίοδο πολιτικής αστάθειας, διπλωματικής ρήξης και ενίσχυσης της πόλωσης. Οι Ευρωπαίοι πολίτες που κατέβηκαν στους δρόμους δεν αντιδρούν μόνο στη φιγούρα του ίδιου του Τραμπ, αλλά σε μια ολόκληρη σειρά επιλογών που έχουν διεθνείς συνέπειες.
Ανησυχίες για τον πόλεμο και τη διεθνή ασφάλεια
Κεντρικό ζήτημα στις διαδηλώσεις αποτέλεσε η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ιδιαίτερα σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να περιορίσει ή να διακόψει τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία προκάλεσε έντονη ανησυχία στην Ευρώπη, όπου η ρωσική επιθετικότητα γίνεται αντιληπτή ως άμεση απειλή. Οι διαδηλωτές εξέφρασαν φόβους ότι μια τέτοια πολιτική υπονομεύει την άμυνα της Ευρώπης και ενισχύει τη θέση του Πούτιν.
Παράλληλα, η στάση του Τραμπ απέναντι στο Ισραήλ και τη Γάζα —με στήριξη άνευ όρων προς την κυβέρνηση Νετανιάχου και ελάχιστες αναφορές στα δικαιώματα των Παλαιστινίων— έχει δημιουργήσει κύματα οργής, κυρίως ανάμεσα στους νέους και στις φιλειρηνικές κινήσεις της Ευρώπης. Οι εικόνες από τη σφαγή αμάχων στη Γάζα, σε συνδυασμό με την απόλυτη σιωπή ή συναίνεση της Ουάσινγκτον, οδήγησαν πολλούς να κατηγορήσουν την αμερικανική κυβέρνηση για συγκάλυψη εγκλημάτων πολέμου.
Η επιστροφή του αντι-αμερικανισμού;
Παρόλο που ο αντι-αμερικανισμός ως πολιτική στάση είχε υποχωρήσει μετά την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα το 2008 και την προσωρινή στροφή των ΗΠΑ σε μια πιο πολυμερή, συνεργατική προσέγγιση, η παρουσία του Τραμπ στην εξουσία φαίνεται να τον αναζωπυρώνει. Οι διαδηλωτές δεν στρέφονται απαραίτητα κατά του αμερικανικού λαού, αλλά εκφράζουν απογοήτευση και οργή για μια υπερδύναμη που αγνοεί τις διεθνείς συμφωνίες, τις κλιματικές δεσμεύσεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους παραδοσιακούς της συμμάχους.
Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, οι πορείες είχαν έντονα πολιτικά χαρακτηριστικά, με τη συμμετοχή συνδικάτων, φοιτητικών οργανώσεων και κομμάτων της Αριστεράς. Σε άλλες, όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία, τον τόνο έδωσαν οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, φεμινιστικά κινήματα και περιβαλλοντικές ομάδες, που καταγγέλλουν την επιστροφή σε μια πολιτική του δόγματος “America First”, εις βάρος των παγκόσμιων αναγκών και αξιών.
Ένα μήνυμα και για την Ευρώπη
Πέρα όμως από την κριτική στην Ουάσινγκτον, οι διαδηλώσεις λειτουργούν και ως έμμεσο μήνυμα προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις: ότι δεν μπορούν να παραμένουν σιωπηλές ή παθητικές μπροστά στις εξελίξεις. Πολλοί πολίτες ζητούν από την Ευρώπη να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στη διεθνή σκηνή, να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της και να υπερασπιστεί με συνέπεια τις αξίες της ειρήνης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν μια ήπειρο που απλώς ακολουθεί τις Η.Π.Α, όποια και αν είναι η κυβέρνηση στον Λευκό Οίκο. Θέλουν μια Ευρώπη που μπορεί να αντισταθεί σε αυταρχικές τάσεις, να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των λαών και να επιδείξει ηγετικό ρόλο, είτε πρόκειται για το κλίμα είτε για την παγκόσμια ειρήνη.
Το κοινωνικό υπόβαθρο της διαμαρτυρίας
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι διαδηλώσεις δεν προέρχονται μόνο από πολιτικά κόμματα ή οργανώσεις. Πολλοί συμμετέχοντες ήταν απλοί πολίτες, νεολαία, φοιτητές, καλλιτέχνες, ακόμη και άνθρωποι που μέχρι πρότινος δεν ασχολούνταν ενεργά με την πολιτική. Αυτή η μαζική κινητοποίηση αποκαλύπτει μια βαθύτερη πολιτικοποίηση της ευρωπαϊκής κοινωνίας – μια τάση που έχει αρχίσει να εντείνεται τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι κινητοποιήσεις της περασμένης εβδομάδας δείχνουν πως η κοινωνία των πολιτών δεν παραμένει αδρανής. Αντίθετα, διεκδικεί τον λόγο της στο διεθνές πεδίο και αρνείται να αποδεχτεί παθητικά τις επιλογές μεγάλων δυνάμεων, όταν αυτές απειλούν την ειρήνη, τη δημοκρατία και τη σταθερότητα.
Συμπερασματικά
Η επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία προκαλεί αντιδράσεις όχι μόνο στο εσωτερικό των ΗΠΑ αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Οι ευρωπαϊκές διαδηλώσεις αποτελούν ένδειξη μιας ευρύτερης κινητοποίησης που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα και αντανακλά την ανάγκη για μια πιο δίκαιη, ειρηνική και υπεύθυνη διεθνή πολιτική. Η φωνή των πολιτών μπορεί να μην αλλάζει άμεσα τις αποφάσεις των ηγετών, όμως καθορίζει το πολιτικό κλίμα και στέλνει μηνύματα που δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Σε μια εποχή όπου η παγκόσμια σκηνή αλλάζει ραγδαία, η μαζική συμμετοχή των Ευρωπαίων στους δρόμους υπενθυμίζει ότι η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη – είναι κάτι που πρέπει συνεχώς να υπερασπιζόμαστε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κίνημα «Κάτω τα Χέρια»: Διαδηλώσεις στην Ευρώπη κατά της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ, Euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Η Δημοκρατία στους δρόμους, DW.com, διαθέσιμο εδώ
- Η Αμερική διαδηλώνει κατά του Τραμπ, Liberal.gr, διαθέσιμο εδώ
