Της Ευτυχίας Αντωνοπούλου,
Οι τεχνολογικές δυνατότητες του σήμερα διευρύνουν και τα όρια της σύγχρονης τέχνης. Η δημιουργία ενός έργου δεν περιορίζεται πλέον στα παραδοσιακά μέσα και υλικά και έτσι οι καλλιτέχνες ξεφεύγουν από τα τετριμμένα, αξιοποιούν την τεχνολογία και την ενσωματώνουν στα έργα τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Refik Anadol.
Με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, ο Refik Anadol δημιουργεί έργα που «θυμίζουν όνειρα». Επιδιώκει, δηλαδή, να συνδέσει το ανθρώπινο με το τεχνητό και να παράγει έργα με νόημα, χωρίς να αρέσκεται στην απλή ανατροφοδότηση του αλγορίθμου με πληροφορίες. Είναι γεγονός ότι τα όρια μεταξύ τεχνητού και ανθρώπινου είναι πλέον δυσδιάκριτα. Υπάρχει έργο απόλυτα τεχνητό ή μήπως ο εντολέας του AI πρέπει να θεωρηθεί δημιουργός;
Όσον αφορά την περίπτωση του Refik Anadol πάντως τα όρια είναι ξεκάθαρα. Δεν δίνει απλές και γενικές κατευθύνσεις, αλλά έχοντας μία συγκεκριμένη ιδέα στο μυαλό του αρχικά προβαίνει στη συλλογή δεδομένων, συνήθως αναπάντεχων και απροσδόκητων. Στη συνέχεια, αφού έχει «εκπαιδεύσει» ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης στο να ακολουθεί μοτίβα, μορφές, κινήσεις και χρώματα εισάγει σε αυτό τα δεδομένα. Έτσι, προκύπτουν προβολές, ζωντανές παραστάσεις και οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις. Λειτουργεί, λοιπόν, το AI ως ένα μέσο, ένα εργαλείο —και όχι μόνο— που βοηθά στην αποτύπωση του οράματος του καλλιτέχνη και όχι στην αυτόβουλη αναπαραγωγή εικόνων. Η σύλληψη της ιδέας πίσω από το κάθε έργο είναι στην ουσία που δίνει πνοή στη δημιουργία. Χωρίς αυτή θα έλειπε κάθε πρωτοτυπία και συναισθηματισμός. Φαίνεται, άλλωστε, και από το αποτέλεσμα ότι ο καλλιτέχνης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη παραγωγή των έργων, καθώς κάθε δημιουργία συνεπάγεται το προσωπικό στυλ και φέρει την καλλιτεχνική υπογραφή του Refik Anadol.
Το ευέλικτο των έργων του καθιστά την τέχνη του πιο προσβάσιμη και προσιτή. Σαν πίνακες μέσα στην πόλη που μαγνητίζουν τους περαστικούς. Ο ίδιος έχει εκμυστηρευτεί, μάλιστα, ότι η δημόσια έκθεση τον συγκινεί περισσότερο από ότι μία αναμενόμενη παρουσίαση των έργων σε γκαλερί και μουσεία. Και αυτό καθώς έτσι είναι εύκαιρη η ανά πάσα στιγμή απόλαυσή τους. Δεν χαρακτηρίζεται, δηλαδή, από μία απόλυτα βουλητική στάση του θεατή, αλλά από μία πρόταση του καλλιτέχνη. Μία απόπειρα να αγγίξει τον καθένα που θα βρεθεί τυχαία μπροστά στις δημιουργίες του. «Είναι πιο μοναδικό να βρεις τέχνη σε ασυνήθιστα μέρη» αναφέρει. Σε μέρη, τα οποία τον έχουν σαγηνεύσει, αποφασίζει, επομένως, να παρουσιάσει την τέχνη του. Όπως το Casa Batlló και άλλα εμβληματικά κτίρια που φωτίζονται με τις προβολές και γεμίζουν χρώμα, τέχνη και όραμα.
Παράλληλα, έχοντας διαπιστώσει την καίρια θέση που θα έχει η τεχνητή νοημοσύνη στο μέλλον, ο Refik Anadol αποπειράται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ ανθρώπου και «μηχανής». Μέσα στο γενικότερο πλαίσιο αποδόμησης της παραδοσιακής τέχνης θέλει παράλληλα να πετύχει να συνδέσει την τεχνολογία και την επιστήμη με την τέχνη και την έκφραση. Φτιάχνει μια γλώσσα επικοινωνίας και τοποθετεί τον ψηφιακό κόσμο στην καθημερινότητα του ανθρώπου και το αντίστροφο. Δεν πρόκειται απλώς για μία κοινότυπη χρήση του AI ως εργαλείου, πρόκειται για εποικοδομητική συνεργασία που έχει ως απώτερο σκοπό την αναθεώρηση της ανθρώπινης φύσης, εμπειρίας και αντίληψης. Επαναπροσδιορίζει τη σχέση μας με την τεχνολογία, κάνοντάς την βιώσιμη, ποιητική και συναισθηματική. Έργα επαναστατικά, του μας προσκαλούν να φανταστούμε ένα μέλλον όπου άνθρωπος και μηχανή συνδημιουργούν και η τεχνολογία δεν μας αποξενώνει, αλλά μας συνδέει πιο βαθιά με τον εαυτό μας και τους γύρω μας.
Ένας από τους πιο επιδραστικούς σύγχρονους καλλιτέχνες είναι λοιπόν ο Refik Anadol. Με αρωγό την τεχνητή νοημοσύνη μας χαρίζει καλαίσθητες δημιουργίες και μας συγκινεί με τη σκέψη και τη λογική πίσω από αυτές. Βλέπουμε μία άλλη πλευρά της τεχνητής νοημοσύνης και εξοικειωνόμαστε με την ιδέα ενός μέλλοντος που θα στηρίζεται σε αυτή. Είναι ο Refik Anadol, ένας καλλιτέχνης που μας δίνει ελπίδα για τη σωστή και ευέλικτη χρήση μίας «μηχανής» που τώρα μας τρομάζει, ενός εργαλείου που υπόσχεται πολλά σε μία εποχή που εξελίσσεται διαρκώς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Refik Anadol, refikanadol.com, διαθέσιμο εδώ
- REFIK ANADOL: “I’M IMAGINING A DIFFERENT WORLD”, the-talks.com, διαθέσιμο εδώ
