Της Νικολέτας Καραθανάση,
Στον απόηχο της Φλωρεντιανής αναγέννησης, που τοποθετείται στη δύση της το 1532 μ.Χ. και επισφραγίζεται με την κατάρρευση της Δημοκρατίας και την άνοδο του Δουκάτου της Φλωρεντίας, οι καλλιτεχνικές τάσεις παρατείνουν την επιδραστική παρουσία τους, εκφράζοντας παράλληλα τον κοινωνικοπολιτικό παλμό της εποχής. Βρισκόμενη υπό την κυριαρχική εξουσία της οικογένειας των Μεδίκων, η Φλωρεντία γνωρίζει σπουδαία καλλιτεχνική άνθηση, με κορυφαίους εκπροσώπους της αναγεννησιακής τέχνης και αρχιτεκτονικής, στη χορεία των οποίων συγκαταλέγεται και ο Giorgio Vasari. Ένα από τα πιο σπουδαία και σημαντικά έργα του στον τομέα της αρχιτεκτονικής ήταν η οικοδόμηση, το 1565, του Corridoio Vasariano (Διαδρόμου Βαζάρι) κατά μήκος του Ponte Vecchio.
Ο Κόζιμο Α΄ των Μεδίκων ανέθεσε το 1565 στον Βαζάρι να κατασκευάσει αυτό το πέρασμα, προκειμένου να επιτευχθεί η σύνδεση μεταξύ του Palazzo Vecchio (Παλαιού Παλατιού, όπου στεγαζόταν το δημαρχείο της Φλωρεντίας) και του Palazzo Pitti, που βρισκόταν στην απέναντι όχθη του Άρνου και αποτελούσε από το 1549 την κύρια κατοικία των οικογενειών που κυβερνούσαν το Μεγάλο Δουκάτο της Τοσκάνης. Το πέρασμα αυτό ενώνει επίσης τα δύο παλάτια με τη Γκαλερί Ουφίτσι και τους κήπους Μπόμπολι, ενώ περνάει πίσω από την εκκλησία Σάντα Φελίτσε. Πρόκειται για ένα στενό πέρασμα, το οποίο φτάνει σε μήκος τα 750 μέτρα, περιλαμβάνει 76 μικρά παραθυράκια που επιτρέπουν θέα σε όλη τη Φλωρεντία και ολοκληρώθηκε μόλις σε πέντε μήνες από την έναρξη των εργασιών.
Η επικρατούσα γνώμη υποστηρίζει ότι η κατασκευή αυτού του διαδρόμου οφείλεται στους γάμους του γιου του Κόζιμο, Φραγκίσκου Α΄, με την Ιωάννα των Αψβούργων. Συγκεκριμένα, καθώς η κύρια κατοικία των Μεδίκων ήταν το Palazzo Pitti, ενώ ο γάμος ήταν προγραμματισμένος να τελεστεί στην απέναντι πλευρά του Άρνου, οι Μέδικοι επιθυμούσαν ιδιωτικότητα στις μετακινήσεις τους μεταξύ των διάφορων τελετών. Αυτή θεωρείται και η κύρια σκοπιμότητα οικοδόμησης του διαδρόμου.
Άλλος ένας λόγος που συνέβαλε στην απόφαση κατασκευής του περάσματος ήταν το γεγονός ότι, έως εκείνα τα χρόνια, επί του Ponte Vecchio –της βασικής γέφυρας σύνδεσης των δύο πλευρών του Άρνου– βρίσκονταν πολλά κρεοπωλεία. Η δυσωδία του κρέατος και το ότι οι κρεοπώλες πετούσαν τα αίματα των ζώων στον Άρνο, με αποτέλεσμα το σημείο αυτό του ποταμού να είναι μονίμως κόκκινο, βρώμικο και να συγκεντρώνει έντομα, αποτέλεσε μία ακόμη παράμετρο στην απόφαση εκπόνησης του οράματος του Κόζιμο. Λέγεται μάλιστα ότι η ίδια η νύφη δεν ήθελε να περάσει από τη γέφυρα με την ακολουθία της, ώστε να μη λερώσει το νυφικό της. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι η δυναστεία των Μεδίκων κατάφερε να μεταβάλει την κακή φήμη του Ponte Vecchio, αντικαθιστώντας –όχι ιδιαίτερα αναίμακτα– τα κρεοπωλεία με χρυσοχοΐα, τα οποία παραμένουν ακόμη και σήμερα στη θέση τους.
Ωστόσο, τα προαναφερθέντα δεν εξαντλούν τη λίστα των επιδιώξεων που στόχευε να ικανοποιήσει η κατασκευή του διαδρόμου, καθώς δεν μπορεί να παραλειφθεί η περίοδος πολιτικής αστάθειας που ακολούθησε στη Φλωρεντία. Από το 1532 και έπειτα, η Φλωρεντία μετατράπηκε από δημοκρατία σε ηγεμονία, με τον λαό να έχει ελάχιστη φωνή και δυνατότητα συμμετοχής στο πολιτικό γίγνεσθαι, ενώ αντιμετώπιζε και πλήθος κοινωνικών ανισοτήτων. Θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει πως η απόσταση αυτή αποδίδεται καλλιτεχνικά μέσω του διαδρόμου.
Τέλος, δεδομένου ότι την περίοδο εκείνη η Φλωρεντία διοικείται από μια δυναστεία με έντονα πατερναλιστικά χαρακτηριστικά, είναι λογικό το πολιτικό στερέωμα να απειλείται από δολοφονίες, πραξικοπήματα και συνωμοσίες, όπως άλλωστε και στο παρελθόν. Ο Κόζιμο δεν εμπιστευόταν τον λαό –ιδίως έναν λαό που ακόμη και στο λίκνο της Αναγέννησης ζούσε χωρίς προνόμια και υπό καταπίεση– και γι’ αυτό επιθυμούσε όσο το δυνατόν λιγότερη συναναστροφή μαζί του.
Έτσι, ο διάδρομος του Βαζάρι, πέρα από την αρχιτεκτονική του αίγλη και αρτιότητα, αποτυπώνει –έστω και συμβολικά ή συγκεκαλυμμένα– τα πολιτικά τεκταινόμενα της Φλωρεντίας στα μέσα του 16ου αιώνα, μεταφέροντάς τα ουσιαστικά και στη σύγχρονη εποχή. Σήμερα, μπορεί κανείς να επισκεφθεί αυτό το μοναδικό οικοδόμημα, καθώς είναι και πάλι προσβάσιμο στο ευρύ κοινό. Έως το 2016 παρέμενε κλειστό, ώστε να ολοκληρωθούν ορισμένες διορθωτικές διαδικασίες, για να συμβαδίζει πλέον με τα σύγχρονα πρότυπα ασφαλείας. Όπως αναφέρει και ο Simone Verde, διευθυντής των Γκαλερί Ουφίτσι, το άνοιγμα του διαδρόμου ολοκληρώθηκε ώστε να «φανεί στο κοινό η σύνδεση μεταξύ των διαφόρων ψυχών αυτού του μνημειακού συγκροτήματος και των συλλογών του».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- History Corridoio Vasariano, uffizi.it, διαθέσιμο εδώ
- Corridor of power: the Medicis’ cross-river Florence walkway opens to public, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
