Του Δημήτρη Κυριαζή,
Διαδηλωτής ντυμένος πόκεμον που γίνεται viral και συμβολοποιείται ως πολιτικό και κοινωνικό αποκούμπι της τουρκικής κοινωνίας. Ιδιάζουσα περίπτωση διαμαρτυρίας που θα μπορούσε κάποιος να την χαρακτηρίσει ως και παράλογη. Ωστόσο, τα όρια του συμβατικού με το ανορθόδοξο ενδεχομένως να είναι δυσδιάκριτα, αν σκεφτεί κανείς την «κανονικότητα» με την οποία αυτή η πράξη νομιμοποιήθηκε ηθικά. Η όλη κατάσταση αποπνέει μία ενδιαφέρουσα αλχημεία στην οποία αναμειγνύεται ο πολιτικός ακτιβισμός με την ψηφιακή υπερπροβολή του influencer. Ήδη η ιδέα και πρακτική ενός υβριδικού εναλλακτικού ακτιβισμού, στον οποίο οι κινητήριες δυνάμεις των πολιτικών προγραμμάτων και των διακηρύξεων έχουν αντικατασταθεί από τα χάσταγκ και τα τρεντς, διαφαίνεται και προσπαθεί να ριζώσει στις συνειδήσεις.
Φαίνεται αξιοπερίεργο όταν μία meme φιγούρα τραβάει πάνω της τα βλέμματα και διεγείρει τη διεθνή περιέργεια ή και συγκινεί ακόμη τους υπόλοιπους διαμαρτυρόμενους. Η δυναμική της είναι φανερή, δεδομένου ότι ήδη έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν με διάφορες καρτουνίστικες στολές αντίστοιχοι ακτιβιστές. Προκύπτει όμως το εξής θέμα: γιατί χρειάστηκε να βγει ένας ινσταγκραμικός που δεν ενδιαφερόταν για την πολιτική – όπως ο ίδιος δηλώνει–ώστε οι εξελίξεις στην Τουρκία να λάβουν την ανάλογη με τη σημασία τους προβολή; Μπορεί όντως να αντικαταστήσει ένας περφόρμερ, ένα σκληρό πολιτικό πρόγραμμα και μία μεθοδευμένη πολιτική δράση; Η πολιτική δράση είναι όντως κάτι στεγανό και ανεπηρέαστο από τις κυρίαρχες προτεραιότητες που αιωρούνται στη δημόσια σφαίρα;
Πέρα από αυτά τα σημαντικά ερωτήματα, το ενδιαφέρον μας πρέπει να εστιαστεί σε κάτι ακόμη: δε θα μπορούσε να βγει στον δρόμο ένας πίκατσου, αν δεν ήξερε εκ των προτέρων ότι μπορεί να το κάνει. Δε θα γινόταν viral αν δεν τηρούσε τις πολιτισμικές ποπ προδιαγραφές, να χτυπήσει τις τάσεις και να «χιτάρει». Η συγκεκριμένη πράξη δεν ήταν καθόλου παράλογη, τόσο για το ίδιο το πρόσωπο όσο και για τους υπόλοιπους που το παρακολούθησαν και στη συνέχεια οι μυημένοι το επανέλαβαν, ελαφρώς παραλλαγμένο με στολή μπάτμαν ή δεινοσαύρου κλπ.
Κι αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε αρχικά από την αντιμετώπιση του ίδιου του συμβάντος. Δεν το συνέλαβαν ως κάτι το αιρετικό, ως μία στάση βέβηλη μπροστά στα αυστηρά πρέπει που έχει μία διαμαρτυρία. Δεν το συνέλαβε ο κόσμος ως μία πράξη που διαρρηγνύει τις προγραμματικές εγγυήσεις και τους πολιτικούς δογματισμούς, αλλά ως μία πράξη που απλά σπάει τη μονοτονία και θυμίζει κατάσταση καρναβαλιού. Δεν προξένησε την απορία που θα περίμεναν κάποιοι, παρά μόνο γέλιο και εφησυχασμό. Εφησυχασμό, που η μερίδα του ιντερνετικού μάρκετινκ αποφάσισε να διαμαρτυρηθεί με τον «τρόπο» της, συγκεντρώνοντας απλά τις προβολές πάνω της.
Και μπροστά σε τέτοιες συμπεριφορές προκύπτει και το εξής παράδοξο. Ενώ η κοινωνική βάση δείχνει τη διάθεση και το κουράγιο να αντιδρά και να εκφράζει δυσαρέσκεια, αυτομάτως η προαναφερθείσα στάση μαρτυρά ότι δυσκολεύεται να διαχειριστεί σοβαρές προκλήσεις και προβλήματα συνάμα. Αδυνατεί — ή μάλλον δεν θέλει— να χωνέψει ότι η ζωή θεμελιώνεται πάνω σε ρευστά και αβέβαια θεμέλια που προμηνύουν ένα δυσοίωνο μέλλον. Ο πίκατσου είναι μία πράξη άρνησης της συντριπτικής πλειοψηφίας απέναντι σε μακροπρόθεσμες αλλαγές και μελλοντικές βλέψεις. Είναι η απόδειξη ότι αυτό που υποβόσκει είναι η ανάγκη για αλλαγή μοντέλου ζωής, αλλά μπροστά στο ερώτημα «πως θα γίνει» και με «ποιόν τρόπο» αρχίζει να βρίσκεται σε αμηχανία και να κομπλάρει.
Η έλλειψη εναλλακτικών πολιτικών προτάσεων μπορεί και να οδηγούν σε τέτοιες έκτακτες πρακτικές διαφημιστικού τύπου. Δε μπορούμε να διαχειριστούμε την αλήθεια και τα κρίσιμα ερωτήματα, για αυτό μας χρειάζονται ορισμένες δόσεις γέλιου και «τρολ», προκειμένου να μην ξεφύγουμε από τον παροντισμό και την κανονικότητα που μας χαρακτηρίζει. Αυτός είναι και ο λόγος που η πολιτική γίνεται meme. Όχι μόνο γιατί της αξίζει η σάτιρα ή η κριτική στάση, αλλά γιατί χρωματίζεται κι αυτή από τις προτεραιότητες που θέτει το κοινωνικό της σώμα. Επικαθορίζεται κι αυτή με τη σειρά της από τη mainstream συμπεριφορά, αυτή που οτιδήποτε δίνει καρναβαλικό και κουτσομπολίστικο content είναι άξιο σημασίας.
Προφανώς ότι επιδρά, ας πούμε κάπως θετικά, και κόσμος αρχίζει να ασχολείται με το θέμα είναι κάτι που ισχύει. Όντως το επιχείρημα που λέει ότι μετά από αυτό όλο και περισσότεροι ψάχτηκαν και αναζήτησαν πληροφορίες, αληθεύει. Το κρίσιμο ερώτημα, είναι με τι όρους και τίμημα γίνεται αυτή η αναζήτηση πληροφοριών και προκαλείται η εν λόγω ευαισθησία. Αν δεν έβγαινε ο πίκατσου σε τι βαθμό θα μας απασχολούσε το όλο θέμα; Ακόμη και τώρα η προσοχή στο συγκεκριμένο κείμενο είναι στραμμένη πάνω του. Ίσως αυτές να είναι οι προτεραιότητες που έχουν τυπικά ή άτυπα τεθεί. Αυτός είναι ο παράγοντας σημασίας αξιολόγησης της επικαιρότητας μάλλον…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Τουρκία: Διαδηλωτής ντυμένος Πίκατσου τρέπεται σε φυγή από την αστυνομία, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
