Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Στις μέρες μας, παρατηρείται πολύ έντονα το φαινόμενο της μετανάστευσης, σε χώρες που —τις περισσότερες φορές— δεν έχουν καμία σχέση με την κουλτούρα του ανθρώπου που φεύγει από αυτήν. Ωστόσο, οι ρίζες μας θα αποτελούν γα πάντα το παρελθόν μας. Οι άνθρωποι, οι οποίοι διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, θα μας συνοδεύουν επ’ αόριστον στο διάβα του χρόνου, όσο κι αν αλλάζει κατά καιρούς το κοντινό μας περιβάλλον.
Μία τέτοια περίπτωση αποπειράται να περιγράψει και το βιβλίο Νεραντζιά της Τζόχα Αλχάρθι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση της Ελένης Καπετανάκη από τα αραβικά. Σαφέστερα, πρωταγωνίστρια της ιστορίας είναι η Ζουχούρ, φοιτήτρια από το Ομάν στην Αγγλία, η οποία αναζητά απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν το παρόν της, σκεπτόμενη, όμως, πάντοτε το παρελθόν. Καθώς αγωνίζεται να ανακαλύψει την πραγματική της ταυτότητα, η κεντρική ηρωίδα ενδίδεται σε μία αναδρομική αφήγηση του οικογενειακού της παρελθόντος, δίνοντας ιδιαίτερη μνεία στη μεγαλόψυχη αλλά αδικημένη από τη ζωή γιαγιά της, Μπιντ Αάμιρ.
Ξεδιπλώνοντας το κουβάρι του γενεαλογικού της δένδρου, η Ζουχούρ μας εισάγει σε έναν πολύ διαφορετικό κόσμο, σε μία συντηρητική αραβική κοινωνία, στην οποία οι παραδόσεις, τα έθιμα και οι θρησκευτικές επιταγές αποτελούν ζωτικής σημασίας παράγοντες. Ο γάμος πρόκειται αναμφίβολα για τον απώτερο στόχο των γυναικών, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι θα συνεπάγεται και την ευδαιμονία τους, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της αδερφής της, Σομάγια.
Ακόμα, αποκαλύπτονται κι άλλα κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλήψεις που αφορούν κυρίως τον αυστηρό διαχωρισμό των κοινωνικό-οικονομικών τάξεων, όπου σε περίπτωση κοινωνικής κινητικότητας ή γάμου, η επιθυμία και μόνο στηλιτεύεται με τον χειρότερο τρόπο. Τρανταχτό παράδειγμα του οποίου αποτελεί η σχέση της Κοχλ με τον «φελάχο» (η λέξη αναφέρεται σε αγρότη ή χωρικό με χαμηλή κοινωνική θέση) Ιμράν από το Πακιστάν. Άραγε, η αγάπη τους θα υπερτερήσει τις πολιτιστικές και κοινωνικές νόρμες, ή θα υπονομευθεί στον βωμό του καθήκοντος;
Το βιβλίο, παράλληλα, περιστρέφεται γύρω από την Μπιντ Αάμιρ· εκείνη την ταλαιπωρημένη γυναίκα που «άφησε αυτόν τον κόσμο έτσι όπως τον βρήκε, χωρίς χρήματα, χωρίς ένα χωράφι, χωρίς έναν σύζυγο, ούτε ένα παιδί που να έχει βγει από τη δική της κοιλιά». Μία μισότυφλη γυναίκα που παρά τις δυσκολίες που χρειάστηκε να υπομείνει στη ζωή της, κατάφερε να διατηρήσει τη γενναιοδωρία, την καλοσύνη και τη μεγαλοψυχία της. Έτσι, με εξαιρετικά ρεαλιστικό και ωμό τρόπο, περιγράφεται η ζωή ενός ανθρώπου που παρά τις προσπάθειές του, δεν κατάφερε να πετύχει τα όνειρά του, ούτε να εκπληρώσει τις επιθυμίες του. Μία αλήθεια σκληρή αλλά την ίδια στιγμή πραγματική…
Καταληκτικά, η Νεραντζιά είναι ένα μυθιστόρημα το οποίο ακροβατεί ανάμεσα σε διάφορα δίπολα που γίνονται εμφανή σε όλη την έκτασή του: παρελθόν και παρόν, παλιά και νέα πραγματικότητα, κοινωνικές τάξεις κά. Μέσα από την ιστορία μιας γυναίκας, η συγγραφέας εξετάζει θέματα, όπως η καταπίεση, η επιθυμία για ελευθερία και αυτοδιάθεση, καθώς και οι συγκρούσεις μεταξύ παραδοσιακών αξιών και προσωπικών φιλοδοξιών.
