Της Μαριαλένας Κουντούρη,
Αδιαμφισβήτητα, όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας έχουμε έρθει αντιμέτωποι με το φαινόμενο του “déjà vu”, δηλαδή, με την αίσθηση ότι έχουμε ξαναβιώσει μια συγκεκριμένη κατάσταση, μια συγκεκριμένη στιγμή. “Déjà vu” στα γαλλικά σημαίνει «το έχω ήδη δει» και μοιάζει αρκετά με ένα παιχνίδι που διαδραματίζεται μεταξύ του εαυτού μας και του ίδιου μας του μυαλού.
Ειδικότερα, αποτελεί μια εμπειρία που συμβαίνει όταν ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται κάτι το οποίο του φαίνεται γνώριμο και παρόμοιο με παλαιότερες αναμνήσεις που, παρ’ όλα αυτά, στην πραγματικότητα δεν έχουν συμβεί ποτέ.
Οι απόψεις διίστανται σχετικά με τα αίτια που προκαλούν το “déjà vu”. Αρχικά, ένας συνήθης λόγος είναι, όπως προαναφέρθηκε, η οικειότητα. Ενδεχομένως το “déjà vu” να προκύπτει από την αίσθηση ότι μια νέα εμπειρία μοιάζει τρομακτικά με μια παλαιότερη, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να συγχέει αυτές τις δύο καταστάσεις. Επιπλέον, μπορεί να προκληθεί από την ανάκληση ενός έντονου συναισθήματος. Φερ’ειπείν, μπορεί να υπάρχουν κάποιες τοποθεσίες ή κάποια τραγούδια τα οποία έχουμε συνδέσει με συγκεκριμένες αναμνήσεις και είναι τα ίδια που μας κάνουν να ξαναβιώνουμε την εν λόγω έντονη συναισθηματική κατάσταση.
Μια ακόμη αιτία του “déjà vu” είναι και ο ρόλος του ασυνείδητου. Πιο συγκεκριμένα, ο εγκέφαλός μας έχει τη δυνατότητα να συνδέει νέες εμπειρίες με καταστάσεις που μπορούμε να κατανοήσουμε, αλλά δεν μπορούμε να ανακαλέσουμε τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή από την οποία προέρχονται. Αξίζει να αναφερθεί, μάλιστα, πως μερικοί επιστήμονες θεωρούν πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ικανός να κατασκευάσει παράλληλες αναμνήσεις, δηλαδή να επεξεργάζεται τις νέες εμπειρίες και τη μνήμη ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα οι δύο αυτές διαδικασίες να μπερδεύονται μεταξύ τους κατά τη διαδικασία της ανάλυσης.
Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, το φαινόμενο “déjà vu” εμφανίζεται συχνά σε άτομα που ενδέχεται να εμφανίσουν ψυχολογικά προβλήματα στο μέλλον. Κάποια από αυτά ενδεχομένως να είναι οι διαταραχές προσωπικότητας, η διπολική διαταραχή αλλά και η κατάθλιψη. Σαφώς, όλα τα παραπάνω αποτελούν απλές θεωρίες βασισμένες σε ενδελεχή παρακολούθηση νευρολόγων και ψυχιάτρων που μελετούν το φαινόμενο αυτό. Η επικρατέστερη θεωρία σχετικά με το “déjà vu” είναι ότι μπορεί να αποτελεί προάγγελο διαφόρων διαταραχών, όπως η επιληψία και η άνοια, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να είναι απόλυτο, καθώς βασίζεται σε μια σωρεία παρατηρήσεων.
Το “déjà vu” είναι πράγματι ένα φαινόμενο «σπαζοκεφαλιά» για τους επιστήμονες, αλλά και αρκετά ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, οι οποίοι αμφιβάλλουν γι’ αυτό που σκέφτονται και για το αν έχει συμβεί στην πραγματικότητα. Θέτουν ερωτήματα στον ίδιο τους τον εαυτό, προσπαθώντας να «τιθασεύσουν» τον εγκέφαλό τους, ώστε να τους καταδείξει αν η εκάστοτε εμπειρία βασίζεται σε μια παλαιότερη μνήμη ή όχι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι επιστήμονες βρήκαν τι προκαλεί το déjà vu, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Επτά λόγοι που παθαίνουμε deja vu: Οι ειδικοί εξηγούν, huffingtonpost.gr, διαθέσιμο εδώ
