Της Μαρίας Μπότη,
Το ζήτημα των αστέγων αποτελεί ένα διαρκές κοινωνικό πρόβλημα που συνοδεύεται από προκαταλήψεις, καχυποψία και συχνά αδιαφορία. Αντί να αντιμετωπίζονται με κατανόηση και βοήθεια, παρατηρείται συχνά η αμφισβήτηση της πραγματικής τους ανάγκης. Η κοινή πεποίθηση ότι πολλοί ζητιάνοι είναι στην πραγματικότητα μέλη οργανωμένων κυκλωμάτων έχει ενισχύσει τη δυσπιστία των πολιτών, απομακρύνοντας τη διάθεση προσφοράς προς αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη.
Η ύπαρξη κυκλωμάτων επαιτείας είναι ένα φαινόμενο που έχει απασχολήσει τις αρχές και την κοινή γνώμη εδώ και χρόνια. Σύμφωνα με επαληθευμένες καταγγελίες, υπάρχουν ομάδες που στρατολογούν ανθρώπους (συχνά ευάλωτα άτομα, όπως ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες ή ακόμα και παιδιά) και τους εξαναγκάζουν να ζητιανεύουν σε πολυσύχναστα σημεία των (μεγάλων κυρίως) πόλεων. Τα χρήματα που συλλέγονται δεν παραμένουν στους ίδιους, αλλά καταλήγουν στους επικεφαλής αυτών των κυκλωμάτων, οι οποίοι επωφελούνται από την εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου. Έτσι, η ύπαρξη αυτών των οργανώσεων δυσφημεί την εικόνα των πραγματικά άστεγων ανθρώπων και κάνει τους πολίτες επιφυλακτικούς στη φιλανθρωπία.
Αυτή η πραγματικότητα έχει δημιουργήσει μια γενικευμένη δυσπιστία στο κοινό. Όταν οι πολίτες ακούν για τέτοια φαινόμενα, γίνονται πιο διστακτικοί στο να προσφέρουν βοήθεια, φοβούμενοι ότι τα χρήματά τους δε θα πάνε σε κάποιον που τα χρειάζεται πραγματικά, αλλά σε οργανωμένα δίκτυα εκμετάλλευσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πλήττονται κυρίως εκείνοι που βρίσκονται σε πραγματική ανάγκη.
Πέρα από το ζήτημα των κυκλωμάτων, ένα άλλο εμπόδιο στη στήριξη των άστεγων ατόμων είναι η αντίληψη ότι «όποιος θέλει, μπορεί να βρει δουλειά». Η άποψη αυτή αγνοεί τις πραγματικές συνθήκες που οδηγούν κάποιον στην απώλεια της οικείας τους. Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν τη δυνατότητα να ενταχθούν στην αγορά εργασίας λόγω έλλειψης εγγράφων, ψυχικών ή σωματικών προβλημάτων ή απλώς επειδή η κοινωνία δεν παρέχει επαρκείς δομές υποστήριξης προς αυτούς.
Η προσέγγιση «όπως δουλεύω εγώ, ας δουλέψει κι αυτός» δείχνει έλλειψη κατανόησης της κοινωνικής πραγματικότητας. Δεν έχουν όλοι ίσες ευκαιρίες ή τα ίδια εφόδια για να διεκδικήσουν εργασία. Η αντιμετώπιση της αστεγίας απαιτεί πολλά περισσότερα από ατομική προσπάθεια, χρειάζεται κρατική και κοινωνική παρέμβαση. Η φτώχεια και η έλλειψη μόνιμης κατοικίας δεν είναι επιλογές. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να έχουν χάσει τις δουλειές τους λόγω κρίσεων, ασθενειών ή οικογενειακών καταστάσεων, και η επιστροφή τους στην κανονικότητα δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται.
Η καχυποψία προς τους άστεγους και τους επαίτες είτε δικαιολογημένη είτε όχι, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο κοινωνικού αποκλεισμού. Οι άνθρωποι που έχουν πραγματική ανάγκη απομονώνονται περισσότερο, η ψυχική τους κατάσταση επιδεινώνεται και δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο να σταθούν ξανά στα πόδια τους. Επιπλέον, η απουσία κρατικών και κοινωνικών μηχανισμών προστασίας αφήνει χώρο στα κυκλώματα εκμετάλλευσης να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Όσο δεν υπάρχουν δομές υποστήριξης και ένταξης, τόσο περισσότερα άτομα θα εξαναγκάζονται να προσφύγουν σε αυτά για να επιβιώσουν.
Για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο, είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε την πραγματική αστεγία από την οργανωμένη επαιτεία. Οι αρχές πρέπει να εντείνουν τους ελέγχους για την εξάρθρωση των κυκλωμάτων, αλλά παράλληλα να ενισχύσουν τις κοινωνικές δομές που βοηθούν τους άστεγους να ξαναχτίσουν τις ζωές τους. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω καλύτερης κρατικής μέριμνας, με τη δημιουργία περισσότερων ξενώνων φιλοξενίας και προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης. Παράλληλα, οι ΜΚΟ και οι εθελοντικές οργανώσεις βρίσκονται στην πρώτη γραμμή στήριξης αυτών των ανθρώπων. Σημαντική είναι και η ενημέρωση του κοινού, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν πώς μπορούν να βοηθήσουν με ασφαλείς και ουσιαστικούς τρόπους τους ανθρώπους αυτούς. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικό είναι τα προγράμματα στέγασης και εργασίας για τη σταδιακή επανένταξη των άστεγων στην κοινωνία.
Η λύση δε βρίσκεται στην αδιαφορία ή στην καχυποψία, αλλά στη σωστή ενημέρωση και στην οργάνωση των κοινωνικών δομών. Μόνο έτσι μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η αλληλεγγύη μας φτάνει σε αυτούς που τη χρειάζονται πραγματικά, χωρίς να ενισχύουμε τη δράση των εκμεταλλευτών. Ίσως το πραγματικό ερώτημα δεν είναι πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε την ανάγκη από την εκμετάλλευση, αλλά πώς μπορούμε να χτίσουμε μια κοινωνία όπου κανείς δε θα χρειάζεται να ζητιανεύει για να επιβιώσει…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Η μαφία των ζητιάνων και το εμπόριο της επαιτείας, tanea.gr, διαθέσιμο εδώ
