Του Δημήτρη Κυριαζή,
Με αφορμή την ανοιγμένη, πλέον, συζήτηση με βάση τον πρόσφατο νόμο 5179/2025 (ΦΕΚ Α΄/26/20-2-2025), στον οποίο προβλέπεται σύνδεση του ip με το Α.Φ.Μ., βρισκόμαστε μπροστά σε ένα δίλημμα, εν μέρει ανορθόδοξο. Μερίδες του κόσμου δυσανασχετούν και απορούν με την ενδυνάμωση της κρατικής παρέμβασης στην προσωπική ζωή που οδηγούν —θα λέγαμε— σε νέες ανασκευές των mainstream επιχειρημάτων. Το δίλημμα που τίθεται είναι το εξής: η κυβερνητική αυθαιρεσία είναι αυτή που εντείνει τον ολοκληρωτικά ρυθμιστικό χαρακτήρα των θεσμών, συντελώντας, παράλληλα, στο πέρασμα σε μία εποχή ψηφιακού μηδενισμού της ελευθερίας. Ή ο κόσμος στο κάτω-κάτω παρερμήνευσε τις πολιτικές αυτές σε πρώτο χρόνο και δεν τις αξιολόγησε σωστά;
Ξεκάθαρη απάντηση δεν μπορεί να δοθεί κατά τη γνώμη μου κι αυτό, γιατί αν μιλάμε με απολυτότητες, παραβλέπουμε τις συνθήκες εντός των οποίων τελεσφόρησαν και εν τέλει, πέρασαν τα εκάστοτε μέτρα. Αν θεωρούμε ότι όντως η κυβέρνηση αυθαιρετεί, τότε αυθαιρετούσε και στην περίοδο της πανδημίας που ουσιαστικά ξεκίνησε η «ψηφιακή διακυβέρνηση» να υποστασιοποιείται στην πράξη. Αν ο κόσμος δεν μπόρεσε να προβλέψει την εμβάθυνση της κρατικής παρέμβασης, αυτό οφείλεται, πιθανόν, στην επισφάλεια που τον διαφέντευε στη διάρκεια του covid, στην ανεπάρκεια των υπηρεσιών να τον εξυπηρετήσουν και στη δυσκίνητη γραφειοκρατία εν γένει. Φιλικοί κατ’ αρχήν, απέναντι στα μέτρα που μας «απογύμνωναν» από στοιχειώδεις ελευθερίες, για να έρθουμε σήμερα και να αμφισβητούμε σενάρια με μικρότερο έλλειμμα ελευθερίας. Πρόβλημα δεν αποτέλεσε η απαγόρευση κυκλοφορίας, του συνέρχεσθαι και τα σχετικά με αυτό μέτρα, αλλά αποτελεί η απαγόρευση της ψηφιακής κυκλοφορίας και του ψηφιακού συνέρχεσθαι.
Δεν θεωρώ ότι πρόκειται για μία στάση υποκρισίας ή για μία ασυνέπεια ως προς τις αρχικές μας θέσεις. Απλώς, η δυστοπία μεταφράζεται με τους εν λόγω όρους, γιατί οι τελευταίοι ιεραρχούνται πρώτοι και είναι μεγαλύτερης σημασίας. Σημαντικότερο είναι να μπορείς να σερφάρεις ανενόχλητος σε οποιαδήποτε πλατφόρμα χωρίς να λογοκρίνεσαι και, σε τελευταίο λόγο, να τιμωρείσαι με πρόστιμο, παρά να μπορείς να δεις τους γονείς σου τις γιορτές, φοβούμενος μην συνωστιστείς και διασπείρεις έναν ιό. Οι συνθήκες, επομένως, είναι αυτές που γεννούν τις ανάλογες δυσαρέσκειες. Όπως και οι κινητοποιήσεις για τα Τέμπη ξεκίνησαν να αποκτούν δυναμική, όταν έγινε κάπως πιο σαφές και ξεκάθαρο ότι υπάρχει διαφθορά και συγκάλυψη, έτσι και στην υπόνοια ότι θα χρειάζεται να γίνουμε συνδρομητές σε δέκα διαφορετικές πλατφόρμες, ριζοσπατικοποιούμε τις αρχικές μας θέσεις.
Αυτές οι όξυνες αντιφάσεις των επιχειρημάτων του φιλελεύθερου και συμβατικού χώρου δεν οφείλονται σε καμία υποκριτική στάση και σε κανένα ψευδές αφήγημα. Αν μπούμε στη διαδικασία να συγκρίνουμε τις ρητορικές στην ιστορικότητα τους, τότε φαίνεται όντως ότι ο κόσμος είναι ανισόρροπος και «τρολάρει». Από ‘κει που το Κράτος γινόταν ο εγγυητής της σταθερότητας και της επιστροφής στην «κανονικότητα», τώρα συλλαμβάνεται υπό το πρίσμα του απόλυτου κυρίαρχου, που ελέγχει και περιορίζει τις επιλογές μας. Αν δεν ληφθεί, όμως, υπόψιν ότι η ίδια η ιδέα της αντίφασης των επιλογών, της ασυνέπειας σε κάποιο δόγμα, της προσωπικότητας του αδέσμευτου εαυτού ως δομικού στοιχείου της σύγχρονης κοινωνίας, τότε όντως αγγίζουμε τα όρια του παράλογου.
Αυτές οι παράδοξες κοινωνικές συμπεριφορές είναι που χαρακτηρίζουν τον σημερινό εμπειρικό κόσμο. Απέναντι στην κουλτούρα της υπερέκθεσης του TikTok και του Instagram, μας προβληματίζει η έκθεση των επιλογών μας στους κρατικούς μηχανισμούς. Σε καιρούς που οι σεξουαλικότητες, τα φετίχ και οι προτιμήσεις είναι εκδημοκρατισμένα και όλοι μιλούν ελεύθερα για αυτά, μας φοβίζει η δυνατότητα των φορέων εξουσίας να τις επιβεβαιώσουν, αφού θα τους είναι ορατές οι επισκέψεις μας στα σάιτ πορνό. Όταν η κοινωνική μας δράση είναι μία κατ’ επιλογήν δράση, στην οποία απλώς συλλέγουμε διάφορα πολιτισμικά χαρακτηριστικά και ιδεολογικές θέσεις προς συγκρότηση του «εγώ» μας, τότε τα παράδοξα σχήματα είναι αναπόσπαστα κομμάτια αυτής της διαδικασίας.
Συνεπώς, θα έπρεπε να μας προβληματίζει αν δεν φαινόντουσαν παράλογες και αντιφατικές οι επιλογές μας, γιατί πρωταρχικός μας στόχος είναι η απομάκρυνση από τις αυστηρές στάσεις ζωής και η είσοδός μας σε πιο ρευστές και απελευθερωτικές ως προς τα ήθη. Οπότε, επειδή ακριβώς έχουμε τη δυνατότητα να επιλέγουμε και να υιοθετούμε οποιαδήποτε στάση ζωής μας οδηγεί στον ηδονισμό και την απόλαυση, το να εκπίπτουμε σε αλληλοαναιρούμενες θέσεις είναι η απόδειξη πως αυτό το κάνουμε καλά. Υιοθετούμε και κριτικάρουμε, όντως, ό,τι μας συμφέρει, ό,τι ικανοποιεί και ενισχύει τον περίκλειστο εαυτό μας. Στην καραντίνα, το κράτος έπρεπε να ενισχυθεί, να μας στερήσει τις ελευθερίες και, κατά συνέπεια, να μας διαφυλάξει τη ζωή, όπως και τώρα πρέπει να περιοριστεί, προκειμένου να διατηρηθεί η συνήθειά μας να πλοηγούμαστε χωρίς περιστολές στο διαδίκτυο.
Ζωές ανοιχτές και εκτεθειμένες, αλλά και παντός καιρού προσβάσιμες που δεν προκύπτουν αποκλειστικά από τους εξουσιαστικούς ιθύνοντες, αλλά κι από μας τους ίδιους. Μέσα και στην καθημερινή ζωή συνυπάρχουν οι αντιφάσεις μεταξύ τους, καθιστώντας μας ως και αστείους αν σκεφτούμε πόσο αντιπαραθετικές είναι η μία θέση προς την άλλη. Για παράδειγμα, μια χαρά συνυπάρχει η άποψη ότι το δαιμονοποιημένο κράτος, πλέον, μας ελέγχει όλο περισσότερο με την άποψη που θέλει την αστυνομία μέσα στα πανεπιστήμια και την αυξημένη καταστολή στις διαδηλώσεις. Όπως μια χαρά μας ξενερώνει να μας κάνουν αλκοτέστ και έλεγχο για εξακρίβωση, αλλά παράλληλα θα πρέπει να τοποθετηθούν κάμερες σε δημόσιους χώρους για να μας «συνετίσουν».
Ίσως, όμως, αυτές οι αντιφάσεις να μην οδηγούν πουθενά, ούτε να χτίζουν κανονιστικούς ορίζοντες. Αν αξιολογούμε τα πράγματα με μοναδικό γνώμονα τι μας συμφέρει στιγμιαία, παροντικά και βραχυπρόθεσμα, επικροτούμε έναν αισχρό ορθολογισμό και μία κυνική εργαλειακότητα της σκέψης και η υπόστασή μας είναι καταδικασμένη να συμφύρεται με την «αντίφαση» κι η κοινωνία με τη σύγχυση. Τότε, η ζωή δεν θα ξεφεύγει από τη συγκεκριμένη λούπα και δεν θα σταματήσει ποτέ να μας εκπλήσσει δυσάρεστα…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Διαδικτυακή πειρατεία: Πρόστιμο 750 ευρώ σε ιδιώτες χρήστες προβλέπει ο νέος νόμος του Υπ. Πολιτισμού, lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
