Της Αναστασίας Σιαμίδη,
Η ανεργία αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες κοινωνικές προκλήσεις της εποχής μας. Οι διαρκείς και πολυεπίπεδες συνέπειές της την καθιστούν σύνθετο και επιτακτικό ζήτημα. Δε συνιστά απλώς μια κατάσταση οικονομικής αβεβαιότητας, αλλά και ένα πολυσχιδές ζήτημα που επηρεάζει συνολικά την κοινωνία. Καθορίζει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, παρουσιάζοντας βαθύτερες κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις. Οι επιπτώσεις της δεν περιορίζονται αποκλειστικά σε οικονομικό επίπεδο, αλλά επεκτείνονται και στον ψυχολογικό, κοινωνικό και πολιτισμικό τομέα. Παρότι η ανεργία θεωρείται ένα συχνό οικονομικό ζήτημα, σημαντικό είναι να αναρωτηθούμε: Πώς η κοινωνία αντιμετωπίζει τους ανέργους;
Το κοινωνικό στίγμα της ανεργίας
Στις περισσότερες κοινωνίες, η εργασία δεν αποτελεί απλώς μια πηγή εισοδήματος, αλλά στοιχείο της κοινωνικής ταυτότητας και αξίας του ατόμου. Η απώλεια της εργασίας, πέρα από την πρόκληση οικονομικού πλήγματος, συνοδεύεται και από βαθιές ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Στη πλειονότητα των κοινωνιών, ο άνεργος δεν αντιμετωπίζεται ως ένα άτομο που βιώνει μια δύσκολη περίοδο αλλά συχνά στιγματίζεται ως ένα άτομο ανίκανο να ανταποκριθεί στις ανάγκες και στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, άεργο και αποτυχημένο. Η συγκεκριμένη αντίληψη βασίζεται στην πεποίθηση ότι αποκλειστικά η ατομική προσπάθεια μπορεί να καθορίσει και να εξασφαλίσει την επαγγελματική επιτυχία.
Την ίδια στιγμή, αγνοεί τις δυσχερείς συνθήκες και τις αδυναμίες της αγοράς εργασίας. Οι άνεργοι συχνά αντιμετωπίζονται από την κοινωνία με καχυποψία καθώς θεωρεί πώς δεν επιθυμούν να αποκατασταθούν επαγγελματικά, χαρακτηρίζοντάς τους ως ανίκανους. Η προκατάληψη αυτή, ενισχύεται με την αντίληψη ότι «Όποιος θέλει να δουλέψει, βρίσκει», υπονοώντας ότι δεν προσπαθούν αρκετά για την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Αγνοεί τις δυσχερείς συνθήκες, όπως την έλλειψη ευκαιριών, τις διακρίσεις λόγω φύλου, ηλικίας και την αβεβαιότητα σε πλήθος επαγγελματικών τομέων που περιορίζουν αισθητά τις ευκαιρίες για συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Το γεγονός αυτό οδηγεί τους ανέργους σε έναν φαύλο κύκλο απομόνωσης, απώλειας αυτοεκτίμησης και κοινωνικής ντροπής.
Είναι πιθανό ένα άτομο που έμεινε άνεργο, να νιώθει πως έχασε ένα μέρος του εαυτού του. Συχνά, τα άτομα που δεν απασχολούνται επαγγελματικά θεωρούν πως δεν είναι ικανοί ή δεν έχουν καταβάλλει τις μέγιστες προσπάθειες για εύρεση εργασίας. Η αλήθεια όμως διαφέρει, καθώς η ανεργία συχνά δεν εξαρτάται από το ίδιο το άτομο, αλλά και από ευρύτερους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες. Μέρος του περίγυρού τους όμως πιθανόν να επιβεβαιώνουν το αίσθημα της απογοήτευσης και της αποτυχίας που βιώνουν, αντιμετωπίζοντάς τους με δυσπιστία.
Η κοινωνική απομόνωση και οι ψυχολογικές επιπτώσεις
Η ανεργία συχνά οδηγεί στην έλλειψη εισοδήματος αλλά και στην απώλεια ενός μέρους της καθημερινότητας. Η έλλειψη της κοινωνικής αναγνώρισης συνοδεύεται από έντονο αίσθημα ντροπής, ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης, που ενισχύεται από τη στάση του κοινωνικού συνόλου. Ένα μεγάλο πλήθος ανέργων αποστρέφεται τις κοινωνικές εξόδους και συναναστροφές καθώς νιώθει πως δεν έχει να προσφέρει κάτι με τη παρουσία του και φοβάται τη κοινωνική κριτική. Η απομόνωση αυτή συχνά προκαλεί ψυχολογικά προβλήματα, όπως είναι η κατάθλιψη και το άγχος, ενώ την ίδια στιγμή η κοινωνία δεν τους στηρίζει, συμβάλλοντας στην επιδείνωση της κατάστασης τους.
Η κοινωνική απομόνωση έχει ως αντίκτυπο σοβαρές επιπτώσεις στον ψυχολογικό τομέα. Οι άνεργοι συχνά βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό, καθώς η έλλειψη εργασίας, περιορίζει τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες, γεγονός που τους απομονώνει συνεχώς. Η αίσθηση ότι αποτελούν βάρος στην οικογένειά τους εντείνει το αίσθημα της απογοήτευσης και της απελπισίας. Μελέτες αποδεικνύουν πως η μακροχρόνια ανεργία συνδέεται άμεσα με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Συχνά, η αίσθηση ότι δεν έχουν κανέναν να τους στηρίξει και πως αποτελούν βάρος για τη κοινωνία, τους οδηγεί σε διέξοδο, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την επανένταξή τους στη αγορά εργασίας.
Ο ψυχολογικός αντίκτυπος της ανεργίας επιδεινώνεται όταν το ίδιο το άτομο εσωτερικεύει το κοινωνικό στίγμα, αποδέχοντας με τον τρόπο αυτό την αρνητική εικόνα που προβάλλεται.
Πώς μπορούμε να αλλάξουμε στάση;
Για την καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος της ανεργίας, κρίνεται απαιτητική η ανάγκη για μια πιο ανθρώπινη και υποστηρικτική προσέγγιση. Η αναγνώριση των πραγματικών αιτιών συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση του κοινωνικού αντικτύπου, καθώς και στην ενίσχυση της αντίληψης ότι η ανεργία δεν είναι αποτέλεσμα έλλειψης προσπάθειας, αλλά συχνά συνδέεται και με άλλους παράγοντες όπως τις οικονομικές κρίσεις, τις τεχνολογικές αλλαγές και τις ανισότητες στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, η ενθάρρυνση και υποστήριξη συμβάλει στην καταπολέμηση του στίγματος, καθώς τα άτομα δέχονται την υποστήριξη ανέργων φίλων, συγγενών και γνωστών, βοηθώντας τους να διατηρήσουν την αυτοεκτίμηση τους. Επιτακτική κρίνεται και η ανάγκη για πολιτικές δράσεις επανένταξης, καθώς το κράτος και οι εργοδότες μπορούν να συμβάλλουν με προγράμματα κατάρτισης, επιδοτήσεις και μέτρα στήριξης που προσελκύουν τους ανέργους να επανέλθουν στο στίβο εργασίας.
Η ανεργία αποτελεί τόσο οικονομική πρόκληση όσο και μια κοινωνική διαδικασία και δοκιμασία. Η ανεργία δεν αποτελεί απλώς έναν αριθμό στις στατιστικές αλλά μια πραγματικότητα που επηρεάζει εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Η ανεργία δεν πρέπει να ταυτίζεται με τη περιθωριοποίηση. Η κοινωνία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο θα προάγεται η έννοια της κατανόησης και της αλληλεγγύης, προκειμένου να καταπολεμήσει το κοινωνικό στίγμα. Για την επίτευξη ενός βιώσιμου κοινωνικού συνόλου, η κοινωνική αποδοχή δεν αποτελεί αποκλειστικά ηθικό καθήκον, αλλά και μια επένδυση στη συνοχή και βιωσιμότητα του κοινωνικού συνόλου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κοινωνική απομόνωση, therapia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ανεργία…Προβλήματα, αιτίες, τρόποι αντιμετώπισης, analuseto.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ανεργία: Προβλήματα, αιτίες και τρόποι αντιμετώπισης, neolaia.gr, διαθέσιμο εδώ
