Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα δεν αποτελεί απλώς ηθική αναγκαιότητα, αλλά και οικονομική ευκαιρία πρωτοφανούς κλίμακας. Τα πρόσφατα ευρήματα της Οργάνωσης Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και του Αναπτυξιακού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNDP) υπογραμμίζουν πως η ισχυρή δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν επιβαρύνει την οικονομική ανάπτυξη, όπως διατείνονται ορισμένοι επικριτές, αλλά αντιθέτως την ενισχύει. Η εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων και η υιοθέτηση πολιτικών για την επίτευξη του στόχου της μηδενικής καθαρής εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου ως το 2050 μπορούν να προκαλέσουν καθαρό όφελος στο παγκόσμιο ΑΕΠ έως το τέλος της επόμενης δεκαετίας.
Συγκεκριμένα, η προβλεπόμενη καθαρή αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 0,23% μέχρι το 2040 αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς τις ζημίες που θα αποφευχθούν εάν ληφθούν μέτρα περιορισμού των εκπομπών. Με ορίζοντα το 2050, οι ανεπτυγμένες οικονομίες θα δουν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους να αυξάνεται κατά 60% σε σχέση με το 2025, ενώ οι χαμηλότερου εισοδήματος χώρες αναμένεται να σημειώσουν εντυπωσιακή αύξηση 124%. Το όφελος δεν περιορίζεται στο μακροπρόθεσμο επίπεδο: αν επενδυθούν τώρα πόροι για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, 175 εκατομμύρια άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες θα εξέλθουν από τη φτώχεια.
Αντιστρόφως, η αδράνεια έναντι της κλιματικής κρίσης θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια έως και του ενός τρίτου του παγκόσμιου ΑΕΠ εντός του αιώνα. Η ανάλυση του UNDP επισημαίνει την παγίδα μιας μόνιμης ύφεσης: η συνεχής οικονομική συρρίκνωση λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων —όπως πλημμύρες, ξηρασίες και πυρκαγιές— ενδέχεται να απομυζήσει την ανάπτυξη των οικονομιών, με την Ευρώπη να διατρέχει ιδιαίτερο κίνδυνο. Οι προβλέψεις για μείωση 1% του ΑΕΠ της μέχρι τα μέσα του αιώνα, και έως 2,3% ετησίως το 2050, περιγράφουν ένα οικονομικό τοπίο αντίστοιχο με ύφεση διαρκείας, επαναλαμβανόμενη κάθε χρόνο. Για σύγκριση, η κρίση του 2008 οδήγησε σε πτώση 5,5% στο ΑΕΠ της ΕΕ, αλλά συνοδεύτηκε από ανάκαμψη τα επόμενα χρόνια· η κλιματική ύφεση όμως δεν θα γνωρίζει τέτοια ανακούφιση.
Εν προκειμένω, το ζήτημα δεν είναι απλώς οικολογικό αλλά πρωτίστως οικονομικό και γεωπολιτικό. Ο επικεφαλής του UNDP, Άχιμ Στάινερ, τόνισε ότι τα στοιχεία είναι αμείλικτα: η πράσινη μετάβαση ενισχύει το ΑΕΠ, ακόμη κι αν αρχικά οι αυξήσεις φαίνονται ήπιες. Η ισχυρή δράση έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη, καθώς ενισχύει την αποδοτικότητα, την παραγωγικότητα και την καινοτομία. Η οικονομία του μέλλοντος είναι μία οικονομία χωρίς άνθρακα —και οι επενδύσεις προς αυτήν την κατεύθυνση αποφέρουν ήδη καρπούς.
Το 2023 σημειώθηκε ρεκόρ στην αύξηση της παγκόσμιας δυναμικότητας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με άνοδο 15%. Εντυπωσιακά, τα δύο τρίτα αυτής της αύξησης προήλθαν από την Κίνα, επιβεβαιώνοντας ότι η καθαρή ενέργεια δεν είναι μόνο περιβαλλοντικά απαραίτητη αλλά και οικονομικά βιώσιμη. Ο γενικός διευθυντής της IRENA, Φραντσέσκο Λα Καμέρα, σημείωσε εύστοχα πως η αδιάλειπτη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών αποτελεί αδιάψευστη απόδειξη της οικονομικής τους βιωσιμότητας και της ευκολίας ανάπτυξής τους.
Ωστόσο, η πραγματικότητα παραμένει αντιφατική. Ενώ δημιουργήθηκαν 1,5 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας το 2023, σχεδόν 1 εκατομμύριο προστέθηκαν και στη βιομηχανία των ορυκτών καυσίμων. Το δίλημμα ανάμεσα στο παλιό και το νέο, ανάμεσα στην επιβλαβή αλλά καθιερωμένη οικονομία του άνθρακα και στη νέα, βιώσιμη οικονομία, συνεχίζει να αποτελεί εμπόδιο για συντονισμένη παγκόσμια δράση.
Η επιστημονική κοινότητα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Ο πρόεδρος της IPCC, Τζιμ Σκέα, υπογράμμισε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας και οι κλιματικές καταστροφές επιταχύνονται ταχύτερα απ’ όσο αναμενόταν. Η δεκαετία 2015-2024 καταγράφηκε ως η θερμότερη στην ιστορία, με το 2024 να σπάει όλα τα ρεκόρ, ξεπερνώντας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η απραξία των τελευταίων ετών έχει καταστήσει ξεπερασμένο ακόμη και τον στόχο της μείωσης των εκπομπών κατά 43% έως το 2030, καθιστώντας αναγκαία την αναθεώρηση των σχετικών πολιτικών.
Επομένως, το οικονομικό διακύβευμα της κλιματικής δράσης είναι διττό: από τη μία πλευρά, επιβάλλεται η άμεση και αποφασιστική επένδυση σε πολιτικές απαλλαγής από τις εκπομπές, με άμεσο όφελος την ενίσχυση του ΑΕΠ και την καταπολέμηση της φτώχειας. Από την άλλη, η αδράνεια οδηγεί σε δομική ύφεση, διαρροή επενδύσεων, γεωπολιτικές κρίσεις λόγω μεταναστεύσεων και κοινωνικών συγκρούσεων και σε μια γενικευμένη κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομικής τάξης.
Η κλιματική κρίση δεν είναι μελλοντικό ενδεχόμενο, αλλά παρούσα πραγματικότητα. Και όπως κάθε κρίση, ενέχει κινδύνους αλλά και ευκαιρίες. Η οικονομία του μέλλοντος θα χτιστεί πάνω σε θεμέλια πράσινης ανάπτυξης, δίκαιης μετάβασης και τεχνολογικής καινοτομίας. Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν μπορούμε να αντέξουμε το κόστος της πράσινης μετάβασης — είναι αν μπορούμε να αντέξουμε το κόστος της αδράνειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Tackling Climate Crisis Could Boost 2040 Global GDP by 0.2%: Is Current Climate Action Enough?, Outlook Planet, διαθέσιμο εδώ
- Tackling climate crisis will increase economic growth, OECD research finds, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
