Της Ευαγγελίας Τσόχα,
«Όλος ο κόσμος, μία σκηνή…»
William Shakespeare
Στις 27 Μαρτίου, η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου μας υπενθυμίζει τη μαγεία της σκηνής και τη δύναμη της να αφηγείται ιστορίες που μας σημαδεύουν. Το θέατρο δεν είναι απλώς μια μορφή τέχνης· είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αναπνέει μέσα από τις ερμηνείες, τις λέξεις, τα συναισθήματα. Ορισμένες παραστάσεις δεν είναι απλά θεάματα, δεν προσφέρουν απλώς στιγμές ψυχαγωγίας — είναι βιώματα που χαράζονται μέσα μας και μας ακολουθούν για πάντα. Μας μεταφέρουν σε άλλες εποχές, μας συγκλονίζουν, μας αγγίζουν βαθιά και μας φέρνουν αντιμέτωπους με συγκλονιστικές αλήθειες, διαμορφώνοντας την αντίληψή μας για την πραγματικότητα. Στην προσωπική μου και θεατρική, θα έλεγα, διαδρομή υπάρχουν έργα που παραμένουν ανεξίτηλα χαραγμένα στη μνήμη μου, όπως το Η μητέρα του σκύλου, Da και Σμύρνη μου αγαπημένη.
Η μητέρα του σκύλου
Μία από τις πιο «δυνατές» παραστάσεις που έχω δει, Η μητέρα του σκύλου βασίζεται στο εμβληματικό έργο του Παύλου Μάτεσι. Μια θεατρική εμπειρία που παρουσιάζει την ιστορία της Ραραούς, μίας γυναίκας που μεγαλώνει μέσα στην εξαθλίωση και στη βία της Κατοχής και της μεταπολεμικής Ελλάδας. Η παράσταση, θέλοντας να μεταφέρει την καταπίεση, την ασφυξία και την έντονη κοινωνική αδικία που υπήρχε τότε, παρουσιάζει την πρωταγωνίστρια με τρόπο καταιγιστικό, αναδεικνύοντας την τραυματισμένη της ψυχή. Η Ραραού ως αφηγήτρια πλάθει πλέον τη δική της εκδοχή της πραγματικότητας ζωντανεύει στιγμές από τη ζωή της και επιθυμεί να λάμψει επιτέλους σαν πραγματική πρωταγωνίστρια με το χιούμορ της. Η αφήγησή της, γεμάτη ψευδαισθήσεις και παραμορφωμένες αναμνήσεις δημιουργεί ένα εσωτερικό και ιδιαίτερα ψυχολογικά φορτισμένο θέαμα, καλώντας τον θεατή σε ένα προσωπικό ταξίδι αυτογνωσίας.
Στη συγκεκριμένη παράσταση, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η έντονη προσπάθεια και ανάγκη της Ραραού να ξαναγράψει τη δική της ιστορία, τη δική της πραγματικότητα, για να αντέξει. Η παράσταση ένιωθες να σε πνίγει και σε έκανε να αναρωτηθείς, πώς γίνεται ένα άτομο να επιβιώνει σε έναν τόσο σκληρό κόσμο.
Η μητέρα του σκύλου είναι ένα έργο, που φέρνει τον θεατή αντιμέτωπο με τις τραγωδίες της νεότερης Ελλάδας, όχι μέσω της ανάδειξης και παρουσίασης ψυχρών ιστορικών γεγονότων, αλλά μέσω εμπειριών και βιωμάτων ενός ανθρώπου που στιγματίστηκε από αυτά.
Da (Ντα)
Το Ντα είναι ένα εντελώς διαφορετικής φύσης θεατρικό έργο, που εστιάζει στις διαπροσωπικές σχέσεις που ο πρωταγωνιστής αναπτύσσει με τον θετό πατέρα του. Το αυτοβιογραφικό έργο του Ιρλανδού συγγραφέα Hugh Leonard παρουσιάζεται μέσα από μία σειρά αναδρομών. Ο πρωταγωνιστής πραγματοποιεί ένα ταξίδι αυτογνωσίας, «ζωντανεύει» τη μορφή του πατέρα του, συνομιλεί μαζί του και αφήνει το παρελθόν να εισβάλλει στο παρόν για να επουλώσει τις πληγές του. Ο θάνατος του Ντα —δηλαδή Da από το αγγλικό Daddy— φέρνει στο φως τη σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ πατέρα και γιου, μία σχέση γεμάτη αντιθέσεις —αγάπη και απογοήτευση, καλοσύνη και συγκρούσεις— και υπενθυμίζει στον πρωταγωνιστή το παρελθόν του, αναγκάζοντάς τόσο αυτόν όσο και τον ίδιο τον θεατή να αναμετρηθούν με τα συναισθήματά τους.
Αυτό που με άγγιξε στο Ντα ήταν ο τρόπος με το οποίο κατάφερε η παράσταση να ισορροπήσει ανάμεσα στο χιούμορ και τη συγκίνηση, αλλά και η ικανότητά της να παρουσιάσει την αντιφατική μορφή της αγάπης. Με έκανε να αναρωτηθώ, πώς μπορεί κάποιος να αγαπάει βαθιά έναν άνθρωπο, αλλά ταυτόχρονα να επιθυμεί και να παλεύει να απαλλαγεί από τη σκιά αυτού. Φυσικά, στο τέλος, έρχεται η κατανόηση και η συνειδητοποίηση του πόσο σημαντική είναι η αποδοχή, ίσως μάλιστα το πιο ουσιαστικό δώρο σε μία σχέση.
Η παράσταση είναι συγκλονιστική, γιατί θίγει ένα οικουμενικό θέμα: την αποδοχή των γονιών μας όπως είναι, με τις αδυναμίες τους και τις ατέλειές τους, αλλά και την αδιαμφισβήτητη αγάπη που μας έχουν προσφέρει.
Σμύρνη μου αγαπημένη
Το θεατρικό έργο Σμύρνη μου αγαπημένη δεν στόχευε να προσφέρει μερικές στιγμές ψυχαγωγίας στον θεατή, αλλά να αποτελέσει μία δίοδο στο παρελθόν. Η αναβίωση μία εποχής μέσα από τις ζωές απλών και καθημερινών ανθρώπων, οικείων μορφών, με όνειρα και ελπίδες που ξαφνικά ήρθαν αντιμέτωποι με την καταστροφή, εντείνει τον τραγικό χαρακτήρα του έργου και αποδίδει ένα φόρο τιμής στη πόλη που χάθηκε, αλλά θα συνεχίσει να ζει στη μνήμη όλων. Ένα ταξίδι στη χαμένη πατρίδα Σμύρνη, το μαργαριτάρι της Ανατολής, με τη βοήθεια των εντυπωσιακών σκηνικών που απέδιδαν με ακρίβεια την αρχοντιά της πόλης, έκανε το παρελθόν να ζωντανεύει μπροστά στα μάτια του θεατή.
Η προσέγγιση, που επιθυμούσε η θεατρική παράσταση, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, μιας και δεν παρουσίαζε μόνο την καταστροφή μίας πόλης, αλλά και την απώλεια μίας κουλτούρας, ενός τρόπου ζωής. Το τέλος της παράστασης σου άφηνε την αίσθηση πως δεν παρακολουθεί ο θεατής απλώς μία ιστορία να εξελίσσεται, αλλά βιώνει ένα κομμάτι της ελληνικής Ιστορίας.
Ήταν μια παράσταση που απευθυνόταν στο συναίσθημα, μιας και έκανε τον θεατή να νιώθει τον πόνο του ξεριζωμού, τη νοσταλγία για μια πατρίδα που χάθηκε στη φωτιά, αλλά και την ανάγκη να διατηρηθεί ζωντανή. Και ίσως αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο του θεάτρου —να κάνει το άτομο να νιώθει, να θυμάται και να καταλαβαίνει.
Οι παραπάνω παραστάσεις, καθώς και πολλές άλλες, έχουν κάτι κοινό: με έκαναν να αισθανθώ, να σκεφτώ, να προβληματιστώ, άγγιξαν κάτι διαφορετικό μέσα μου. Το θέατρο δεν είναι μόνο διασκέδαση, είναι μια εμπειρία που μας αλλάζει, που μας βάζει σε άλλες ζωές και εποχές και μας αναγκάζει να κοιτάξουμε βαθύτερα μέσα μας. Είναι ένας καθρέφτης που μας φέρνει αντιμέτωπους με τον εαυτό μας και με τις πιο ευάλωτες πτυχές μας, χαρακτηριστικά που ακριβώς γι’ αυτό το καθιστούν τόσο αναντικατάστατο.
Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου είναι μια υπενθύμιση πως, παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας και των νέων μέσων, τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη μαγεία της ζωντανής παράστασης. Γιατί το θέατρο δεν είναι απλώς μια ιστορία που παθητικά παρακολουθούμε, αλλά μια ιστορία που ζούμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ, politeianet.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΝΤΑ, politeianet.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΣΜΥΡΝΗ ΜΟΥ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ, politeianet.gr, διαθέσιμο εδώ
