Της Ωκεανίδας Καπουσίδου,
Η σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου, βασικού στελέχους της αντιπολίτευσης και δημάρχου της Κωνσταντινούπολης την περασμένη Παρασκευή, έχει προκαλέσει σεισμό στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας. Στο επίκεντρο της αυξανόμενης πολιτικής έντασης, το γεγονός αυτό πυροδότησε νέες μαζικές αντιδράσεις αναδεικνύοντας για άλλη μια φορά τις θεσμικές και πολιτικές ρωγμές που χαρακτηρίζουν το καθεστώς Ερντογάν. Το ζήτημα, ωστόσο, ξεπερνά τα όρια της εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης, καθώς μια ενδεχόμενη αλλαγή στην κυβέρνηση θα μπορούσε να επηρεάσει τις δεδομένες γεωπολιτικές ισορροπίες.
Προερχόμενος από το κοσμικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), ο Ιμάμογλου θεωρείται ένας από τους ισχυρότερους πολιτικούς αντιπάλους του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και είναι ο μοναδικός υποψήφιος πρόεδρος του CHP, απολαμβάνοντας μεγάλη δημοτικότητα μεταξύ των πολιτών. Η πολιτική του πορεία και ρητορική, που έχει χαρακτηριστεί από την επικέντρωση στις αξίες της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, έχει καταστήσει τον Ιμάμογλου το πρόσωπο στο οποίο όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εναποθέτει τις ελπίδες του για αλλαγή στην πολιτική σκηνή της χώρας. Η επιρροή του εκτείνεται πέρα από τα όρια του CHP, επηρεάζοντας και άλλες πολιτικές δυνάμεις, ενώ η ρητορική του απέναντι στην κυβέρνηση Ερντογάν τον καθιστά μία από τις πιο ισχυρές φιγούρες της τουρκικής αντιπολίτευσης.
Από τη στιγμή που ο Εκρέμ Ιμάμογλου, λεπτά πριν τη σύλληψή του, κάλεσε τους υποστηρικτές του μέσω βίντεο στο X να «σταθούνε ενωμένοι και να υπερασπιστούν τη δημοκρατία», πλήθος διαδηλώσεων έχει ξεσπάσει σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας. Η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη, η Άγκυρα και η Αττάλεια αποτέλεσαν τα επίκεντρα των μαζικών κινητοποιήσεων, με χιλιάδες πολίτες να εκφράζουν την αντίθεσή τους στη σύλληψη του Ιμάμογλου και την καταπίεση της πολιτικής ελευθερίας. Παρά την απαγόρευση όλων των συγκεντρώσεων στην Κωνσταντινούπολη, τις μαζικές συλλήψεις και τα κατασταλτικά μέτρα, οι διαδηλώσεις συνεχίζονται με αυξανόμενη ένταση, καταδεικνύοντας τη διάσταση του ζητήματος και την ευρύτερη κοινωνική δυσαρέσκεια απέναντι στην πολιτική κατάσταση στην Τουρκία.
Οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ότι οι κατηγορίες που αποδίδονται στον Ιμάμογλου αποσκοπούν στον αποκλεισμό του από την πολιτική σκηνή της χώρας εν όψει των επερχόμενων εκλογών, δεδομένου ότι το τουρκικό σύνταγμα απαγορεύει στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για την προεδρία της χώρας στις εκλογές που αναμένεται να λάβουν χώρα το 2028. Ο αναπληρωτής πρόεδρος του CHP, Suat Özçağdaş, έκανε λόγο για «δικαστικό πραξικόπημα της 19ης Μαρτίου κατά του Εκρέμ Ιμάμογλου και της βούλησης του λαού» εκ μέρους του Ερντογάν.
Η σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο κύμα πανεθνικής καταστολής που έχει εξαπολύσει η τουρκική κυβέρνηση το τελευταίο διάστημα. Οι διώξεις πολιτικών της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφων και προσωπικοτήτων του πολιτισμού έχουν ενταθεί, αντικατοπτρίζοντας τη συστηματική προσπάθεια του καθεστώτος να ελέγξει τον δημόσιο λόγο και να αποδυναμώσει οποιαδήποτε μορφή αντιπολίτευσης. Από τη φυλάκιση του Σελαχατίν Ντεμιρτάς και τη φίμωση ανεξάρτητων ΜΜΕ μέχρι τη στοχοποίηση καλλιτεχνών, η κατάσταση στην Τουρκία αποτυπώνει την σταδιακή αποσάθρωση των (εμφανώς υποβαθμισμένων) δημοκρατικών θεσμών και την εδραίωση ενός καθεστώτος αυταρχικού ελέγχου.
Ωστόσο, τα πρόσφατα γεγονότα δεν αποτυπώνουν απλώς την εσωτερική αστάθεια που διαπερνά την τουρκική κοινωνία και το πολιτικό της σύστημα. Η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας την καθιστά αντικείμενο ενδιαφέροντος για τις παγκόσμιες δυνάμεις, οι οποίες επιδιώκουν να επηρεάσουν την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Η πολιτική του Ερντογάν έχει εντείνει την αστάθεια, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και εντός του ΝΑΤΟ, μέσω μιας εξωτερικής πολιτικής που συχνά αμφισβητεί τη συνοχή της Συμμαχίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να θεωρούν τον Ιμάμογλου ως μια πιο προβλέψιμη και συνεργάσιμη επιλογή, ικανή να εξομαλύνει τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Δύση.
Παρ’ όλα αυτά, η Ουάσινγκτον είναι πιθανό να χειρίζεται προσεκτικά τη στάση της, αποφεύγοντας κινήσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν πολιτική αποσταθεροποίηση στην Τουρκία και να ωθήσουν τη χώρα σε στενότερη συνεργασία με τη Ρωσία, ανατρέποντας τις περιφερειακές ισορροπίες. Σε περίπτωση εκλογικής επικράτησης του Εκρέμ Ιμάμογλου, η Δύση πιθανότατα θα επιχειρούσε να ενισχύσει τη σχέση της με την Τουρκία, προωθώντας τη σταδιακή αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και τη σύσφιξη των διπλωματικών και αμυντικών δεσμών. Η Ρωσία, από την πλευρά της, έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με την Τουρκία υπό την ηγεσία του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ιδιαίτερα μέσω της πώλησης του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400, παρά τις αντιδράσεις της Βορειοατλαντικής συμμαχίας.
Η Κίνα αντιμετωπίζει την Τουρκία ως στρατηγικό κόμβο στο Belt and Road Initiative (BRI), αξιοποιώντας τη γεωγραφική της θέση για τη διευκόλυνση των χερσαίων και σιδηροδρομικών διαδρομών προς την Ευρώπη. Η σιδηροδρομική σύνδεση μέσω του “Μέσου Διαδρόμου”, που περιλαμβάνει τη γραμμή Μπακού-Τιφλίδα-Καρς (BTK), μειώνει τον χρόνο μεταφοράς εμπορευμάτων από την Κίνα στην Ευρώπη και περιορίζει την εξάρτηση από τις ρωσικές διαδρομές. Ταυτόχρονα, η οικονομική επιρροή της Κίνας στην Τουρκία έχει ενισχυθεί σημαντικά, με το διμερές εμπόριο να ξεπερνά τα 45 δισεκατομμύρια δολάρια και το Πεκίνο να παρέχει κρίσιμη οικονομική στήριξη μέσω δανείων και συμφωνιών ανταλλαγής νομισμάτων ύψους 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Παρόλο που οι σχέσεις Άγκυρας-Πεκίνου έχουν ενισχυθεί, η Κίνα ανησυχεί για ενδεχόμενες πολιτικές ανακατατάξεις. Η επικράτηση του Ιμάμογλου ή μιας πιο φιλοδυτικής κυβέρνησης θα μπορούσε να οδηγήσει σε επανεξέταση της συμμετοχής της Τουρκίας στο BRI και σε αναθεώρηση της οικονομικής συνεργασίας. Επιπλέον, το Ουιγουρικό ζήτημα αποτελεί σημείο τριβής μεταξύ των δύο χωρών, με τον Ερντογάν να αποφεύγει τις επικρίσεις κατά της Κίνας για να διατηρήσει τις διμερείς σχέσεις. Αν μια νέα κυβέρνηση υιοθετήσει πιο σκληρή στάση απέναντι στο ζήτημα, ενδέχεται να προκληθούν εντάσεις στις σχέσεις Τουρκίας-Κίνας.
Η υπόθεση Ιμάμογλου φαίνεται να λειτουργεί ως καταλύτης για δομικές αλλαγές και ανακατατάξεις στην Τουρκία, με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον της χώρας. Αξιοσημείωτο είναι ότι η οικονομία της χώρας και οι μηχανισμοί χρηματοδότησης της κυβέρνησης είναι στα πρόθυρα κατάρρευσης, με την τουρκική λύρα να υποχωρεί έως και 14,5%, ως αποτέλεσμα της σύλληψης. Η γενικότερη κατάσταση στη χώρα μοιάζει να αποτελεί το αποκορύφωμα της κρίσης, αλλά και το σημείο καμπής που θα διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα σε κάθε επίπεδο. Ο Ιμάμογλου έτσι δε μπορεί να θεωρηθεί απλώς «ένας αντίπαλος», αλλά αποτελεί ένα νέο κέντρο εξουσίας και ένα σύμβολο.
Σε κάθε περίπτωση, η εξέλιξη της υπόθεσης αναμένεται να σηματοδοτήσει την αρχή ενός νέου κεφαλαίου στην ιστορία της Τουρκίας, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, με μακροπρόθεσμες συνέπειες για την πολιτική, κοινωνική και θεσμική της εξέλιξη, αλλά και για τον γεωπολιτικό της ρόλο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Istanbul mayor arrested ahead of selection to run against Erdogan, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Hundreds arrested in third night of Turkey protests, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Who is Turkish opposition leader Ekrem Imamoglu?, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Why are there protests in Turkiye? What to know, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- CHP Genel Başkan Yardımcısı Özçağdaş: “”Ekrem İmamoğlu İstanbul’un Belediye Başkanı’dır. Makamına dönecektir”, anka haber ajansi, διαθέσιμο εδώ
