Της Αντωνίας Χόνδρου,
Η θαλάσσια μεταφορά πραγμάτων αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονες του διεθνούς εμπορίου και συνιστά έναν από τους πιο βασικούς τρόπους μετακίνησης εμπορευμάτων παγκοσμίως. Η ανάγκη γι’ αυτή τη μορφή μεταφοράς αναδύθηκε με τη διεύρυνση των διεθνών εμπορικών σχέσεων και την ανάγκη για μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων αγαθών με οικονομικό κι αποδοτικό τρόπο. Οι θαλάσσιοι δρόμοι αποτελούν τους κύριους άξονες της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ η σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς πράγματων παίζει κεντρικό ρόλο στην ομαλή κι ασφαλή ροή των προϊόντων μεταξύ διαφορετικών περιοχών κι αγορών. Εξετάζοντας περαιτέρω αυτή τη σύμβαση θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα την πολυπλοκότητα και τη σημασία της
Η σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων διακρίνεται από άλλες θαλάσσιες συμφωνίες, όπως η ναύλωση, διότι εστιάζει στη μεταφορά πραγμάτων κι όχι στην παραχώρηση της χρήσης του πλοίου. Περαιτέρω εκτελείται κατά κανόνα με πλοία τακτικών γραμμών (liner), σε αντίθεση με τη σύμβαση ναύλωσης η οποία εκτελείται με πλανώμενα πλοία (tramp). Ο κύριος σκοπός της είναι η ασφαλής μετακίνηση εμπορευμάτων από έναν λιμένα σε έναν άλλο, με συμφωνημένους όρους και προϋποθέσεις. Ως τέτοια η σύμβαση αυτή ρυθμίζεται πλήρως από το διεθνές κι εθνικό δίκαιο που καθορίζει τις υποχρεώσεις κι ευθύνες των εμπλεκόμενων μερών.
Λόγω του ενοχικού χαρακτήρα της σύμβασης, η περιέλευση του φορτίου στην κατοχή του μεταφορέα δε συνιστά προϋπόθεση για την έγκυρη κατάρτισή της. Ομοίως, δε συνιστά προϋπόθεση έγκυρης κατάρτισης η έκδοση εγγράφου μεταφοράς (π.χ. φορτωτική). Ωστόσο, η σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράw στην πράξη συνοδεύεται κατά κανόνα είτε από την έκδοση φορτωτικής, η οποία επιτελεί ρόλο αποδεικτικό κι αξιογραφικό, είτε από άλλα έγγραφα (π.χ. δελτίο θαλάσσιας μεταφοράς).
Η σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων εμπλέκει κυρίως δύο μέρη: τον μεταφορέα και τον φορτωτή. Ο μεταφορέας αναλαμβάνει την ευθύνη για την εκτέλεση της μεταφοράς του φορτίου και την παράδοσή του στον συμφωνηθέντα λιμένα προορισμού, ενώ ο φορτωτής παραδίδει το φορτίο για μεταφορά. Ενδεχομένως, το τρίτο πρόσωπο στην εξίσωση είναι ο παραλήπτης του φορτίου, ο οποίος μπορεί να είναι ο ίδιος ο φορτωτής ή κάποιος τρίτος, όπως ο αγοραστής του φορτίου.
Στην ελληνική έννομη τάξη η θαλάσσια μεταφορά διέπεται πλέον από τη Διεθνή Σύμβαση των Βρυξελλών του 1924 «για την ενοποίηση ορισμένων νομικών κανόνων σχετικά με τις φορτωτικές», όπως τροποποιήθηκε κι ισχύει και το 5ο μέρος του Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου (άρθ. 117-151). Με τον νόμο 2107/1992 ο ημεδαπός νομοθέτης κύρωσε τη Διεθνή Σύμβαση του 1924 και τα δύο Πρωτόκολλα του 1968 (κανόνες Βίσμπυ) και του 1979. Το νομοθετικό αυτό σύνολο αναφέρεται ως «Κανόνες Χάγης-Βίσμπυ» ή «ΚΧΒ». Εξαιρέσεις προβλέπονται σε δύο ομάδες περιπτώσεων: αφενός για τα ακραία στάδια μεταφοράς, αφετέρου για ορισμένες κατηγορίες φορτίων/μεταφορών.
Υποχρεώσεις του Μεταφορέα
Οι βασικότερες υποχρεώσεις του μεταφορέα περιλαμβάνουν την παροχή ενός αξιόπλοου πλοίου, τη μέριμνα για την ασφαλή μεταφορά του φορτίου και την έκδοση φορτωτικής. Η αξιοπλοΐα διακρίνεται δε σε νομική κι υλική, κι η υλική περαιτέρω σε καταλληλόλητα προς πλου και καταλληλόλητα προς διατήρηση του φορτίου. Η υποχρέωση για το αξιόπλοο πλοίο απαιτεί από τον μεταφορέα να διασφαλίσει ότι το πλοίο είναι σε κατάλληλη κατάσταση πριν από την αναχώρηση και κατά τη διάρκεια του πλου, ενώ η μέριμνα για το φορτίο συνίσταται στην ασφαλή αποθήκευση και μεταφορά των εμπορευμάτων χωρίς ζημιές. Ο μεταφορέας έχει αρκετές υποχρεώσεις που πρέπει να εκπληρώσει πριν και κατά τη διάρκεια του πλου.
Πρώτον, είναι υποχρεωμένος να εξασφαλίσει ότι το πλοίο είναι σε καλή κατάσταση και κατάλληλο για θαλασσοπλοΐα. Αυτό περιλαμβάνει τη συντήρηση του πλοίου, τη στελέχωση και τον εφοδιασμό του με όλα τα απαιτούμενα υλικά και τεχνικές υποδομές για τη μεταφορά των εμπορευμάτων με ασφάλεια. Επίσης, ο μεταφορέας πρέπει να διασφαλίσει ότι οι χώροι φόρτωσης του πλοίου είναι κατάλληλοι για την αποθήκευση και συντήρηση του φορτίου καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού. Επιπλέον, ο μεταφορέας έχει την υποχρέωση να φροντίσει για την ασφαλή μεταφορά των εμπορευμάτων και να εξασφαλίσει ότι αυτά θα παραδοθούν στον προορισμένο παραλήπτη στον λιμένα προορισμού χωρίς ζημιά ή καθυστέρηση.
Η σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διεθνή εμπορική κοινότητα. Με τις σαφείς υποχρεώσεις κι ευθύνες που καθορίζονται από διεθνείς κι εθνικούς νομικούς κανόνες, εξασφαλίζεται η ομαλή και ασφαλής μετακίνηση εμπορευμάτων, επιτρέποντας στις παγκόσμιες αγορές να λειτουργούν με μεγαλύτερη ασφάλεια κι αποτελεσματικότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λία Αθανασίου, Ναυτικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη, 2025
- Χάρης Παμπούκης, Δίκαιο Διεθνών Συναλλαγών, Νομική Βιβλιοθήκη, 2010
