Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Οι Βίκινγκς έγιναν γνωστοί ως ο Σκανδιναβικός λαός, ο οποίος προκάλεσε τον φόβο και τον τρόμο στα ευρωπαϊκά κράτη, κατακτώντας σημαντικές πόλεις της Γηραιάς Ηπείρου και χρησιμεύοντας σε αρκετές περιπτώσεις ως μισθοφόροι για τους Ευρωπαίους βασιλείς. Λιγότερο γνωστές είναι οι επιχειρήσεις τους στον βόρειο Ατλαντικό, μέσω των οποίων εδραιώθηκαν οι αποικίες τους στην Ισλανδία και την Γροιλανδία, ενώ έφτασαν ως τα παράλια της Βορείου Αμερικής.
Στην βορειοδυτική γωνία της Ευρώπης, αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από την Βρετανία και την Σκανδιναβία, βρίσκεται η αφιλόξενη νήσος της Ισλανδίας. Η Ισλανδία για πολλούς αιώνες υπήρξε ως επί το πλείστον ακατοίκητη, ενώ οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι φαίνεται να υπήρξαν κάποιοι Κέλτες μοναχοί από την Ιρλανδία. Ο πρώτος Σκανδιναβός που έφτασε στην Ισλανδία ήταν ο Naddodd, ενώ εκτενέστερη εξερεύνηση της περιοχής έλαβε χώρα από τον Gardar Svavarsson, ο οποίος έκανε τον περίπλου της νήσου και έμεινε για έναν χειμώνα στην περιοχή. Το 870, ένας από τους άνδρες της αποστολής του, ο Náttfari έμεινε στο νησί με τους άνδρες του, οι οποίοι και έγιναν οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι της Ισλανδίας. Η σημερινή πρωτεύουσα της χώρας, το Ρεύκιαβικ, ιδρύθηκε από τον Ingolfr Arnarson το 874, ο οποίος έφερε μαζί του πληθώρα Σκανδιναβών αλλά και Κελτών, οι οποίοι είχαν γίνει ως τότε υποτελείς των Βίκινγκς.
Το νησί είχε ήδη αποικιστεί σε μεγάλο βαθμό το 930, με αποτέλεσμα οι καλλιεργήσιμες γαίες να έχουν μοιραστεί. Την περίοδο εκείνη ιδρύθηκε το Allthing, το κοινοβούλιο της Ισλανδίας, το οποίο είναι το παλαιότερο κοινοβούλιο, το οποίο λειτουργεί ως σήμερα. Η Ισλανδία εντάχθηκε έκτοτε στην πολιτισμική σφαίρα των Σκανδιναβικών χωρών, διατηρώντας αρκετά πιο συντηρητικό χαρακτήρα λόγω της γεωγραφικής της απομόνωσης, χαρακτηριστικά τα οποία σε μεγάλο βαθμό διατηρεί ως και σήμερα. Από τον Ι΄ ως τον ΙΔ΄ μ.Χ. αιώνα, η Ισλανδία κυβερνήθηκε από την Κοινοπολιτεία της Ισλανδίας, της οποίας ανώτατο όργανο υπήρξε το Allthing.
Με το μοίρασμα των περιοχών της Ισλανδίας και την δημιουργία της Κοινοπολιτείας, η επεκτατικότητα των Βίκινγκς οδήγησε σε νέες εξερευνήσεις στον βορρά, αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία νέων οικισμών στην Γροιλανδία. Ενώ, η Γροιλανδία είχε ανακαλυφθεί για πρώτη φορά κοντά στο 900 από τον Gunnbjorn Ulfsson, ο Ulfsson την θεώρησε άγονη γη, βλέποντας την εκτεταμένη μάζα πάγου, και συνεπώς δεν την εξερεύνησε. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Ερρίκος ο Κόκκινος, τον οποίο είχε εξορίσει το Allthing, σάλπαρε από την Ισλανδία για να αποικίσει την άγνωστη γη (982). Αρχικά έμεινε στην νότια ακτή της νήσου, στην οποία βρήκε ίχνη παλαιότερου οικισμού ιθαγενών, μετά από περιπλάνηση στην ακτή του νησιού, αποφάσισε να εγκατασταθεί σε ένα φιόρδ, το οποίο φέρει ακόμη και σήμερα το όνομά του (Eriksfjord). Ο Ερρίκος επέστρεψε στην Ισλανδία, πείθοντας περίπου 700 κατοίκους να έρθουν μαζί του και να αποικίσουν την Γροιλανδία, το όνομά της, το οποίο σημαίνει «πράσινη γη», δόθηκε την εποχή εκείνη από τον Ερρίκο στην νήσο, καθώς επιθυμούσε να κάνει την περιοχή να φαίνεται πιο ελκυστική στους Ισλανδούς, ώστε να πάρουν περισσότεροι την απόφαση να μετακομίσουν την Γροιλανδία.
Ο Ερρίκος με τους έποικους ίδρυσαν αρχικά έναν οικισμό, ο οποίος ονομάστηκε ανατολικός οικισμός της Γροιλανδίας. Λίγα χρόνια αργότερα, δημιουργήθηκε νέος οικισμός στην Δυτική ακτή της Γροιλανδίας, ο οποίος όμως αντιμετώπιζε εξαρχής πιο αντίξοες συνθήκες, τόσο κλιματικά όσο και λόγω μεγαλύτερης απόστασης από την Ισλανδία. Ο οικισμός αυτός είναι αρκετά κοντά στην σημερινή πρωτεύουσα της Γροιλανδίας, την Nuuk. Τέλος, ιδρύθηκε ένας ακόμη μικρότερος οικισμός ανάμεσα από τον ανατολικό και τον δυτικό, ο οποίος ονομάστηκε μέσος οικισμός. Σήμερα, οι αρχαιολόγοι έχουν βρει στην περιοχή 500 φάρμες στον ανατολικό οικισμό, 20 στον μεσαίο και 95 στον δυτικό οικισμό. Ο πληθυσμός των τριών οικισμών αθροιστικά ήταν μερικές χιλιάδες άνθρωποι. Σύμφωνα με το saga των Γροιλανδών, ο Χριστιανισμός έφτασε στην Γροιλανδία από τον Leif Eriksson, κοντά στο 1000 μ.Χ., τον 14ο και 15ο αιώνα μ.Χ. οι οικισμοί των Σκανδιναβών στην Γροιλανδία ερήμωσαν, δίχως να έχει γίνει σαφής ο λόγος. Συνδυασμός παραγόντων, μεταξύ των οποίων η μεταβολή του κλίματος και η επακόλουθη μείωση των καλλιεργήσιμων γαιών, καθώς και η επέκταση των πολυπληθέστερων λαών της Θούλης (αναφέρονται ως Skraeling στις πηγές των Σκανδιναβών), οδήγησαν στον αφανισμό των Βίκινγκς της Γροιλανδίας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τρεις περιοχές δυτικά της Γροιλανδίας, τις οποίες ανακάλυψαν οι Βίκινγκς ορμώμενοι από την Γροιλανδία. Ο Leif Eriksson, ο ίδιος άνδρας που έφερε τον Χριστιανισμό στην Γροιλανδία, ξεκίνησε μια σημαντική εξερεύνηση από την αρκτική αυτή νήσο. Η πρώτη γη την οποία βρήκε, ονομάστηκε γη της πέτρας (Helluland) και ήταν η σημερινή νήσος Μπάφιν στον Αρκτικό Ωκεανό. Φαίνεται πως οι Βίκινγκς απέκτησαν επαφές με τους ιθαγενείς (πολιτισμός Dorset), ανταλλάσσοντας εμπορεύματα μαζί τους, ωστόσο δεν υπάρχουν αποδείξεις δημιουργίας οικισμού από την πλευρά των Βίκινγκς στην περιοχή αυτή.
Νοτιότερα της Helluland ο Eriksson ανακάλυψε την Markland, της οποίας η τοποθεσία βρίσκεται σε κάποιο σημείο της ακτής του Λαμπραντόρ στον σημερινό Καναδά. Η Markland πήρε το όνομά της από τα πλούσια σε ξυλεία δάση της (σημαίνει δασώδης γη στην γλώσσα των Βίκινγκς), και για αρκετούς αιώνες τροφοδοτούσε με ξυλεία τους οικισμούς στην Γροιλανδία. Αναφέρεται σε ένα saga πως το 1010 ο Thorfinn Karlsefni αποίκισε την Markland μαζί με άλλους 160 Βίκινγκς της Γροιλανδίας, καθώς η περιοχή ήταν ασφαλέστερη για τον χειμώνα.
Η νοτιότερη και πλέον σημαντική περιοχή ήταν η Vinland, η οποία αντιστοιχεί στο νησί της Νέας Γης (Newfoundland). Η πρώτη επαφή των Σκανδιναβών με την Vinland ήταν όταν ο Bjarni Herjolfsson, προσπαθώντας να πλεύσει στην Γροιλανδία από την Νορβηγία, έφτασε κατά λάθος στην περιοχή της Vinland. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Eriksson, αξιοποιώντας τις περιγραφές του Herjolfsson για την πορεία που ακολούθησε, αποφάσισε να αναζητήσει την Vinland. Μετά από το πέρασμά του από την Helluland και την Markland, έφτασε τελικά στην Vinland, στην οποία και δημιούργησε μια βάση η οποία διασώζεται ακόμα και σήμερα (L’ Anse Aux Meadows). Ο αδερφός του Leif, Thorvald, προσπάθησε να δημιουργήσει οικισμό ακόμα νοτιότερα, ωστόσο οι ιθαγενείς είχαν άγριες προθέσεις ενάντια στους Σκανδιναβούς και τους κατέσφαξαν, σκοτώνοντας και τον ίδιο τον Thorvald. Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο, πως σε μεγάλο βαθμό οι περιγραφές των εξερευνήσεων της Vinland που διασώζονται είναι εκ διαμέτρου αντίθετες, καθώς τα δύο saga, το Γροιλανδικό και το saga του Ερρίκου του Κόκκινου διαφέρουν σε πολλές από τις λεπτομέρειες που αναφέρουν.
Οι περιγραφές των νέων περιοχών, τις οποίες ανακάλυψαν οι τολμηροί θαλασσοπόροι της Σκανδιναβίας, έκαναν τον γύρο της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να διαδοθεί η φήμη για τις περιοχές αυτές ανάμεσα στους ναυτικούς της Γηραιάς Ηπείρου. Μόνο πολλούς αιώνες αργότερα όμως, θα έστρεφαν στον Ατλαντικό το ενδιαφέρον τους, ανακαλύπτοντας και αυτοί τον Νέο Κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Will Durant (1958), Παγκόσμιος ιστορία του πολιτισμού (τόμος Δ’), εκδ. Συρόπουλος
- Erik Wahlgren(2000), The Vikings and America, εκδ. Thames and Hudson.
- Donald F. Logan (2007), Οι Βίκινγκς ( μτφρ. Αστερίου Ελένη), εκδ. Οδυσσέας
