Του Χάρη Οικονόμου,
Έπειτα από το νέο κύκλο εχθροπραξιών στο συριακό έδαφος, την προηγούμενη Δευτέρα 10/3 είδαμε τη νέα προσωρινή κυβέρνηση Άχμεντ Αλ Σάρα να προβαίνει σε μια νέα συμφωνία με τις κουρδικές Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), μια κίνηση που σίγουρα βρίσκει σύμφωνη και ικανοποιημένη την κυβέρνηση της Άγκυρας.
Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας
- Πολιτική εκπροσώπηση και δικαιώματα: Διασφαλίζεται το δικαίωμα συμμετοχής όλων των Σύρων, ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνότητας, στις πολιτικές διαδικασίες και στην ανάληψη θέσεων σε κρατικούς φορείς με βάση την αξία τους.
- Καθεστώς της κουρδικής κοινότητας: Οι Κούρδοι αναγνωρίζονται ως αναπόσπαστο μέρος του συριακού κράτους, με εγγύηση της ιθαγένειας και των συνταγματικών τους δικαιωμάτων.
- Κατάπαυση του πυρός: Θα τεθεί σε ισχύ γενική εκεχειρία σε όλη τη συριακή επικράτεια.
- Ενσωμάτωση θεσμών στη βορειοανατολική Συρία: Όλοι οι πολιτικοί και στρατιωτικοί θεσμοί της περιοχής θα υπαχθούν στη συριακή διοίκηση, ενώ κρίσιμες υποδομές, όπως συνοριακοί σταθμοί, αεροδρόμια και ενεργειακοί πόροι, θα τεθούν υπό τον έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης.
- Επιστροφή προσφύγων: Θα διασφαλιστεί η ασφαλής επιστροφή των προσφύγων στη Συρία, με εγγυημένη κρατική προστασία.
- Εθνική ενότητα και ασφάλεια: Το συριακό κράτος θα υποστηριχθεί στη διατήρηση της εθνικής ενότητας και στον αγώνα κατά απειλών για την ασφάλεια της χώρας, συνεχίζοντας παράλληλα τη μάχη ενάντια στο καθεστώς Άσαντ.
- Πρόληψη αυτονομιστικών τάσεων και ρητορικής μίσους: Θα υιοθετηθεί στάση κατά των αυτονομιστικών επιδιώξεων και της ρητορικής μίσους, απορρίπτοντας ενέργειες που διαταράσσουν την κοινωνική ειρήνη.
- Υλοποίηση της συμφωνίας: Οι εκτελεστικές επιτροπές θα επιβλέψουν την πλήρη εφαρμογή της συμφωνίας έως το τέλος του 2025.
Το ιστορικό του «Κουρδικού Κράτους»
Η κουρδική παρουσία στη Συρία παρέμενε πάντα διαρκής στο πέρασμα των αιώνων. Τα ίδια τα συριακά εδάφη διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στο λεγόμενο «Κουρδιστάν» και ακολούθως έχουν αποτελέσει αντικείμενο αλλεπάλληλων γεωπολιτικών τριβών ιδίως με τη γειτονική Τουρκία.
Για την Τουρκία, το πρόβλημα δημιουργίας κουρδικού κράτους εμφανίζεται ήδη από τη Συνθήκη των Σεβρών η οποία προέβλεπε τη δημιουργία του μέσω δημοψηφίσματος. Παρόλα αυτά, με την τότε διαίρεση της Μέσης Ανατολής, το Κουρδιστάν κατέληξε να βρίσκεται ανάμεσα σε Ιράκ, Τουρκία, Συρία και Ιράν. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Κούρδοι στη Συρία και αλλού διατήρησαν την πολιτιστική τους ταυτότητα, παρά την έλλειψη πολιτικής επιρροής.
Στη Συρία, οι Κούρδοι κατοικούν κυρίως στα βόρεια και βορειοανατολικά. Αν και απέκτησαν προσωρινά υπηκοότητα κατά τη γαλλική εντολή, η άνοδος του αραβικού εθνικισμού οδήγησε σε περιθωριοποίηση και καταστολή. Με την άνοδο του καθεστώτος Άσαντ το 1970, οι Κούρδοι υπέστησαν περαιτέρω διακρίσεις, όπως απαγορεύσεις στη χρήση της κουρδικής γλώσσας και στην έκδοση βιβλίων. Το 1962, ειδική απογραφή στέρησε την υπηκοότητα από 120.000 Κούρδους, εγκαινιάζοντας δεκαετίες πολιτικού αποκλεισμού.
Η συριακή κυβέρνηση, όπως και η τουρκική, δεν ανεχόταν κουρδικές φιλοδοξίες αυτονομίας. Παρόλο που το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) βρήκε κάποια υποστήριξη στη Συρία, η δραστηριότητα για κουρδική αυτονομία καταπνίγηκε.
Ο Συριακός Εμφύλιος Πόλεμος το 2011 άνοιξε νέο κεφάλαιο για τους Κούρδους. Αρχικά, ήταν επιφυλακτικοί να ενταχθούν στις εξεγέρσεις, φοβούμενοι τόσο την καταστολή από το καθεστώς όσο και τη διάκριση από τζιχαντιστικές ομάδες. Ωστόσο, οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), που αργότερα έγιναν μέρος των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), εξασφάλισαν τον έλεγχο μεγάλων περιοχών στα βόρεια, εγκαθιδρύοντας ζώνες σχετικής αυτονομίας φτάνοντας στη Ροζάβα (Δυτικό Κουρδιστάν) το 2014.
Καθώς ο Άσαντ επικεντρωνόταν στη μάχη κατά των τζιχαντιστών, οι κουρδικές πολιτοφυλακές συγκρούστηκαν κυρίως με τουρκικές υποστηριζόμενες ομάδες. Το καθεστώς Άσαντ περιστασιακά διαπραγματεύτηκε, αλλά πάντα αντιτάχθηκε στις κουρδικές αξιώσεις για αυτονομία.
Μεγάλος νικητής: Τουρκία
Με τη νέα συμφωνία μεταξύ SDF και Αλ Σάρα κάθε πολιτικό και στρατιωτικό ίδρυμα στη βορειοανατολική Συρία, ενσωματώνεται διοικητικά στο συριακό κράτος, μαζί με τις συνοριακές διελεύσεις, τα αεροδρόμια και κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Στόχος, παράλληλα της συμφωνίας, είναι η δημιουργία ενιαίου συριακού στρατού και κατεπέκταση η εξάλειψη κάθε εσωτερικού παράγοντα διάλυσης ή κατακερματισμού της Συρίας. Κατά αυτό τον τρόπο παρατηρείται μια de facto αναγνώριση της νέας κυβέρνησης Αλ Σάρα εκ μέρους της κουρδικής εθνότητας, βάζοντας ίσως τέλος στα σενάρια αυτονομίας του βορειοανατολικού τμήματος της Συρίας, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την είδηση ότι οι κουρδικές δυνάμεις θα ενταχθούν στο συριακό υπουργείο Άμυνας ως μεμονωμένες μονάδες και όχι ως ξεχωριστή δύναμη, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο διοικητής του SDF Μαζλούμ Αμπντί.
Να υπενθυμίσουμε σε αυτό το σημείο, πως μέχρι πρότινος, ο Αμπντί απέρριπτε τους ισχυρισμούς του Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ότι η πρόσφατη έκκληση του φυλακισμένου ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, για τον αφοπλισμό της κουρδικής οργάνωσης, περιλάμβανε και τις Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), το συριακό παρακλάδι του PKK και βασική δύναμη των SDF.
Κατά αυτό τον τρόπο η συμφωνία παρότι αναγνωρίζει την ύπαρξη κουρδικής εθνότητας, βάζει τέλος σε βλέψεις κουρδικής αυτονομίας εντός των συριακών εδαφών, γεγονός που εναρμονίζεται με τα σχέδια της τουρκικής κυβέρνησης περί πολιτικής σταθερότητας μέσω του καθεστώτος Αλ Σάρα. Το τελευταίο γίνεται αντιληπτό και από τις έντονες ανησυχίες που εκφράστηκαν από την τουρκική πλευρά στα πρόσφατα επεισόδια εναντίον αλαουϊτών αμάχων στη Λαττάκεια της Συρίας, καθώς ερμηνεύτηκε ως απώλεια ελέγχου του Αλ Σάρα και ως εκ τούτου λειτούργησε καταλυτικά για την εσπευσμένη συμφωνία με το SDF.
Αίσθηση εξάλλου, προκάλεσε η δήλωση του Ερντογάν αμέσως μετά τη συμφωνία, ότι σκοπεύει να συναντήσει αντιπροσωπεία του φιλοκουρδικού κόμματος DEM, που επισκέπτεται τον Οτσαλάν στη φυλακή. Ο Τουντζέρ Μπακιρχάν, συμπρόεδρος του DEM και βασικός μεσολαβητής στις συνομιλίες μεταξύ Άγκυρας και Οτσαλάν, χαρακτήρισε την ενσωμάτωση των SDF στον συριακό στρατό «σύμφωνη με το κάλεσμα του Οτσαλάν» για τον αφοπλισμό του PKK στις 27 Φεβρουαρίου.
Προς σταθερότητα (;)
Το ερώτημα που τίθεται από τα τουρκικά μέσα είναι το κατά πόσο άμεσα είναι δυνατόν να εφαρμοστεί μια τέτοια συμφωνία. Ερωτηματικά επίσης δημιουργεί και ο ρόλος των Η.Π.Α. πλέον στην περιοχή με πηγές να αναφέρουν ακόμα και την ενδεχόμενη απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων στο πλαίσιο επισφράγισης της σταθερότητας, ενέργεια που σαν σκέψη θυμίζει την ίδια απόσυρση από το Αφγανιστάν το 2021. Το σίγουρο είναι πως η Συρία εμφανώς έχει να διανύσει ακόμα μεγάλες αποστάσεις για την ομαλή επανασύνδεσή της στο διεθνές σύστημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Συρία: Συμφωνία αλ Σάρα με τους Κούρδους των SDF – Τα κυριότερα σημεία, ΣΚΑΙ, διαθέσιμο εδώ
- Πώς τα βρήκαν οι Κούρδοι της Συρίας με τη νέα κυβέρνηση της Δαμασκού, Το Βήμα, διαθέσιμο εδώ
- Syrian government strikes a breakthrough deal with Kurdish-led forces, ABC News, διαθέσιμο εδώ
