Της Άννας Ηλίου,
Η μουσική αποτελεί έναν οικουμενικό τρόπο έκφρασης και επικοινωνίας, με βαθιά επίδραση στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Οι άνθρωποι από πολύ νωρίς στη ζωή τους είναι ικανοί να αναγνωρίζουν γνωστές μελωδίες και να συνδέουν τη μουσική με συναισθήματα και αναμνήσεις. Παρά τα διαφορετικά γούστα και είδη μουσικής, η εγκεφαλική αντίληψη του μουσικού ερεθίσματος είναι κοινή για τους περισσότερους ανθρώπους. Ως εκ τούτου, ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι οι άνθρωποι με σύνδρομο Down (DS, γνωστό και ως τρισωμία 21), παρότι μπορεί να εμφανίζουν αυξημένο ενδιαφέρον για τη μουσική, την αντιλαμβάνονται και επεξεργάζονται με νευρωνικές ακολουθίες που φαίνεται να διαφέρουν από αυτές των νευροτυπικών ατόμων.
Μελέτη νευρωνικών συσχετίσεων
Για τη διάκριση των μηχανισμών αντίληψης της μουσικής μεταξύ ενηλίκων με και χωρίς DS, μια μελέτη χρησιμοποίησε τη μαγνητοεγκεφαλογραφία, μια μέθοδο απεικόνισης της λειτουργίας του εγκεφάλου. Σκοπός της μελέτης ήταν να εξετάσει τις διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα κατά την ακρόαση μουσικών κομματιών, συνεπώς, οι συμμετέχοντες και των δύο ομάδων άκουσαν αποσπάσματα από ένα γνωστό και ένα άγνωστο στους ίδιους τραγούδι, όσο οι ερευνητές παρακολουθούσαν την εγκεφαλική τους απόκριση.
Στην ομάδα ελέγχου (άτομα χωρίς DS), η ακρόαση μουσικής προκάλεσε, κατά σειρά, ενεργοποίηση στις εξής εγκεφαλικές δομές:
- Πρωτογενή ακουστικό φλοιό: είναι υπεύθυνος για την αρχική επεξεργασία των ακουστικών σημάτων που λαμβάνονται από τα αυτιά και αναγνωρίζει βασικά χαρακτηριστικά του ήχου, όπως η ένταση, ο ρυθμός και η συχνότητα.
- Περιοχές του λιμβικού συστήματος: πρόκειται για ένα σύνολο δομών που σχετίζονται με τη συναισθηματική επεξεργασία και τη μνήμη. Περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την αμυγδαλή –κλειδί στην επεξεργασία συναισθημάτων (όπως η χαρά, ο φόβος και η λύπη) και στη σύνδεση της μουσικής με συναισθηματικές αναμνήσεις– και τον ιππόκαμπο, που είναι σημαντικός για τη μνήμη και την αναγνώριση γνώριμων μελωδιών.
- Κινητικές περιοχές του εγκεφάλου: αφορούν την προετοιμασία και τον συντονισμό των κινήσεων που σχετίζονται με τη μουσική, όπως το ρυθμικό χτύπημα των χεριών ή η κίνηση του σώματος.
Αντίθετα, στα άτομα με DS, η ενεργοποίηση περιορίστηκε στον πρωτογενή ακουστικό φλοιό, στην άνω κροταφική έλικα (που παίζει βασικό ρόλο στην επεξεργασία της ακουστικής πληροφορίας) και σε διάφορες κινητικές περιοχές του εγκεφάλου. Οι δομές που σχετίζονται με τη συναισθηματική επεξεργασία χαρακτηριστικά δεν παρουσίασαν σημαντική ενεργοποίηση.
Ερμηνεία των ευρημάτων
Τα παραπάνω μοτίβα δραστηριότητας υποδηλώνουν ότι η εμπειρία της μουσικής στα άτομα με DS είναι διαφορετική από αυτήν των τυπικά αναπτυσσόμενων ατόμων. Φυσιολογικά, η αναγνώριση της μουσικής δεν είναι απλώς μια ακουστική διαδικασία, αλλά φέρει και συναισθηματική και κινητική υπόσταση. Εντούτοις, στα άτομα με DS φαίνεται να βασίζεται περισσότερο στην ακουστικο-κινητική σύνδεση, παρότι μπορεί να εκδηλώνουν έντονο ενδιαφέρον και θετική συναισθηματική απόκριση στη μουσική.
Μια πιθανή εξήγηση αυτής της διαφοράς θα μπορούσε να βασίζεται στη γενικότερη απουσία έντονης λιμβικής δραστηριότητας στα άτομα με σύνδρομο Down. Δεδομένης της διαφορετικής ανάπτυξης του λιμβικού συστήματος που χαρακτηρίζει το σύνδρομο, τα άτομα με DS εμφανίζουν δυσκολίες στην κοινωνικο-συναισθηματική επεξεργασία, δηλαδή δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να ερμηνεύσουν συναισθήματα σε πρόσωπα και κοινωνικές καταστάσεις. Κάτι αντίστοιχο μπορεί να συμβαίνει και με τη μουσική, όπου η συναισθηματική της διάσταση δεν γίνεται πλήρως κατανοητή. Δίνεται, έτσι, έμφαση στην έντονη ακουστικο-κινητική σύνδεση των τραγουδιών, υποδεικνύοντας ότι τα άτομα με DS ενδέχεται να αντιλαμβάνονται τη μουσική περισσότερο ως ένα κινητικό ερέθισμα (π.χ. ρυθμική κίνηση) παρά ως ένα μέσο συναισθηματικής έκφρασης.
Προεκτάσεις και… τροφή για σκέψη
Η έρευνα αυτή προσέφερε νέες γνώσεις για τη νευρωνική βάση της μουσικής αντίληψης στο σύνδρομο Down. Εφόσον η μουσική φαίνεται να συνδέεται ισχυρά με την κίνηση στα άτομα με DS, προγράμματα μουσικοθεραπείας που συνδυάζουν ρυθμική κίνηση και μουσική μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά για την ενίσχυση δεξιοτήτων όπως η συντονισμένη κίνηση και η λεκτική επικοινωνία. Επιπλέον, παρεμβάσεις που ενισχύουν τη συναισθηματική κατανόηση της μουσικής (π.χ. συνδυασμός της με ιστορίες) μπορεί να βελτιώσουν την ικανότητα κοινωνικο-συναισθηματικής επεξεργασίας των ατόμων με DS, προσφέροντάς τους την ευκαιρία να συνδεθούν βαθύτερα με τον κόσμο γύρω τους.
Αν και η μελέτη δείχνει μειωμένη ενεργοποίηση των λιμβικών περιοχών, αυτό δεν σημαίνει ότι τα άτομα με DS δεν βιώνουν συναισθήματα από τη μουσική. Είτε ως (μειωμένο) συναισθηματικό ερέθισμα είτε ως κινητική εμπειρία, η μουσική έχει τη δύναμη να συνδέει, να εμπνέει και να βελτιώνει τη ζωή όλων. Δεν είναι απλώς ήχοι και νότες· είναι ένα παγκόσμιο μέσο επικοινωνίας που αγγίζει το νου και την καρδιά μετρώντας στίχους και μελωδίες… όχι διαφορές και χρωμοσώματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Neural correlates of music recognition in Down syndrome, Brain and Cognition, διαθέσιμο εδώ
