Του Νίκου Λυκομήτρου,
Ο Ιρανός Αντιπρόεδρος για θέματα στρατηγικής, Τζαβάντ Ζαρίφ, παραιτήθηκε αυτήν την εβδομάδα, οχτώ μήνες μόλις μετά την εκλογή του θεωρούμενου ως μεταρρυθμιστή Προέδρου του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν. Αυτό το γεγονός αποτελεί ένα ακόμη περιστατικό αμφισβήτησης της κυβέρνησης Πεζεσκιάν, η οποία μέσα στις αυταπάτες της περί «εθνικής ενότητας», δεν έχει ανταποκριθεί στις προσδοκίες που εναπόθεσε πάνω της ο ιρανικός λαός.
Ο Τζαβάντ Ζαρίφ εξελέγη ως αντιπρόεδρος του Μασούντ Πεζεσκιάν, ο οποίος εξελέγη στις εκλογές του Ιουλίου για να αντικαταστήσει τον Εμπραχίμ Ραϊσί, ο οποίος σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα τον Μάιο. Ο Πεζεσκιάν γενικά δεν έχει καταφέρει να τηρήσει πολλές υποσχέσεις, γιατί παρά τις σχετικά προοδευτικές θέσεις του, ο ανώτατος ηγέτης, Αλί Χαμενέι, έχει το τελευταίο λόγο σε πολλές σημαντικές κυβερνητικές αποφάσεις, ενώ για παράδειγμα, η εξωτερική πολιτική είναι κατά κύριο λόγο ευθύνη του Χαμενέι.
Για πολλούς, μάλιστα, το γεγονός ότι ο Πεζεσκιάν κατάφερε να πείσει το κοινοβούλιο της χώρας να εγκρίνει όλα τα μέλη που είχε επιλέξει για το υπουργικό του συμβούλιο είναι μια ένδειξη του πόσο σημαντικός είναι ο Χαμενέι στη χώρα, αλλά και μία ένδειξη ότι ο τελευταίος παραμένει η ανώτερη αρχή. Μάλιστα, μόνο 4 υπουργοί του Πεζεσκιάν, όταν ανακοινώθηκε η σύσταση της κυβέρνησης του, ήταν «μεταρρυθμιστές», ενώ υπήρχε μόνο μια γυναίκα υπουργός, η δεύτερη μετά την Ισλαμική Επανάσταση το 1979. Ο ιρανικός λαός επέκρινε σημαντικά την όλη επιλογή των μελών του υπουργικού συμβουλίου από τον Πεζεσκιάν, γιατί αρκετοί από τους υπουργούς του προέρχονται από συντηρητικές κυβερνήσεις και στρατόπεδα. Επίσης, ο Πεζεσκιάν έχει επικριθεί για το γεγονός ότι δεν κατάφερε να εμποδίσει την ψήφιση ενός νόμου ο οποίος αυστηροποιεί τις ποινές για τη μη χρήση χιτζάμπ από τις γυναίκες σε δημόσιους χώρους.
Ο Ζαρίφ, πρώην Yπουργός Eξωτερικών στην κυβέρνηση Χασάν Ρουχανί, ο οποίος είχε και εκείνος προοδευτικές απόψεις, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υπογραφή της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, στο οποίο το Ιράν θα μείωνε το πυρηνικό του πρόγραμμα με αντάλλαγμα την άρση αρκετών κυρώσεων. Ο Ζαρίφ αναγκάστηκε να παραιτηθεί τη Δευτέρα λόγω πιέσεων από τους συντηρητικούς βουλευτές οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των μελών της ιρανικής βουλής από το 2019, καθώς η χαμηλή προσέλευση στις εκλογές έχει ευνοήσει το στρατόπεδο των συντηρητικών. Ο Ζαρίφ είχε αναγκαστεί να παραιτηθεί και το 2019.
Καθώς η χώρα αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, η συντηρητική παράταξη προσπάθησε να το αξιοποιήσει υπέρ της. Οι συντηρητικοί, υπό την ηγεσία του συντηρητικού δικαστή Γολαμχοσεΐν Μοχσενί Εζεΐ, τον πίεσαν να παραιτηθεί με αφορμή το γεγονός ότι τα δύο του παιδιά έχουν αμερικανική υπηκοότητα, καθώς ένας νόμος του 2022 απαγορεύει σε άτομα που έχουν, είτε οι ίδιοι, είτε κάποιος συγγενής πρώτου βαθμού, πολιτικά αξιώματα. Ο ίδιος κατήγγειλε, μάλιστα, ότι έχει δεχτεί παρενοχλήσεις από συντηρητικούς αξιωματούχους και πολιτικούς σε μια προσπάθεια να τον κάνουν να παραιτηθεί, καταγγέλοντας μάλιστα ότι τον ενθάρρυναν «να παραιτηθεί από το αξίωμα και να πιάσει μια δουλειά σε πανεπιστήμιο, για να σταματήσει να ασκεί παραπάνω πίεση στην κυβέρνηση». Ο Ζαρίφ είχε παίξει κεντρικό ρόλο στην εκλογή του Πεζεσκιάν και είχε δηλώσει ξανά την παραίτηση του τον Αύγουστο, για να επιστρέψει τελικά στα καθήκοντα του αφού αυτή η παραίτηση δεν έγινε δεκτή εκείνη τη φορά.
Επίσης, λίγες μέρες νωρίτερα ο υπουργός οικονομικών Αμπντολνασέρ Χεματί, κεντρώος, παύτηκε από τα καθήκοντα του. Ο ίδιος προσπάθησε να πείσει το κοινοβούλιο ότι προσπαθούσε να καταπολέμησει τη διαφθορά που προκαλούσε το περίπλοκο σύστημα ξένου συναλλάγματος της χώρας, χωρίς επιτυχία. Γενικότερα, παρά τις προσπάθειες των λεγομένων «μεταρρυθμιστών» να αυξήσουν τις σχέσεις με τη Δύση, η πολιτική του Τραμπ για αύξηση των κυρώσεων στο Ιράν αποθαρρύνει μια τέτοια εξέλιξη. Ο Ζαρίφ έχει προσπαθήσει να πείσει το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης ότι το υπουργείο εξωτερικών πρέπει να έχει μεγαλύτερη αυτονομία στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας χωρίς επιτυχία. Ο ίδιος υποστηρίζει την επανέναρξη της διαδικασιας διαλόγου με τις δυτικές χώρες για το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων του Ιράν, αλλά η συντηρητική πτέρυγα είναι ενάντια σε μια τέτοια κίνηση.
Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι ο λόγος που ο Πεζεσκιάν υποχρεούται να αποδεχθεί την παραίτηση κεντρικών στελεχών της κυβέρνησης του λόγω πιέσεων από συντηρητικούς εξηγείται από την τήρηση της πολιτικής της συναίνεσης. Η πολιτική της συναίνεσης ακολουθείται από τον ίδιο, επίσημα με σκοπό να πείσει καλύτερα τους συντηρητικούς πολιτευτές να αποδεχθούν τις αποφάσεις του. Ωστόσο, πολλοί τον επικρίνουν ότι έχει προχωρήσει παραπάνω απ’ότι χρειάζεται, σε βαθμό που η κυβέρνηση δέχεται πιέσεις για παραιτήσεις κορυφαίων υπουργών.
Η παραίτηση του Ζαρίφ τον Αύγουστο ήταν ένα πρώτο καμπανάκι στους επικριτές του Πεζεσκιάν, οι οποίοι τον έχουν κατηγορήσει ότι έχει παραιτηθεί από τις υποσχέσεις του για τη διενέργεια μεταρρυθμίσεων στον κοινωνικό τομέα και τις συνομιλίες με το δυτικό μπλοκ με σκοπό τη βελτίωση της κατάστασης της ιρανικής οικονομίας, η οποία έχει υποστεί σημαντική ζημιά από τις κυρώσεις των δυτικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Pezeshkian’s dilemma: Stand his ground or step down?, Iran International, διαθέσιμο εδώ
- Iranians Decry the Demise of Republicanism, After Cabinet Controversy, RadioFreeEurope, διαθέσιμο εδώ
- Iran: UN experts call for strict new hijab law to be repealed, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- Iran’s Zarif resigns amid political wrangling over economic woes, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Iran’s Zarif was told to ‘resign or get fired’, Middle East Eye, διαθέσιμο εδώ
- Iran’s vice-president and most prominent reformist resigns, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
