Του Λάμπρου Νούσια,
Η Έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαρτίου 2025, ανέδειξε την ανάγκη για μια ισχυρότερη και πιο αυτάρκη Ευρώπη στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζήτησαν εκτενώς ζητήματα που αφορούν την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της Ένωσης, την οικονομική και στρατιωτική στήριξη της Ουκρανίας, καθώς και τις προκλήσεις που προκύπτουν από τη γεωπολιτική κατάσταση.
Μία από τις βασικές αποφάσεις της Συνόδου αφορούσε την αύξηση των αμυντικών δαπανών, με στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και την επίτευξη μεγαλύτερης στρατηγικής αυτονομίας. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, António Costa, χαρακτήρισε «αποφασιστική» την πρόοδο προς μια Ευρώπη «ισχυρή και κυρίαρχη» στον τομέα της άμυνας, αναφερόμενος στο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διάθεση έως και 800 δισεκατομμυρίων ευρώ με σκοπό την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων των κρατών-μελών. Η Κομισιόν παρουσίασε το πρόγραμμα «Επανεξοπλίστε την Ευρώπη», το οποίο περιλαμβάνει την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των κρατών-μελών χωρίς να υπολογίζονται στο δημοσιονομικό τους έλλειμμα. Η πρόταση αυτή θα επιτρέψει στις χώρες της Ε.Ε. να διαθέσουν έως και 650 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα σε τέσσερα χρόνια, ενώ προβλέπεται και η χορήγηση 150 δισεκατομμυρίων ευρώ υπό μορφή δανείων για τις χώρες που δανείζονται με υψηλά επιτόκια στις αγορές.
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, τόνισε τη σημασία της στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε., υπογραμμίζοντας ότι η Ένωση πρέπει να απεξαρτηθεί από τρίτες χώρες για την άμυνα, την ενέργεια και τις πρώτες ύλες. Επεσήμανε επίσης ότι οι αμυντικές επενδύσεις πρέπει να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, αναφέροντας τη συμβολή κυπριακών εταιρειών στον τομέα αυτό. Παράλληλα, αναφέρθηκε στη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ, υπογραμμίζοντας την ανάγκη διασφάλισης της αυτονομίας της Ε.Ε. στις αποφάσεις της, αλλά και την αποφυγή αποκλεισμών κρατών-μελών από αμυντικές πρωτοβουλίες.
Παρά την ευρεία συναίνεση των 26 κρατών-μελών, η Σύνοδος σημαδεύτηκε από το βέτο της Ουγγαρίας, το οποίο εμπόδισε την έκδοση κοινής ευρωπαϊκής θέσης για την Ουκρανία. Η Σλοβακία, αν και ασκεί σταθερά φιλορωσική πολιτική, δεν ακολούθησε την άρνηση της Ουγγαρίας, καθώς το Συμβούλιο δεσμεύτηκε να αποκαταστήσει το ζήτημα της διαμετακόμισης φυσικού αερίου από τη Ρωσία, το οποίο εισέρχεται μέσω ουκρανικού εδάφους. Οι υπόλοιποι ηγέτες κατέληξαν σε ένα κείμενο συμπερασμάτων που τόνιζε τη σημασία της στήριξης της Ουκρανίας και τη μη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων χωρίς τη συμμετοχή της. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δήλωσε ότι η ασφάλεια της Ουκρανίας είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, υπογράμμισε την ανάγκη για «ειρήνη μέσω της ισχύος».
Η Ε.Ε. δεσμεύτηκε να παράσχει προβλέψιμη οικονομική και στρατιωτική στήριξη στην Ουκρανία. Για το 2025, θα χορηγηθούν 30,6 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 12,5 δισεκατομμύρια ευρώ από τη διευκόλυνση για την Ουκρανία και 18,1 δισεκατομμύρια ευρώ από τα έκτακτα κέρδη των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Παράλληλα, η Ε.Ε. ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να επιταχύνουν την αποστολή στρατιωτικού εξοπλισμού, όπως συστήματα αεράμυνας, πυρομαχικά και πυραύλους, ενώ δίνει έμφαση στην εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των ουκρανικών δυνάμεων.
Στη συζήτηση για τις εγγυήσεις ασφαλείας, οι ηγέτες της Ε.Ε. τόνισαν ότι η αμυντική ικανότητα της Ουκρανίας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Η Ιταλία εξέφρασε επιφυλάξεις σχετικά με την αποστολή ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία, με την πρωθυπουργό Giorgia Meloni να χαρακτηρίζει το μέτρο «περίπλοκο» και «αναποτελεσματικό», επισημαίνοντας ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας θα πρέπει να προέλθουν κυρίως από το ΝΑΤΟ. Από την πλευρά του, ο Κύπριος πρόεδρος υποστήριξε ότι η συνεργασία με το ΝΑΤΟ πρέπει να σέβεται την αυτονομία της Ε.Ε., τις ιδιαιτερότητες κάθε οργανισμού και να μην οδηγεί σε αποκλεισμούς.
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία της Συνόδου ήταν η επιτυχία της Κύπρου, της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας να συμπεριληφθεί στο κείμενο συμπερασμάτων η αναγνώριση ότι οι απειλές κατά της ευρωπαϊκής ασφάλειας δεν προέρχονται μόνο από τη Ρωσία. Οι ηγέτες τόνισαν την ανάγκη να δοθεί προσοχή και σε άλλες περιοχές, όπως η Μέση Ανατολή και η Ανατολική Μεσόγειος, λόγω των γεωπολιτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα νότια σύνορα της Ε.Ε.
Η Έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. κατέδειξε την αποφασιστικότητα της Ένωσης να ενισχύσει την άμυνά της και να στηρίξει την Ουκρανία, παρά τις διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών. Η πρόοδος προς μια ισχυρότερη και περισσότερο αυτόνομη Ευρώπη είναι πλέον εμφανής, με τα κράτη-μέλη να υιοθετούν φιλόδοξα σχέδια αμυντικών επενδύσεων και συνεργασίας. Ωστόσο, οι διαφορές στις απόψεις σχετικά με το ΝΑΤΟ, την αποστολή στρατευμάτων και τον ευρύτερο γεωπολιτικό προσανατολισμό της Ε.Ε. καταδεικνύουν ότι η πορεία προς μια πραγματικά ενοποιημένη ευρωπαϊκή άμυνα παραμένει πρόκληση. Η επόμενη Σύνοδος αναμένεται να δώσει πιο σαφείς απαντήσεις για το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Έκτακτη σύνοδος ΕΕ: Συμφωνία για τις αμυντικές δαπάνες – Ουγγρικό βέτο για την Ουκρανία, euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Έκτακτη Σύνοδος Κορυφής ΕΕ: Η αμυντική αυτονομία, τα «αγκάθια» και ο Ζελένσκι, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Έκτακτη σύνοδος ΕΕ: Ευρωπαϊκή άμυνα, Ουκρανία και στο βάθος Τουρκία, philenews.com, διαθέσιμο εδώ
