Της Αναστασίας Δάβαρη,
Η Βέρμαχτ αποτέλεσε την επίσημη ονομασία των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων από τις 16 Μαρτίου 1935 έως τις 20 Αυγούστου 1945. Αποτελεί την μετεξέλιξη της Ράιχσβερ, των ενόπλων δυνάμεων που είχαν περιοριστεί δραστικά μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Η λέξη «Βέρμαχτ» στα γερμανικά προέρχεται από τις λέξεις wehr (άμυνα) και macht (δύναμη), αντικατοπτρίζοντας τον ρόλο που επιδίωκε να έχει ως στρατιωτικός βραχίονας του ναζιστικού καθεστώτος. Η διάρθρωση της Βέρμαχτ αποτελούνταν από τρεις βασικούς κλάδους: τον στρατό ξηράς (heer), το πολεμικό ναυτικό (kriegsmarine) και την πολεμική αεροπορία (luftwaffe).
Μετά την ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919, περιόρισε τη στρατιωτική ισχύ της χώρας, μειώνοντας την ισχύ του στρατού ξηράς και του πολεμικού ναυτικού στους 100.000 άνδρες και 15.000 άνδρες αντίστοιχα. Ακόμη, απαγόρευσε την κατοχή αρμάτων μάχης, βαρέως πυροβολικού και πολεμικής αεροπορίας. Επιπλέον, καταργήθηκε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, ενώ απαγορεύτηκε η ύπαρξη Γενικού Επιτελείου. Παρόλα αυτά, η Γερμανία δεν εγκατέλειψε ποτέ την επιδίωξη της στρατιωτικής ανασυγκρότησης. Από τη δεκαετία του 1920, ξεκίνησαν μυστικά προγράμματα εκπαίδευσης και ανάπτυξης νέων στρατιωτικών τεχνολογιών, με τη βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης, μέσω συμφωνιών όπως η Συμφωνία της Ραπαλό (1922). Αυτό επέτρεψε στους Γερμανούς αξιωματικούς να διατηρήσουν στρατηγικά σχέδια και τακτικές, οι οποίες αργότερα εφαρμόστηκαν στη Βέρμαχτ.
Με την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία το 1933, οι στρατιωτικοί περιορισμοί αγνοήθηκαν. Στις 2 Αυγούστου 1934, οι στρατιώτες της Ράιχσβερ ορκίστηκαν προσωπική πίστη και υπακοή στον Χίτλερ, γεγονός που καθιέρωσε τον «Φύρερ» ως τον απόλυτο ηγέτη της Γερμανίας ενισχύοντας τη στρατιωτική του εξουσία. Στις 16 Μαρτίου 1935, η Γερμανία ανακοίνωσε επίσημα την επαναφορά της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας και την ίδρυση της Βέρμαχτ.
Παρότι, η Βέρμαχτ παρουσιάστηκε ως υπερσύγχρονος στρατός, στην πραγματικότητα είχε αρκετές ελλείψεις, καθώς η γερμανική πολεμική βιομηχανία δεν ήταν ακόμα πλήρως ανεπτυγμένη. Μόλις το 40% των μονάδων της ήταν μηχανοκίνητο, ενώ το υπόλοιπο 60% εξαρτιόταν από άλογα για τη μεταφορά στρατιωτών και εξοπλισμού. Παρόλα αυτά, η Βέρμαχτ ήταν ιδιαίτερα καλά εκπαιδευμένη και ικανή να διεξάγει αστραπιαίες επιθέσεις, χρησιμοποιώντας την τακτική του κεραυνοβόλου πολέμου, μια στρατηγική που συνδύαζε την ταχύτατη προώθηση τεθωρακισμένων, την αεροπορική υποστήριξη και τον συντονισμένο βομβαρδισμό, αιφνιδιάζοντας τον εχθρό.
Οι στρατιωτικές επιτυχίες της Βέρμαχτ ήταν εντυπωσιακές τα πρώτα χρόνια του πολέμου. Το 1939, η εισβολή στην Πολωνία ολοκληρώθηκε μέσα σε λίγες μόλις εβδομάδες. Το 1940, κατέλαβε τη Δανία, τη Νορβηγία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Γαλλία, καταφέρνοντας να διασπάσει τη Γραμμή Μαζινό και να εξαναγκάσει τους Συμμάχους σε υποχώρηση από τη Δουνκέρκη. Το 1941, η Βέρμαχτ εξαπέλυσε την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, τη μεγαλύτερη στρατιωτική εισβολή στην ιστορία, επιτιθέμενη στη Σοβιετική Ένωση με εκατομμύρια στρατιώτες και χιλιάδες οχήματα. Αρχικά, σημείωσε μεγάλες επιτυχίες, καταλαμβάνοντας τεράστια εδάφη, αλλά η ανθεκτικότητα του Κόκκινου Στρατού και οι σκληρές ρωσικές καιρικές συνθήκες ανέκοψαν την προέλασή της.
Από το 1942 και μετά, η Βέρμαχτ άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η ήττα στο Στάλινγκραντ τον Φεβρουάριο του 1943 αποτέλεσε σημείο καμπής, καθώς οι Σοβιετικοί πέρασαν στην αντεπίθεση. Το 1944, με την Απόβαση στη Νορμανδία και τη συνεχή προέλαση του Κόκκινου Στρατού, η Βέρμαχτ βρέθηκε σε άτακτη υποχώρηση. Η έλλειψη καυσίμων, η εξάντληση των πόρων και οι λανθασμένες στρατηγικές αποφάσεις οδήγησαν σε περαιτέρω ήττες. Τον Απρίλιο του 1945, το Βερολίνο περικυκλώθηκε από τις σοβιετικές δυνάμεις και στις 8 Μαΐου η Γερμανία παραδόθηκε άνευ όρων.
Μετά την ήττα, η Βέρμαχτ διαλύθηκε επισήμως στις 20 Αυγούστου 1945 από τους Συμμάχους. Αν και αρχικά πολλοί αξιωματικοί της προσπάθησαν να αποστασιοποιηθούν από τα εγκλήματα πολέμου, έχει αποδειχθεί ότι η Βέρμαχτ συμμετείχε ενεργά σε μαζικές εκτελέσεις αμάχων, στην εφαρμογή της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα με ιδιαίτερα βίαιους τρόπους και σε εγκλήματα πολέμου στην Ανατολική Ευρώπη. Ενώ μεταπολεμικά κάποιοι προσπάθησαν να διαχωρίσουν τη Βέρμαχτ από τα SS, έρευνες και δίκες κατέδειξαν ότι μεγάλο μέρος του στρατού ενεπλάκη άμεσα σε θηριωδίες.
Η Βέρμαχτ παραμένει ένα από τα πιο μελετημένα στρατιωτικά σώματα στην ιστορία, τόσο για τις αρχικές στρατιωτικές επιτυχίες της όσο και για την εμπλοκή της στα εγκλήματα του ναζιστικού καθεστώτος. Η γερμανική στρατιωτική κουλτούρα άλλαξε ριζικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η σύγχρονη Bundeswehr, οι ένοπλες δυνάμεις της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, έχει εντελώς διαφορετική δομή και αποστολή, βασισμένη στη δημοκρατία και στη συλλογική ασφάλεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Wolfram Wette (2006), The Wehrmacht: History, Myth, Reality, εκδ. Harvard University Press
- The Wehrmacht, warfarehistorynetwork.com, διαθέσιμο εδώ
- Wehrmacht, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
