Της Αναστασίας Χέλη,
Η ημέρα της γυναίκας -που έχει οριστεί την 8η Μαρτίου- δεν είναι απλώς μια ακόμη επέτειος ή γιορτή αλλά καθιερώθηκε για να τιμήσει τους αγώνες των γυναικών για ίσα δικαιώματα. Αποτελεί μέρα μνήμης των εργατριών που διεκδίκησαν και πάλεψαν στις ΗΠΑ και την Ευρώπη κατά τον 19ο και 20ο αιώνα, εποχή αναταραχών λόγω της πρότερης βιομηχανικής επανάστασης, με αίτημα καλύτερες συνθήκες εργασίας και δικαίωμα ψήφου. Η πρώτη επίσημη παγκόσμια ημέρα της γυναίκας γιορτάστηκε το 1911, ενώ ο ΟΗΕ την αναγνώρισε το 1977.
Οι γυναίκες παραδοσιακά τόσο στην αρχαιότητα όσο και στον μεσαίωνα αποτελούσαν με ελάχιστες εξαιρέσεις πολίτες δεύτερης κατηγορίας και παρουσιαζόμενες ως κάτι εύθραυστο ήταν πάντοτε φορείς ελάχιστων δικαιωμάτων. Ο Διαφωτισμός αποτέλεσε σημείο καμπής του φεμινισμού με τη Μαρί Γκουζ (ψευδώνυμο Ολέμπ ντε Γκουζ) να δημοσιεύει το 1791 τη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων της Γυναίκας και της Πολίτισσας», αντιδρώντας στην υπάρχουσα εκδοθείσα διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, η οποία αγνοούσε τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα των γυναικών.
Η Αγγλία ήταν από τις πρώτες χώρες ανάπτυξης του γυναικείου κινήματος λόγω της εκβιομηχάνισης και της αυξημένης συμμετοχής των γυναικών στην εργασία. Ο όρος “suffragette” δημιουργήθηκε το 1906 από την εφημερίδα Daily Mail, για να περιγράψει τις γυναίκες που διεκδικούσαν επιθετικά το δικαίωμα ψήφου. Το κίνημα των σουφραζετών χαρακτηρίστηκε από την υιοθέτηση τακτικών πολιτικής ανυπακοής και βίαιης αντίστασης προς το κράτος. Το 1866, με τη βοήθεια του φιλοσόφου Τζων Στιούαρτ Μιλλ 1.499 γυναίκες κατέθεσαν αίτημα ψήφου στο Κοινοβούλιο, ενώ έναν χρόνο αργότερα ιδρύθηκε η «Εθνική Ένωση για τη Γυναικεία Ψήφο». Οι προσπάθειές της για τη γυναικεία ψήφο ωστόσο παρέμεναν ακόμη άκαρπες. Παρά τις διχαστικές μεθόδους που ακολουθούσε, το κίνημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση της γυναικείας ψήφου και άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην παγκόσμια ιστορία της ισότητας των φύλων.
Τελικά, η πρώτη χώρα που παραχώρησε δικαίωμα ψήφου ήταν η Νέα Ζηλανδία το 1893 στις γυναίκες της τότε βρετανικής αποικίας, όμως, παρά την πρωτιά της, δικαίωμα υποψηφιότητας στο κοινοβούλιο απέκτησαν οι γυναίκες εκεί το 1919. Ταυτόχρονα οι γυναίκες στη Νήσο του Μαν που είχαν στην κατοχή τους ιδιοκτησία απέκτησαν δικαίωμα ψήφου το 1881. Σειρά είχαν ο Καναδάς το 1917, η Βρετανία και η Γερμανία το 1918, ενώ σημαντική καθυστέρηση στην Ευρώπη είχε η Γαλλία, όπου παραχωρήθηκε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες το 1944 και η Ελβετία το 1971.
Οι Ελληνίδες κατέκτησαν παράλληλα νόμιμο δικαίωμα ψήφου και συμμετοχή ως υποψήφιες στις εκλογές το 1952. Στη νεότερη ιστορία, το Μπουτάν, χώρα στη νότια Ασία, παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες το 2008, όπως και το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, με τον βασιλιά Αμπντουλάχ το 2011 να επιτρέπει στις γυναίκες να ψηφίσουν στις τοπικές εκλογές του 2015. Στην Ελλάδα σημαντική ήταν η συμβολή της Καλλιροής Σιγανού Παρρέν, η οποία εξέδωσε το 1887 την πρώτη εφημερίδα στη χώρα, τη λεγόμενη «Εφημερίδα των Κυριών», αφιερωμένη στο έργο του φεμινιστικού κινήματος. Στόχος της εφημερίδας ήταν η προαγωγή της ιδέας ενός προτύπου καλλιεργημένης γυναίκας, οικονομικά και πνευματικά ανεξάρτητης, χειραφετημένης από τον πατέρα και τον άνδρα της. Αξίζει να αναφερθεί πως η αρχή της ισότητας μεταξύ των δυο φύλων κατοχυρώθηκε στο σύνταγμα της Ελλάδας το 1975. Βήματα υπέρ της προστασίας της γυναικείας αυτοδιάθεσης πραγματοποιήθηκαν μέσα από την νομοθεσία του 1986, η οποία αναφερόταν στην τεχνητή διακοπή της κύησης, αποτελώντας μέχρι και σήμερα μια από τις πιο φιλελεύθερες νομοθεσίες για την άμβλωση στην Ευρώπη.
Επιπλέον με τη διαμόρφωση του νέου οικογενειακού δικαίου του 1983 σημειώθηκε μια ακόμα νίκη για την ισότητα των φύλων, η θέσπιση του δικαιώματος του διαζυγίου μεταξύ των συζύγων και η κατάργηση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας, η οποία προβλεπόταν από τον νόμο. Πέρα από τις οικονομικές ανισότητες που τροφοδοτούσε και διαιώνιζε, ο θεσμός της προίκας προωθούσε ακόμη την εργαλειοποίηση της γυναίκας, καθιστώντας την προϊόν ανταλλαγής. Η νομοθεσία της Ελλάδας το 2011 εναρμονίστηκε με την ευρωπαϊκή οδηγία 2006/54 περί ίσης μεταχείρισης, παροχής ίσων ευκαιριών και αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας, απασχόλησης και εκπαίδευσης. Παρ’ όλα αυτά οι έρευνες της Eurostat δείχνουν ότι οι γυναίκες κερδίζουν 16% χαμηλότερες χρηματικές απολαβές από τους άνδρες στην Ε.Ε., όπως επίσης παρατηρείται ότι στις ηγετικές θέσεις εταιριών μόνο το 7,5% των προέδρων των διοικητικών συμβουλίων και το 7,7% των διευθυντικών στελεχών είναι γυναίκες .
Ο αγώνας για τη διεκδίκηση των γυναικείων δικαιωμάτων και την ισότητα των φύλων είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το κράτος δικαίου και τις θεμελιώδεις αρχές της δικαιοσύνης. Σύμφωνα με διεθνείς συμβάσεις, όπως η Σύμβαση για την Εξάλειψη Κάθε Μορφής Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW) και η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η ισότητα των φύλων αποτελεί νομική υποχρέωση των κρατών και όχι απλώς ηθική επιταγή. Ως εκ τούτου, η συνεχής διεκδίκηση των γυναικείων δικαιωμάτων δεν είναι απλώς ένας κοινωνικός αγώνας αλλά μια νομική αναγκαιότητα για την επίτευξη μιας δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βέρα Σιατερλή, Η Ολυμπία ντε Γκουζ στη Γαλλική επανάσταση, tomov.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δρ Μαρία Λίτινα, Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν. Η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια, mietbookstore.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δαμιανός Αγραβαράς, Κατάργηση του θεσμού της προίκας – 18 Φεβρουαρίου 1983, ert.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δικαιώματα των γυναικών: υπάρχει πράγματι ισότητα των φύλων στην Ευρώπη;, youth.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
-
Δήμητρας Σαμίου, Οι Αγγλίδες σουφραζέτες, διαθέσιμο εδώ
