Του Νίκου Πέτροβα,
Βρισκόμαστε χρονικά στα μέσα του 1965 και ο Γεώργιος Παπανδρέου έχει επιστρέψει στην κυβέρνηση με την Ένωση Κέντρου. Ξαφνικά, στις 18 Μαΐου 1965, η δεξιά εφημερίδα της Λάρισας με την επωνυμία «Ημερήσιος Κήρυξ» αποκάλυψε την ύπαρξη μίας αριστερής μυστικής οργάνωσης μέσα στο στράτευμα, που σκόπευε να καταργήσει την Βασιλευόμενη Δημοκρατία και να επιβάλλει δικτατορία. Η ονομασία της οργάνωσης αυτής, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ήταν «ΑΣΠΙΔΑ» (Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία).
Αυτό το δημοσίευμα αναπαράχθηκε εντόνως από την αντιπολίτευση και συγκεκριμένα από την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) και ασκούσαν κριτική στην κυβέρνηση Παπανδρέου, υποστηρίζοντας πως αρχηγός αυτής της οργάνωσης ήταν ο γιος του Πρωθυπουργού, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Την υπόθεση είχε ανακινήσει ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, Γεώργιος Γρίβας, ενημερώνοντας σχετικά τον βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας, Πέτρο Γαρουφαλιά, χωρίς να ενημερώσουν τον Πρωθυπουργό. Η κυβέρνηση παρέπεμψε την υπόθεση στη στρατιωτική δικαιοσύνη, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για θεωρίες συνομωσίας κατά της Ένωσης Κέντρου, ώστε να συγκαλύψουν τη δράση της παραστρατιωτικής δεξιάς οργάνωσης με το όνομα ΙΔΕΑ, μία οργάνωση που είχε ως μέλη της αρκετά άτομα της δικτατορίας που ακολούθησε τον Απρίλιο του 1967.
Η δίκη για την υπόθεση αυτή ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1966, στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών με πρόεδρο τον αεροπαγίτη Θεόδωρο Καμπέρη και οι ανακρίσεις πραγματώθηκαν από τον υποστράτηγο Ιωάννη Σίμο. Μεταξύ των κατηγορουμένων ήταν και ο Ανδρέας Παπανδρέου με τη κατηγορία του πολιτικού ηγέτη της οργάνωσης, όπως επίσης και οι λοχαγοί Πεζικού Μπουλούκος, Πανούτσος, Παπαγιαννόπουλος και Θεοδοσίου. Η υπόθεση θα μπορούσε να είχε λήξει με την επιβολή πειθαρχικών ποινών, αλλά εν τέλει, οδηγήθηκε στη διενέργεια της κύριας ανάκρισης με αποτέλεσμα να βρεθούν κατηγορούμενοι πολλά ακόμα άτομα. Η εξέλιξη αυτή φαινόταν πως είχε μεθοδευτεί από ανθρώπους των ανακτόρων βρίσκοντας πολιτική κάλυψη από κεντρώο κόμμα με εκφραστή τον Πέτρο Γαρουφαλιά.
Η ακροαματική διαδικασία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επεισοδιακή καθ’ όλη τη διάρκειά της. Αυτό διαφαίνεται και από το γεγονός ότι για παράδειγμα, στις 26 Ιανουαρίου 1967, αποφασίστηκε να συνεχιστεί η δίκη κεκλεισμένων των θυρών και απαγορεύτηκε η δημοσιοποίηση των πρακτικών εγγράφων, προκαλώντας τις αντιδράσεις όλων των κομμάτων. Κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων, πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε η παρουσία του δικηγόρου υπεράσπισης Νικηφόρου Μανδηλαρά, ο οποίος κατάφερε να αναδείξει τις θεωρίες συνομωσίας για την υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ», με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα να αποτελεί η επίθεση που δέχθηκε από έναν μάρτυρα κατηγορίας όταν αυτός πιέστηκε από τις ασφυκτικές ερωτήσεις του Ναξιώτη δικηγόρου. Επίσης, ο Μανδηλαράς προσκόμισε και ψυχιατρική γνωμάτευση του Γεώργιου Παπαδόπουλου, κάτι που φαίνεται να διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της υπόθεσης. Γενικά, ο Νικηφόρος Μανδηλαράς αποδείχθηκε σημαντικό «χαρτί» για την υπεράσπιση των κατηγορουμένων και σίγουρα ο θάνατός του τον Μάιο του 1967, αποτέλεσε ένα μυστήριο γεγονός εκείνη την εποχή που διεγείρει πολλά (αναπάντητα) ερωτήματα.
Στις 16 Μαρτίου 1967, το Στρατοδικείο δημοσιοποίησε την απόφασή του. Συνολικά, καταδικάστηκαν 15 από τους κατηγορούμενους με ποινές φυλάκισης από 2 έως 18 έτη. Πιο αναλυτικά, σε 18 χρόνια κάθειρξης καταδικάστηκαν ο συνταγματάρχης Αλέξανδρος Παπαπέτρος, ο αντισυνταγματάρχης Α. Δαμβουνέλης και οι λοχαγοί Άρις Μπουλούκος, Τάκης Παπαγεωργόπουλος, ενώ ο Θεοφάνης Τόμπρας σε κάθειρξη δεκατριών χρόνων και πεντάχρονη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων. Επιπλέον, καταδικάστηκαν οι λοχαγοί Δ. Παπαγιαννόπουλος και Γιάννης Πανούτσος σε κάθειρξη οκτώ χρόνων και πεντάχρονη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, ο αντισυνταγματάρχης Δ. Παραλίκας και οι λοχαγοί Α. Βλάχος και Α. Κεπενός σε φυλάκιση τεσσάρων ετών. Στο σύνολό τους αθωώθηκαν 13 άτομα, ενώ αθώος κρίθηκε και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Οριστική αυλαία σε αυτή την πολύκροτη υπόθεση έπεσε μερικούς μήνες μετά και συγκεκριμένα, στις 23 Δεκεμβρίου 1967, με την παροχή αμνηστίας από τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μπουλούκος Γ. Άρις (2018), ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΣΠΙΔΑ, εκδ. Ελληνική Άνοδος
- Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς και η δολοφονία του από όργανα της χούντας το 1967, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- Υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
