Της Χριστίνας Σεφθελή,
Το Διμήνι είναι ένας από τους σημαντικότερους προϊστορικούς οικισμούς της Ελλάδας. Βρίσκεται στην Θεσσαλία, απέχει 4 χιλιόμετρα από την σημερινή πόλη του Βόλου και η έκταση του οικισμού φτάνει περίπου τα 10 χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα. Ο οικισμός κατοικήθηκε από τις αρχές της 5ης χιλιετίας π.Χ., δηλαδή κατά τη Νεότερη Νεολιθική περίοδο, έως και την Εποχή του Χαλκού. Οι πρώτες αρχαιολογικές ανασκαφές στον οικισμό ξεκίνησαν στις αρχές του 20ου αιώνα από τους αρχαιολόγους Β. Στάη και Χρ. Τσούντα (1901-1903) και συνεχίστηκαν αργότερα (1974-1977) υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Γ. Χουρμουζιάδη.
Το Διμήνι κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά τη Νεότερη Νεολιθική περίοδο, στις αρχές της 5ης χιλιετίας π.Χ. Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που διασώζονται στον λόφο αποκαλύπτουν έναν οργανωμένο νεολιθικό οικισμό με ένα ξεχωριστό αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό: έξι πέτρινοι περίβολοι, κατασκευασμένοι γύρω από τον οικισμό σε ζεύγη. Τα σπίτια ήταν μεγάλα και τοποθετημένα είτε γύρω από την κεντρική αυλή, είτε στον χώρο μεταξύ των ζευγών των περιβόλων. Διέθεταν βοηθητικά κτίσματα, τα οποία δημιουργούσαν έναν ακάλυπτο χώρο, ο οποίος λειτουργούσε ως κοινόχρηστη αυλή.
Τα κτήρια ήταν συνήθως χτισμένα δίπλα στους λιθόκτιστους περιβόλους. Οι πλευρές τους, που δεν συνέπιπταν με τους περιβόλους, είχαν θεμέλια από πέτρα και τοίχους από πλιθιά. Οι στέγες ήταν μονόκλινες ή δίκλινες και στηρίζονταν στους περιβόλους και σε κάθετους πασσάλους. Η κατασκευή των στεγών γινόταν με ξύλινα δοκάρια και λεπτά κλαδιά, τα οποία μονώνονταν με πηλό και άχυρο. Τα κτήρια ήταν συνήθως τετράγωνα και μονόχωρα, ενώ, χρησιμοποιούνταν επίσης μεγαρόσχημα κτήρια με σκεπαστή αυλή, όπως η οικία 13 στην κεντρική αυλή.
Από τις ανασκαφές προέκυψαν σημαντικά ευρήματα, όπως εργαλεία από πέτρα, οστά, μικρά αγαλματίδια, κοσμήματα και πλούσια συλλογή κεραμικών με διακοσμητικά σχέδια ζωγραφισμένα ή χαραγμένα, που αντιπροσωπεύουν την κορυφαία στιγμή της νεολιθικής κεραμικής τέχνης.
Στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ., ο οικισμός εγκαταλείφθηκε, με εξαίρεση το «μέγαρο» της κεντρικής αυλής, το οποίο συνέχισε να χρησιμοποιείται από μια μεγάλη οικογένεια γεωργών και κτηνοτρόφων. Στη συνέχεια, κατά τη 2η χιλιετία π.Χ., ο λόφος χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.
Το Διμήνι ήταν οχυρωμένο με δύο περιβόλους. Μέσα σε αυτή την οχύρωση αναπτύσσονταν μικρές οικιστικές μονάδες. Οι δύο περίβολοι σχηματίζονται από εξωτερικούς τοίχους μιας σειράς κατοικιών, οι οποίες ήταν τοποθετημένες κυκλικά και συνδέονται με μεσοτοιχίες. Για την περίφραξη των ζώων χρησιμοποιούνταν κυρίως φράχτες και υπόγεια χαρακώματα, που χρησιμοποιούνταν και ως παγίδες.
Η κοινωνία του Διμηνίου ήταν μια οργανωμένη φιλοπόλεμη κοινωνία και μια οργανωμένη αμυντική θέση. Τα όπλα τους ήταν φτιαγμένα κυρίως από χαλκό και σπάνια από λίθο. Παρά την έλλειψη κοινωνικής διαίρεσης εργασίας, στον οικισμό υπήρχε κάποια διανομή καθηκόντων. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγονταν οι εσωτερικές εντάσεις. Επίσης, υπήρχαν σπάνια πολύτιμα αντικείμενα λεπτής κεραμικής, τα οποία χρησιμοποιούνταν μόνο από την ελίτ, κάτι το οποίο δημιουργούσε εντάσεις με τους έξω οικισμούς.
Η ταφή των νεκρών εμφανίστηκε κυρίως στην ύστερη Νεολιθική εποχή. Οι νεκροί από τους προηγούμενους αιώνες θάβονταν κυρίως σε μικρούς τάφους ατομικούς ή συλλογικούς μέσα ή έξω από την κατοικία. Η νεκρόπολη του Διμηνίου βρισκόταν περίπου 300 μέτρα από τον οικισμό και αποτελούνταν κυρίως από τεφροδόχα αγγεία.
Στο Διμήνι υπήρχαν δύο τρόποι θυσιών, οι οποίες αποτελούσαν σημαντικό μέρος των λατρευτικών πρακτικών. Χωρίζονταν στις αιματηρές και στις αναίμακτες. Η αιματηρή θυσία γινόταν για να προφυλαχθούν από τα κακά και τις δεισιδαιμονίες, όπως επίσης και για να προσφέρουν δώρο στον θεό Martius, και η αναίμακτη αφορούσε προσφορές δώρων σε διάφορες θεότητες.
Συνοψίζοντας, το Διμήνι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της προϊστορικής Ελλάδας, αναδεικνύοντας την πολιτισμική και κοινωνική οργάνωση των νεολιθικών κοινοτήτων. Ο τρόπος δόμησης, η κεραμική τέχνη, η οικονομία και οι λατρευτικές πρακτικές του προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των πρώιμων κοινωνιών. Οι ανασκαφές και οι έρευνες συνεχίζουν να φωτίζουν νέες πτυχές της ζωής στο Διμήνι, εμπλουτίζοντας την κατανόησή μας για το παρελθόν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Λιανέρης Νικήτας (2003), Ο πόλεμος στην Νεολιθική: Η λογική ενός μνημείου, Αθήνα: εκδ. Καρδαμίτσα.
- Διμήνι, odysseus.culture.gr, διαθέσιμο εδώ
- Dimini: General View, ime.gr, διαθέσιμο εδώ
