Υδροκεφαλία: Μυαλό… βυθισμένο(;)

Του Φίλιππου Ατζέμογλου,

Η υδροκεφαλία είναι μια ιατρική κατάσταση που ανακύπτει όταν υπάρχει υπερβολική συσσώρευση υγρού στις κοιλίες του εγκεφάλου. Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει αυξημένη πίεση στον εγκέφαλο, η οποία μπορεί να επηρεάσει τη φυσιολογική λειτουργία του και να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Συμβαίνει σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, με συχνότερες τα νεογέννητα και τους ενήλικους άνω των 60 ετών.

Ποια είναι η αιτία της υδροκεφαλίας;

Η υδροκεφαλία προκαλείται από την ανισορροπία στην παραγωγή και την απορρόφηση του εγκεφαλικού υγρού. Το εγκεφαλικό υγρό παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία του εγκεφάλου, στην απομάκρυνση αποβλήτων και στην παροχή θρεπτικών συστατικών. Όταν υπάρχει κάποια διαταραχή στη ροή ή στην απορρόφησή του, το υγρό συσσωρεύεται στις κοιλίες του εγκεφάλου και προκαλεί αύξηση της πίεσης.

Μερικές κοινές αιτίες της υδροκεφαλίας περιλαμβάνουν:

• Ανατομικές ανωμαλίες: όπως όταν υπάρχει κάποια απόφραξη στους αγωγούς που μεταφέρουν το εγκεφαλικό υγρό.
• Εγκεφαλικές λοιμώξεις: όπως η μηνιγγίτιδα, η οποία μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στους ιστούς του εγκεφάλου.
• Τραυματισμοί στον εγκέφαλο: όπως οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις που επηρεάζουν την παραγωγή ή την απορρόφηση του υγρού.
• Γενετικοί παράγοντες: όπως ο γενετικός κίνδυνος που προκαλεί ανωμαλίες στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.
• Εγκεφαλικοί όγκοι ή άλλες παθήσεις: οι όγκοι του εγκεφάλου μπορούν να μπλοκάρουν τη φυσιολογική ροή του εγκεφαλικού υγρού.

Τύποι υδροκεφαλίας

Υπάρχουν διάφοροι τύποι υδροκεφαλίας, οι οποίοι διακρίνονται με βάση την αιτία και το χαρακτηριστικό της κατάστασης:

1. Υδροκεφαλία με συμπεριλαμβανόμενη αυξημένη πίεση: είναι ο πιο κοινός τύπος και προκαλείται όταν η παραγωγή του εγκεφαλικού υγρού ξεπερνά την ικανότητα του εγκεφάλου να το απορροφήσει. Εμφανίζεται συχνά μετά από τραυματισμούς ή λοιμώξεις.
2. Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης: αυτή η μορφή συμβαίνει όταν η πίεση του εγκεφαλικού υγρού παραμένει φυσιολογική, αλλά υπάρχει παραβίαση στην ισορροπία του υγρού στις κοιλίες του εγκεφάλου.
3. Εξωτερική υδροκεφαλία: όταν το υγρό συσσωρεύεται γύρω από τον εγκέφαλο, παρά μέσα στις κοιλίες.

Συμπτώματα της υδροκεφαλίας

Τα συμπτώματα της υδροκεφαλίας εξαρτώνται από την ηλικία του ατόμου, τον τύπο και τη σοβαρότητα της κατάστασης. Σε γενικές γραμμές, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Πονοκέφαλος.
• Ναυτία και έμετος.
• Απώλεια ισορροπίας και συντονισμού: τα άτομα με υδροκεφαλία μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολία στη βάδιση και στην ισορροπία τους.
• Αλλαγές στη σκέψη και τη μνήμη: η πίεση μπορεί να προκαλέσει ψυχική σύγχυση ή δυσκολία στη συγκέντρωση.
• Διόγκωση της κεφαλής: στα βρέφη, μπορεί να παρατηρηθεί διόγκωση του κρανίου λόγω της συσσώρευσης του υγρού.

Διάγνωση και αντιμετώπιση

Η διάγνωση της υδροκεφαλίας γίνεται μέσω ιατρικής απεικόνισης, όπως είναι η αξονική τομογραφία (CT) ή η μαγνητική τομογραφία (MRI), που βοηθούν στον εντοπισμό των περιοχών, όπου υπάρχει συσσώρευση του υγρού. Επιπλέον, η παρακολούθηση της πίεσης του εγκεφαλικού υγρού μπορεί να είναι σημαντική για την καλύτερη κατανόηση της κατάστασης.

Η θεραπεία της υδροκεφαλίας μπορεί να περιλαμβάνει:

• Εγχειρητικές επεμβάσεις: ο πιο συνηθισμένος τρόπος αντιμετώπισης είναι η εγκατάσταση ενός συστήματος αποχέτευσης, που αποκαλείται “κοιλιοπεριτονιακή παράκαμψη” (shunt). Πρόκειται για έναν σωλήνα που βοηθά στην απομάκρυνση του υπερβολικού υγρού από τον εγκέφαλο και την κατεύθυνσή του σε άλλες περιοχές του σώματος, όπως την κοιλιακή χώρα.
• Φαρμακευτική αγωγή: αν η υδροκεφαλία προκαλείται από λοίμωξη ή φλεγμονή, η χρήση αντιβιοτικών ή αντιφλεγμονωδών φαρμάκων μπορεί να είναι απαραίτητη.
• Χειρουργικές επεμβάσεις για την αποκατάσταση ανατομικών ανωμαλιών: όταν η αιτία είναι ένας όγκος ή άλλη ανωμαλία, μπορεί να απαιτείται χειρουργική εξαίρεση ή διόρθωση της απόφραξης.

Συμπεράσματα

Η υδροκεφαλία είναι μια σοβαρή και συχνά επικίνδυνη νόσος, που απαιτεί άμεση διάγνωση και θεραπεία. Παρά την πρόοδο στην ιατρική, η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή θεραπεία παραμένουν κρίσιμες για την αποφυγή σοβαρών επιπτώσεων στην υγεία και την ποιότητα ζωής των ατόμων που πλήττονται από αυτήν.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Hydrocephalus, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
• Garton et al., Hydrocephalus, Pediatric Clinics of North America, διαθέσιμο εδώ
• Choi et al., Ultrasonography of the optic nerve sheath to assess intracranial pressure changes after ventriculo-peritoneal shunt surgery in children with hydrocephalus: a prospective observational study, Anaesthesia, διαθέσιμο εδώ