Της Κωνσταντίνας Θέου,
Από τη μυθολογία και τη λογοτεχνία μέχρι την ψυχολογία και την ιατρική, ο ύπνος αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας που επηρεάζει σημαντικά κάθε δραστηριότητα και συμπεριφορά, ενώ ταυτόχρονα, αποτελεί δείγμα υγιεινού τρόπου ζωής. Έτσι, διαταραχές πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι ικανές να παρεμποδίσουν το έργο του Μορφέα, προοιωνίζοντας πλήθος προβλημάτων υγείας, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο.
Μία τέτοια διαταραχή είναι και το σύνδρομο άπνοιας ύπνου (ΣΑΥ) ή υπνο-απνοϊκό σύνδρομο. Το υπνο-απνοϊκό σύνδρομο είναι μία σοβαρή διαταραχή ύπνου, κατά την οποία η αναπνοή διακόπτεται (άπνοια) μεταξύ επεισοδίων με έντονο ροχαλητό (η συνολική διάρκεια αγγίζει περίπου τα 10-15 δευτερόλεπτα). Ουσιαστικά, ο εγκέφαλος προσπαθεί να προστατέψει το άτομο μέσω ενός αντανακλαστικού που αναγνωρίζει την έλλειψη οξυγόνου και το ξυπνά, έτσι ώστε, με την αναπνοή, να εξασφαλιστεί επαρκής ποσότητα οξυγόνου για τον οργανισμό. Με αυτόν τον τρόπο, ο ίδιος ο εγκέφαλος, με τα σήματα που αποστέλλει, προστατεύει τον οργανισμό από την αλλοίωση των λειτουργιών του κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ωστόσο, παρά την ικανότητα του αντανακλαστικού να διατηρεί ζωντανό το άτομο που κοιμάται, συγχρόνως, διακόπτει τον ύπνο του, εμποδίζοντας την ξεκούρασή του και «επιβαρύνοντας» με άγχος την καρδιά. Έτσι, είναι πολύ πιθανό, μετά από τέτοια επεισόδια άπνοιας, το άτομο να αισθάνεται ημερήσια κόπωση ή και υπνηλία, γεγονός που, αν δε θεραπευτεί, είναι ικανό να απειλήσει τη ζωή του ατόμου.
Το υπνο-απνοϊκό σύνδρομο αφορά όλες τις ηλικίες και των δύο φύλων, με συχνότερη εμφάνιση σε άνδρες μεγαλύτερους των 40 ετών. Εμφανίζει ετερογένεια συμπτωμάτων, που ευθύνεται για τη διακύμανση της βαρύτητάς του από ήπια, μέχρι και σοβαρή. Έτσι, αν ο αριθμός των επεισοδίων άπνοιας–υπόπνοιας που συμβαίνουν ανά ώρα κατά τη διάρκεια του ύπνου δεν ξεπερνούν τα 5, μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν υπάρχει σύνδρομο άπνοιας, με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν κλινικά συμπτώματα. Αυτό συμβαίνει γιατί, σε φυσιολογικά πλαίσια, η παρουσία των απνοιών μπορεί να γίνει αισθητή ακόμη και στην περίπτωση που κάποιος αισθάνεται πολύ κουρασμένος πριν τον ύπνο. Αν, ωστόσο, ο αριθμός αυτός ξεπεραστεί, γίνεται λόγος για πιθανή ύπαρξη του συνδρόμου.
Γενικά, η υπνική άπνοια διακρίνεται σε τρία είδη:
- Στην αποφρακτική άπνοια ύπνου (που μελετούμε εκτενέστερα στο προκείμενο άρθρο), η οποία είναι η πιο κοινή μορφή, που εμφανίζεται όταν οι μύες του λαιμού χαλαρώνουν και εμποδίζουν τη ροή του αέρα στους πνεύμονες.
- Στην κεντρική άπνοια ύπνου, η οποία εμφανίζεται όταν ο εγκέφαλος δεν στέλνει κατάλληλα σήματα στους μύες που ελέγχουν την αναπνοή.
- Στην κεντρική άπνοια ύπνου που προκύπτει από τη θεραπεία, επίσης γνωστή ως σύνθετη άπνοια ύπνου, η οποία συμβαίνει όταν κάποιος έχει αποφρακτική άπνοια που μετατρέπεται σε κεντρική άπνοια ύπνου, όταν λαμβάνει θεραπεία για αποφρακτική άπνοια ύπνου.
Ποια είναι τα συμπτώματα του υπνο-απνοϊκού συνδρόμου; Κοινά συμπτώματα όλων των ειδών υπνικής άπνοιας αποτελούν:
- Το δυνατό ροχαλητό.
- Επεισόδια στα οποία το άτομο σταματά να αναπνέει, κατά τη διάρκεια του ύπνου (αναφέρεται από άλλο άτομο).
- Το λαχάνιασμα, κατά τη διάρκεια του ύπνου.
- Η ξηροστομία, μετά τον ύπνο.
- Ο πρωινός πονοκέφαλος.
- Οι αϋπνίες.
- Η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, γνωστή ως υπερυπνία.
- Η δυσκολία συγκέντρωσης, κατά τη διάρκεια της μέρας.
- Η ευερεθιστότητα.
Ιδιαίτερο ρόλο στην εξέλιξη του συνδρόμου, ωστόσο, δε διαδραματίζουν τόσο τα συμπτώματα, όσο οι επιπλοκές που προκύπτουν από αυτό και οι οποίες περιλαμβάνουν:
- Αρρυθμίες (κολπική μαρμαρυγή ή προσάρτημα αριστερού κόλπου).
- Υψηλή αρτηριακή πίεση.
- Καρδιακή βλάβη και καρδιακή ανεπάρκεια.
- Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος.
- Ψυχολογικές και ενδοκρινολογικές διαταραχές.
- Εγκεφαλικό επεισόδιο.
- Τροχαία ή εργατικά ατυχήματα.
Πώς γίνεται η διάγνωση, λοιπόν, κι αν είναι θετική, τι θεραπεία ακολουθείται;
Η διάγνωση γίνεται είτε με τη λεγόμενη πολυ-σωματο-καταγραφική μελέτη ύπνου, η οποία γίνεται σε κατάλληλα εξοπλισμένο θάλαμο, όπου ο εξεταζόμενος κοιμάται υπό την επίβλεψη ειδικά εκπαιδευμένου τεχνολόγου και γίνονται μετρήσεις, καταγραφή και παρατηρήσεις διαφόρων παραμέτρων όπως: οξυμετρία, κινήσεις οφθαλμών, θωρακικού τοιχώματος, κοιλιάς, ποδιών, είτε με καταγραφή της ροής του αέρα στη μύτη και στο στόμα, είτε ακόμη με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, ηλεκτρομυογράφημα ή ηλεκτροκαρδιογράφημα.
Αν, λοιπόν, κάποιο άτομο διαγνωστεί με υπνο-απνοϊκό σύνδρομο, εφαρμόζεται θεραπεία, βάσει της σοβαρότητάς του. Έτσι, οι μέθοδοι θεραπείας περιλαμβάνουν:
- Χρήση μιας αναπνευστικής συσκευής, όπως μια μηχανή συνεχούς θετικής πίεσης αεραγωγών.
- Διαχείριση τυχόν υποκείμενων καταστάσεων που προκαλούν ή αυξάνουν τον κίνδυνο άπνοιας ύπνου.
- Αλλαγή της θέσης ύπνου, για αποφυγή άσκησης πίεσης στους αεραγωγούς.
- Χρήση στοματικής συσκευής (επιστόμιο), για τη διατήρηση του αεραγωγού ανοιχτού.
- Χρήση συσκευής νευρομυϊκής ηλεκτρικής διέγερσης, έτσι ώστε να αποτραπεί το «μπλοκάρισμα» του αεραγωγού, κατά τη διάρκεια του ύπνου, από τη γλώσσα και τους μύες των ανώτερων αεραγωγών.
- Λήψη φαρμάκων.
- Χειρουργική επέμβαση.
Καταλήγοντας, είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι οι υπνικές άπνοιες δεν είναι πάντοτε παθολογικές και δεν υποδηλώνουν πάντα την ύπαρξη υπνο-απνοϊκού συνδρόμου. Στις περιπτώσεις, ωστόσο, που αποτελούν παθολογικά ευρήματα, είναι απαραίτητη η εφαρμογή κατάλληλης θεραπείας, η οποία θα είναι ικανή να περιορίσει τις σοβαρές επιπτώσεις από την εξέλιξη του φαινομένου, που θα μπορούσαν να απειλήσουν τη ζωή του ατόμου. Γι’ αυτό και η συνεργασία μεταξύ του πάσχοντα, του θεράποντα ιατρού, καθώς και του πιθανού ατόμου που δύναται να παρατηρεί τα συμπτώματα του πάσχοντα στη διάρκεια του ύπνου, οφείλει να είναι ουσιαστική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sleep Apnea, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Sleep apnea, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Άπνοια στον ύπνο: τι είναι – πώς θεραπεύεται, Metropolitan Hospital, διαθέσιμο εδώ
