Του Δημήτρη Ανδριανόπουλου,
Η 12η Μαρτίου καθιερώθηκε το 2009 από τους Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα -έναν γνωστό Γαλλικό οργανισμό- ως η Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Λογοκρισίας στο Διαδίκτυο. Ζώντας σε μια εποχή η οποία χαρακτηρίζεται από την καθημερινή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τόσο για διασκέδαση όσο και για ενημέρωση, αυτό που είναι κοινά αποδεκτό είναι η πρωτοφανής επικοινωνιακή δύναμη που έχουν αποκτήσει οι χρήστες των social media. Μέσα σε μόλις λίγα δευτερόλεπτα υπάρχει η δυνατότητα να δημοσιευθεί post στο οποίο ένας χρήστης ασκεί κριτική σχετικά με ένα προϊόν ή μοιράζεται σκέψεις και εμπειρίες που έχει.
Η ανωνυμία που επιλέγεται από τους χρήστες ή η δημιουργία fake account, τους διευκολύνουν να εκτονώνουν τον θυμό τους άμεσα και εύκολα αδιαφορώντας για το αν γίνονται προσβλητικοί προς τους άλλους. Ταυτόχρονα, αρκετά κοινωνικά κινήματα αναδείχθηκαν και αναπτύχθηκαν μέσω των social media, καθώς παρέχεται η δυνατότητα συντονισμού πολυπληθών ομάδων σε μικρό χρονικό διάστημα. Μάλιστα, πολλές πολιτικές καμπάνιες έχουν βασιστεί στην επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πλέον αρκετοί πολιτικοί επιλέγουν να επικοινωνούν με τους υποστηρικτές τους μέσω εφαρμογών όπως το TikTok, το οποίο μεταξύ άλλων δίνει την επιλογή της live μετάδοσης βίντεο όπως και την δυνατότητα να μπλοκάρονται «ανεπιθύμητοι» επισκέπτες.
Εκτός από το TikTok, η δυνατότητα να μπλοκάρονται μη αρεστά σχόλια, υπάρχει και σε εφαρμογές όπως το Facebook και το Instagram. Αυτή η επιλογή μπορεί να γίνει κατανοητή ως ένας τρόπος προστασίας της προσωπικότητας των χρηστών από κακόβουλα σχόλια που είναι ικανά να βλάψουν την ψυχοσύνθεση, ειδικά νέων ηλικιακά ατόμων. Γεννώνται όμως πολλά ερωτήματα σχετικά με το αν η εύκολη αυτή λύση λογοκρισίας, μπορεί να γίνει συνήθεια και να εφαρμόζεται και εκτός διαδικτύου. Αυτές οι πρακτικές λογοκρισίας περιορίζουν την κριτική στάση και την αντικειμενικότητα των χρηστών των μέσων ενημέρωσης, καθώς και αυξάνουν το αίσθημα δυσπιστίας προς τα πρόσωπα που βρίσκονται «πίσω» από αυτά.
Ειδικά σε ό,τι αφορά accounts δημοσιογραφικά, τα οποία δεν μεταδίδουν με αμεροληψία τα γεγονότα ή προς άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως influencers και με τις δημοσιεύσεις τους δεν ενημερώνουν σφαιρικά τους υποστηρικτές τους. Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές που έχει διαπιστωθεί ότι απαγορεύεται η πρόσβαση σε ιστοσελίδες και περιεχόμενο που δημοσιεύεται σε προσωπικούς λογαριασμούς. Αυτά είναι φαινόμενα λογοκρισίας που καταπατούν την ελευθερία της έκφρασης.
Ορισμένες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να περιορίσουν την ελευθερία του λόγου, να καταστείλουν διαδικτυακές δραστηριότητες και να ελέγξουν την πληροφόρηση που διατίθεται στο κοινό. Ακόμη και ιδιωτικές εταιρείες λογοκρίνουν περιεχόμενο που δημοσιεύεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχοντας ως στόχο τους το κέρδος. Η λογοκρισία περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης και απειλεί τη Δημοκρατία. Η ελευθερία της έκφρασης η οποία και αποτελεί πυλώνα ανάπτυξης της Δημοκρατίας προστατεύεται από πλειονότητα νομικών βάσεων. Ειδικότερα, από το Σύνταγμα (άρθρο 14), από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 10, 11, 42 τίτλος ΙΙ), από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (άρθρο 9 και 10) και από το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (άρθρο 19).
Τον Ιούνιο του 2020 ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Antonio Guterres, παρουσίασε το Σχέδιο Δράσης για την Ψηφιακή Συνεργασία που αποσκοπεί στη διασφάλιση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ψηφιακή εποχή. Στα συμπεράσματα του Σχεδίου Δράσης, αναγνωρίζεται ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου πρέπει να προστατεύονται τόσο online όσο και offline. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η δύναμη που προσφέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μεγάλη αλλά και επιβλαβής για τους χρήστες. Τους παρασέρνει και τους εξοικειώνει με την κουλτούρα της λογοκρισίας, δίνοντάς τους έτσι την εντύπωση ότι είναι ισχυροί ενώ στην πράξη είναι ευάλωτοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παγκόσμια Ημέρα κατά της Λογοκρισίας στο Διαδίκτυο, Hellenic Association of Political Scientists, διαθέσιμο εδώ
- Η Λογοκρισία στην ψηφιακή εποχή, Social Policy, διαθέσιμο εδώ
