Της Ευαγγελίας Τσόχα,
Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, όπου η πληροφορία καταναλώνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, ένας όρος που έχει κερδίσει έδαφος είναι το “brain rot”, ένας φόβος για τη νοητική «διάβρωση» που προκαλείται από την υπερβολική έκθεση σε γρήγορο, επιφανειακό περιεχόμενο χαμηλής ποιότητας, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός πως το “brain rot” (κυριολεκτικά μεταφράζεται ως «εγκεφαλική σήψη») ανακηρύχθηκε λέξη του 2024 για το Λεξικό της Οξφόρδης, αντικατοπτρίζοντας την αυξανόμενη ανησυχία για την επίδραση της ψηφιακής κουλτούρας στη σκέψη και τη συμπεριφορά των πολιτών της σύγχρονης κοινωνίας.
Σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης, η φράση “brain rot” ορίζεται ως «η υποτιθέμενη επιδείνωση της πνευματικής ή διανοητικής κατάστασης ενός ατόμου, ιδίως όταν θεωρείται αποτέλεσμα υπερκατανάλωσης υλικού (σήμερα κυρίως διαδικτυακού περιεχομένου) που θεωρείται ασήμαντο ή «μη προκλητικό». Αποκτώντας το 2024 νέα διάσταση, χρησιμοποιείται πλέον ευρύτατα στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης π.χ. στο TikTok από τα μέλη των κοινοτήτων της Gen Z και Gen Alpha και συνδέεται άμεσα με ορισμένα είδη περιεχομένου, όπως τα videos και τα memes, τα οποία, αποτελώντας μία μορφή διαδικτυακής κουλτούρας, θεωρούνται από τα πιο ισχυρά μέσα έκφρασης ιδεών, συναισθημάτων και απόψεων στη σύγχρονη εποχή.
Όμως, πώς συνδέεται αυτό το φαινόμενο με τη μάθηση και την εκπαιδευτική διαδικασία; Και μήπως τελικά η λύση δεν είναι να το αποφύγουμε, αλλά να το κατανοήσουμε και να το αξιοποιήσουμε;
Brain Rot VS Εκπαίδευση
Τα παιδιά από μικρή ηλικία έρχονται σε επαφή με γρήγορα και επιφανειακά TikTok video, memes και σύντομο ψηφιακό περιεχόμενο που, ενώ βασίζονται στην αμεσότητα, οδηγούν στη γρήγορη κατανάλωση πληροφοριών και τη στιγμιαία ικανοποίηση. Αυτή η συνεχής έκθεση σε ερεθίσματα που απαιτούν ελάχιστο χρόνο προσοχής και δεν ενεργοποιούν την ουσιαστική εγκεφαλική πρόκληση επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά επεξεργάζονται τις πληροφορίες.
Ως αποτέλεσμα, φαινόμενα διάσπασης προσοχής και τάσεις μειωμένης συγκέντρωσης εμφανίζονται ολοένα και πιο συχνά στις μικρές ηλικίες, τα οποία στο εκπαιδευτικό πλαίσιο μεταφράζονται σε μειωμένο ενδιαφέρον για τη διδασκαλία και τις μεθόδους της. Η ανάγνωση εκτενών κειμένων, η κριτική σκέψη, η επιχειρηματολογία, οι σημειώσεις και οι δραστηριότητες που απαιτούν διαρκή πνευματική ενασχόληση συχνά φαίνεται να είναι λιγότερο ελκυστικές ή να δυσκολεύουν τους μαθητές που έχουν συνηθίσει σε ένα καταιγισμό ήχων και εικόνων. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν πρέπει η σύγχρονη διδασκαλία να προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, σε αυτές τις νέες μαθησιακές συνήθειες, και με πιο στοχευμένες παιδαγωγικές πρακτικές να εστιάσει στην ουσιαστική γνώση και μάθηση.
Το “Brain Rot” ως ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό της μάθησης
Το φαινόμενο του “brain rot” ίσως να αποτελεί μία ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Δυστυχώς δεν είναι εύκολο για τους εκπαιδευτικούς να προσαρμοστούν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα. Παρόλα αυτά, ενσωματώνοντας οπτικοακουστικά μέσα στη διδασκαλία τους για τη διέγερση του ενδιαφέροντος των μαθητών/τριών τους ή ακόμη και ενθαρρύνοντας τους να δημιουργήσουν τα δικά τους βίντεο και memes πάνω σε διδακτικά θέματα, επιτυγχάνονται οι μαθησιακοί στόχοι και ενισχύεται η ενεργή συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Ένα σύντομο βίντεο μπορεί να εισάγει ένα ιστορικό γεγονός με τρόπο που θα τραβήξει την προσοχή των παιδιών, ενώ ένα meme μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξηγήσει ένα δύσκολο επιστημονικό φαινόμενο. Τα memes δεν είναι απλώς αστείες εικόνες, αλλά ένας σύγχρονος τρόπος επικοινωνίας. Σατιρίζοντας τη σύγχρονη πραγματικότητα, μπορούν να αξιοποιηθούν στη διδασκαλία με διάφορους τρόπους, συνοψίζοντας σύνθετες ιδέες. Διευκολύνουν τη διαφοροποιημένη μάθηση και καθιστώντας την εκπαίδευση πιο συμπεριληπτική και ελκυστική, συμβάλλουν στην καλύτερη αφομοίωση διδακτικών εννοιών από τα παιδιά.
Η χρήση εργαλείων που αντηχούν στον κόσμο των παιδιών μπορεί να δημιουργήσει γέφυρες επικοινωνίας. Ωστόσο, η ουσία της διδασκαλίας χρειάζεται να παραμείνει ίδια, δηλαδή η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, η δημιουργικότητα και η ενίσχυση της αγάπης για γνώση.
Επομένως, σκόπιμο είναι να αναρωτηθούμε αν πρέπει τελικά να μιλήσουμε τη «γλώσσα των νέων». Η απάντηση δεν είναι απλή, αλλά ιδιαίτερα σύνθετη. Η τεχνολογία και η προσαρμογή στον κόσμο των παιδιών δεν χρειάζεται να γίνουν αυτοσκοπός, αλλά εργαλεία για την επίτευξη διδακτικών στόχων. Δεν πρόκειται να αντικαταστήσουμε τα σχολικά εγχειρίδια με TikTok βίντεο, αλλά ούτε και να μετατρέψουμε τις σχολικές αίθουσες σε μέρη ψυχαγωγίας. Όμως, η κατανόηση του τρόπου που σκέφτονται και εκφράζονται οι νέοι σήμερα μπορεί να γίνει το κλειδί για μια πιο αποτελεσματική και ουσιαστική διδασκαλία. Τελικά, αν το “brain rot” είναι το πρόβλημα, μήπως τα memes είναι η λύση;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- “Brain rot” named Oxford Word of the Year 2024, corp.oup.com, διαθέσιμο εδώ
