Της Μάρας Βιτσαξάκη,
Ο γνωστός, αλλά αμφιλεγόμενος και προκλητικός κατά πολλούς —καθώς αμφισβητεί πλήρως τις επιταγές της πολιτικής ορθότητας— κωμικός Ricky Gervais δημιουργεί το “After Life”, το οποίο αποτελεί μια σειρά μαύρης κωμωδίας.
Στη σειρά πρωταγωνιστεί ο ίδιος και υποδύεται τον Tony Johnson, ο οποίος βιώνει ένα βαθύ πένθος ένεκα του θανάτου της γυναίκας του από καρκίνο. Η μαγεία της εν λόγω σειράς έγκειται στο ιδιοφυές σενάριο, το οποίο συνδυάζει αριστοτεχνικά την αβάσταχτη θλίψη του πρωταγωνιστή με τη σαρκαστική αντιμετώπισή της κι έτσι, εκβιάζει την απότομη και απροειδοποίητη εναλλαγή συναισθημάτων του θεατή. Κατορθώνει με αξιοθαύμαστο τρόπο να αποτυπώσει τη διπολικότητα, που αισθάνεται ο Tony και τις μικρές ευχάριστες παρενθέσεις ανακουφιστικής κωμωδίας, που εμπεριέχονται στη μόνιμη συνθήκη του πένθους και της κατάθλιψής του. Τις παρενθέσεις αυτές, αν και αρχικά φαίνεται να μην τις εκτιμάει, στη συνέχεια εντείνονται, πληθαίνουν και επιδιώκονται και από τον ίδιο. Η σειρά αποτελείται από τρεις κύκλους, στους οποίους σκιαγραφείται η ομαλή μετάβαση από το πρώτο στάδιο του πένθους στο τελευταίο. Τα στάδια του πένθους έχουν ως εξής: άρνηση, θυμός διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Η υπαρξιακή διάσταση της σειράς είναι εμφανέστατη και παρ’ όλου του φαινομενικά «δυσάρεστου» περιεχομένου της είναι εξαιρετικά ευχάριστη.
Όπως είχε δηλώσει και ο Καμύ στο Μύθο του Σίσυφου, «Υπάρχει ένα μονάχα φιλοσοφικό πρόβλημα πραγματικά σοβαρό: η αυτοκτονία». Πραγματικά, από το πρώτο επεισόδιο της σειράς, ο Tony αντιμετωπίζει το δίλημμα της αυτοκτονίας, διότι αισθάνεται ότι η παράμονή του στη ζωή δεν έχει απολύτως κανένα νόημα μετά το θάνατο της γυναίκας του (Lisa). Έχει ήδη αποπειραθεί να αυτοκτονήσει μια φορά, όμως απέτυχε, διότι, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος, «ο σκύλος του (η Brandy) έπρεπε να φάει». Μάλιστα, αναφέρει πολλάκις κατά τη διάρκεια της σειράς, αλλά και το βλέπουμε, ότι ο μόνος λόγος που παραμένει στη ζωή είναι η Brandy. Οι δυο τους μοιράζονται έναν ξεχωριστό δεσμό, καθώς απέκτησε τη Brandy μαζί με τη γυναίκα του και είναι το μόνο πράγμα που τον συνδέει πλέον μαζί της.
Το δεύτερο στοιχείο που αισθάνεται ο Tony ότι τον συνδέει επίσης με τη γυναίκα του, είναι ο θάνατος. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι ο πρωταγωνιστής είναι πεισματικά άθεος και με την παρούσα θέση δεν υποπέφτει σε αντίφαση, καθώς δε θεωρεί ότι θα συνδεθεί με τη Lisa σε μια μεταφυσική μετά θάνατον ζωή, αλλά απλώς με το να τη συντροφεύσει στο θάνατο έχει την ψευδαίσθηση ότι θα βρίσκεται πιο κοντά της, διότι θα υφίστανται και οι δύο στην ίδια (νεκρική) συνθήκη.
Ο Tony είναι θυμωμένος με τους πάντες και τα πάντα και προσπαθεί μανιωδώς να μην ενδιαφέρεται για τίποτα, στάση την οποία θεωρεί υπερδύναμη και ελευθερία. Προσβάλλει όλους τους ανθρώπους —γνωστούς και μη— και ουσιαστικά εκτονώνει το βάσανό του σ’ αυτούς. Κατόπιν του θανάτου της Lisa έχει συνειδητοποιήσει την αβάσταχτη αλήθεια της ματαιότητας της ζωής. Έχει «πεθάνει», ο ίδιος ο τίτλος της σειράς “After Life” συμβολίζει ακριβώς αυτό, τον εσωτερικό θάνατο του Tony. Η ζωή του ήταν πλήρης με τη Lisa, υπερχείλιζε από ζωτικότητα, υπήρξε πραγματικά ευτυχισμένος. Ωστόσο, αφότου εκείνη πέθανε, ο Tony απλώς υπήρχε. Αδυνατούσε πλέον να ευχαριστηθεί τη ζωή του, μισούσε τη δουλειά του, απεχθανόταν τα πάντα και κυρίως τον παραλογισμό της ύπαρξης. Οι άνθρωποι ξεκίνησαν να του φαίνονται γελοίοι και ηλίθιοι και πίστευε πως το μόνο άτομο στη γη με το οποίο ήταν ικανός να συνδεθεί και να επικοινωνήσει ήταν η γυναίκα του. Παρακολουθεί τα βίντεό τους και διατηρεί ζωντανή τη μνήμη της.
Ο πραγματικός διχασμός που βιώνει ο Tony, η πάλη μέσα του, συμβολίζεται από τις πολύ ιδιαίτερες σκηνές στο παγκάκι του νεκροταφείου, που συζητάει με την Anne. Οι καθημερινοί διάλογοι με την Anne, ουσιαστικά συνιστούν την εσωτερική σύγκρουση του Tony. Ο θάνατος της Lisa γέννησε αυτόν το θυμωμένο, εκδικητικό σχεδόν εαυτό του, ο οποίος μάχεται με τον προηγούμενο ευχάριστο και αλτρουιστή εαυτό.
Στην πραγματικότητα, η σειρά αποτελεί τη νιχιλιστική θεώρηση της ζωής και τους πιθανούς χειρισμούς της. Ουσιαστικά, εφόσον πραγματοποιηθεί η συνειδητοποίηση της ματαιότητας, ο άνθρωπος καλείται να αποδεχθεί αυτή την παραδοχή και να τη διαχειριστεί. Επομένως, είτε η ματαιότητα τον καθηλώνει και τον βυθίζει σ’ έναν «πεσιμιστικό νιχιλισμό» μέσα στον οποίον υπάρχει δυστυχισμένος, είτε διαπιστώνει ότι λόγω της ματαιότητας δεν αξίζει η διατήρηση της βασανιστικής πλέον ζωής, εν γνώσει δηλαδή αυτής της αλήθειας και αυτοκτονεί, είτε τέλος αποδέχεται την εν λόγω παραδοχή και προσεγγίζει τον «οπτιμιστικό νιχιλισμό», ο οποίος ελάχιστα διαφέρει από τον «παραλογισμό» του Καμύ.
Ο Tony εν τέλει ακολουθεί τον οπτιμιστικό νιχιλισμό, όμως βίωσε όλες τις παραπάνω μορφές του εν είδει σταδίων. Η μετατόπιση του Tony από τον πεσιμιστικό στον οπτιμιστικό νιχιλισμό, πραγματοποιείται στον τρίτο κύκλο της σειράς στη σκηνή του νοσοκομείου, όπου τον ρωτάει ένα παιδί που πάσχει από καρκίνο πού βρίσκεται η γυναίκα του κι εκείνος αποκρίνεται λέγοντας ψέματα ότι είναι στο σπίτι του. Ακόμη, αφού του ζητάει ένα άλλο καρκινοπαθές αγόρι να τον επισκεφτεί ξανά γιατί «είναι αστείος», εκείνος δίνει την υπόσχεσή του ότι θα τον επισκέπτεται κάθε μέρα έως ότου να αναρρώσει. Είναι εμφανές ότι ο Tony γνωρίζει πως μάλλον το αγόρι θα πεθάνει, όμως είναι πλέον διατεθειμένος να παράσχει ελπίδα στους ανθρώπους.
Η πάλη μέσα του διαμορφώνει ένα νέο εαυτό, σίγουρα όχι ευτυχισμένο, όμως συνειδητοποιημένο. Είναι αποφασισμένος να προσφέρει χαρά στον περίγυρό του και αποδέχεται πλέον το θάνατο της γυναίκας του. Παραμένει ακόμη αναντικατάστατη γι’ αυτόν, παρ’ όλα αυτά παύει πλέον να αισθάνεται τύψεις που εκείνος εξακολουθεί να ζει, ενώ αυτή όχι. Το τέλος της σειράς είναι αμφιλεγόμενο, καθώς αρκετοί θεατές θεώρησαν ότι τελικά ο Tony, αφού πέθανε και η Brandy —γεγονός που δεν εμφανίζεται στη σειρά, αλλά ερμηνεύθηκε κατά αυτόν τον τρόπο απ’ τους θεατές—, αυτοκτόνησε. Ωστόσο, μετά και από ομολογία του Ricky διαπιστώνεται ότι στην πραγματικότητα, η τελευταία σκηνή της σειράς συμβολίζει ότι όλοι πρόκειται να πεθάνουμε. Αυτό σημαίνει, όμως, ότι στο μεσοδιάστημα μεταξύ της γέννησης και του θανάτου μας πρέπει να ζήσουμε πραγματικά και όχι να διαβιούμε λες και είμαστε ήδη νεκροί. Όπως ειπώθηκε επί λέξει από τον Ricky: “We all die, but not today”, η ζωή συνεχίζεται μέχρι να μη συνεχίζεται πια. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που ο Tony εργάζεται ως αρθρογράφος/δημοσιογράφος στην τοπική εφημερίδα της περιοχής του και αφιερώνει το χρόνο του συλλέγοντας συνεντεύξεις από κατοίκους, οι οποίοι αναφέρουν συνήθως γελοία και καθ’ όλα ασήμαντα περιστατικά, απλώς για να εισαχθούν στο πρωτοσέλιδο ή έστω να αποτελέσουν μια είδηση στην εφημερίδα και να αισθανθούν μια ελάχιστη γεύση αιωνιότητας. Επομένως, κατόπιν των συνεντεύξεων ο Lenny —ο συνάδελφος του Tony— λέει στους ανθρώπους “Smile!” ανεξαρτήτως της είδησης και τους απαθανατίζει με μια φωτογραφία.
Το νόημα του “After Life” είναι ότι στη ζωή συμβαίνουν πολλά γεγονότα, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι συνήθως αδύνατον να προβλεφθούν. Τα γεγονότα αυτά, απλώς συμβαίνουν δίχως να έχουν κανένα απώτερο νόημα και είναι πέραν της δύναμης μας να τα αποτρέψουμε. Συνεπώς, οι άνθρωποι οφείλουμε να αποδεχτούμε αυτήν την αλήθεια, αλλά και την εκάστοτε αλήθεια που δύναται να προκύψει και να πορευθούμε μέσω αυτής. Πράγματι, ο ρεαλισμός διατείνεται ότι η ζωή είναι ως επί το πλείστον άσχημη και δύσβατη, όμως το “After Life” υποστηρίζει ότι είναι πιθανό να υπάρξει και ευχάριστη, εφόσον οι άνθρωποι μοιραστούν αυτές τις πανανθρώπινες εμπειρίες τους, όπως είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου και αισθανθούν έστω και για λίγο ότι συντροφεύονται και από άλλους μες στη μοναξιά τους.
Ωστόσο, η έννοια της ζωής πάντοτε διατηρεί σύμφυτο το στοιχείο του παράδοξου και όπως το νόημα της σειράς συμπυκνώνεται στη φράση που αποδίδεται στον Καμύ —αλλά υπάρχουν ορισμένες διαφωνίες ως προς τον αυθεντικό εκφραστή της— “Should I kill myself or have a cup of coffee?”, κατά τον ίδιο τρόπο συμπυκνώνεται και το παράλογο «νόημα» της ίδιας της ζωής, αλλά και η κωμική ελαφρότητά της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- After life, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
