Του Κώστα Πασχάλη,
Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία και οι ευρωπαϊκές αντιδράσεις έχουν προκαλέσει έντονη συζήτηση για τις πολιτικές και οικονομικές στρατηγικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης βρίσκεται η προσπάθεια της Ε.Ε. να μειώσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια και της υποστήριξης προς την Ουκρανία.
Ο πρώην πρόεδρος των Η.Π.Α., Ντόναλντ Τραμπ, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο Κογκρέσο, δήλωσε ότι η Ευρώπη έχει ξοδέψει περισσότερα χρήματα για την αγορά ρωσικής ενέργειας παρά για την υποστήριξη της Ουκρανίας. Αν και η δήλωση αυτή είναι αμφιλεγόμενη, το Euroverify, με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία, εντόπισε πως οι δαπάνες της Ε.Ε. για την αγορά ρωσικών ορυκτών καυσίμων είναι πράγματι σημαντικά υψηλότερες από τη βοήθεια προς την Ουκρανία.
Πόσα, όμως, στην πραγματικότητα έχει δαπανήσει η Ε.Ε. για ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο; Από την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η Ε.Ε. επέβαλε κυρώσεις που αφορούν ενεργειακά προϊόντα, όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο, προσπαθώντας να μειώσει την εξάρτηση από τη Ρωσία. Παρόλα αυτά, η Ρωσία κατάφερε να παρακάμψει μέρος αυτών των κυρώσεων μέσω ενός σκιώδους στόλου γερασμένων δεξαμενόπλοιων (τα οποία τα διαχειρίζονται εταιρείες που συνδέονται με το Κρεμλίνο). Σύμφωνα με μελέτη του CREA, η Ε.Ε. αγόρασε πάνω από 205 δισ. ευρώ σε ρωσικά ορυκτά καύσιμα από το 2022, ενώ η απαγόρευση επανεξαγωγής LNG τέθηκε σε ισχύ μόλις το 2024.
Παρά τις κυρώσεις, η Ε.Ε. εξακολουθούσε να προμηθεύεται το 18% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, σύμφωνα με έκθεση του Σεπτεμβρίου. Αντίθετα, χώρες εκτός Ε.Ε., όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία, έχουν σχεδόν εξαλείψει τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας, αν και ρωσικό πετρέλαιο ενδέχεται να εισέρχεται στις οικονομίες τους μέσω τρίτων χωρών, όπως η Ινδία, η Κίνα και η Τουρκία. Πώς, όμως, μπορούν να συγκριθούν όλα αυτά με τη βοήθεια στην Ουκρανία; Σύμφωνα με τα στοιχεία της CREA και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο ισχυρισμός του Ντόναλντ Τραμπ ότι η Ε.Ε. έχει δαπανήσει περισσότερα για την αγορά ρωσικών ορυκτών καυσίμων παρά για τη στήριξη της Ουκρανίας φαίνεται ακριβής. Η συνολική οικονομική, στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια της Ε.Ε. προς την Ουκρανία εκτιμάται στα 133,4 δισ. ευρώ, ποσό που είναι 35% χαμηλότερο από τα 205 δισ. ευρώ που δαπανήθηκαν για ρωσικά ορυκτά καύσιμα από την έναρξη της εισβολής το 2022.
Ειδικότερα, η CREA αποκάλυψε ότι μόνο κατά το τρίτο έτος της εισβολής, οι εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων από την Ε.Ε. ανήλθαν σε 21,9 δισ. ευρώ, υπερβαίνοντας την οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία, η οποία έφτασε τα 18,7 δισ. ευρώ την ίδια περίοδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν απάντησε εγκαίρως για επιβεβαίωση αυτών των στοιχείων. Ωστόσο, τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι, παρά τις κυρώσεις, η Ε.Ε. συνέχισε να προμηθεύεται ρωσική ενέργεια σε σημαντικό βαθμό, ενώ η χρηματοδοτική της στήριξη προς την Ουκρανία παραμένει χαμηλότερη από τις δαπάνες της για εισαγωγές ρωσικών καυσίμων.
Η σύγκριση μεταξύ των δαπανών της Ε.Ε. για ρωσικά ορυκτά καύσιμα και της βοήθειας προς την Ουκρανία αλλάζει όταν εξετάζεται η συνολική ευρωπαϊκή στήριξη. Το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία εκτιμά ότι η συνολική οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία, προερχόμενη τόσο από τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. όσο και από τις χώρες-μέλη της, ανέρχεται σε 202,6 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό είναι σημαντικά υψηλότερο από την εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των 133,4 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, αν συμπεριληφθεί η στήριξη από άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκτός Ε.Ε., όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία, η Ισλανδία και η Ελβετία, το συνολικό ποσό της ευρωπαϊκής βοήθειας ανέρχεται σε 247,37 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 132,3 δισ. ευρώ έχουν ήδη διατεθεί. Με βάση αυτά τα στοιχεία, η συνολική ευρωπαϊκή στήριξη προς την Ουκρανία ξεπερνά τις ευρωπαϊκές δαπάνες για ρωσικά ορυκτά καύσιμα, ανατρέποντας τον ισχυρισμό του Τραμπ ότι η Ευρώπη ξοδεύει περισσότερα για την ενέργεια από ό,τι για την Ουκρανία. Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν λάβει μέτρα για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη ρωσική ενέργεια μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με την Ε.Ε., οι ρωσικές ενεργειακές εξαγωγές προς την Ευρώπη έχουν μειωθεί σημαντικά. Το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στις εισαγωγές της Ε.Ε. έπεσε από 45% το 2021 σε 18% έως τον Ιούνιο του 2024. Ταυτόχρονα, οι εξαγωγές φυσικού αερίου από τις Η.Π.Α. προς την Ε.Ε. έχουν αυξηθεί σημαντικά, συμβάλλοντας στην ενεργειακή διαφοροποίηση της Ευρώπης. Οι πιο πρόσφατες δέσμες κυρώσεων στοχεύουν στο να αποτρέψουν το Κρεμλίνο από το να παρακάμπτει τις προηγούμενες κυρώσεις, περιορίζοντας περαιτέρω τις ρωσικές ενεργειακές εισροές στην Ε.Ε.
Η CREA εκτιμά ότι αν εφαρμοστούν αυστηρότερες κυρώσεις που θα υπονομεύσουν τα ρωσικά αντίμετρα, τα έσοδα του Κρεμλίνου από την ενέργεια θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 20% ετησίως. Αυτό θα επηρέαζε σημαντικά την ικανότητα της Ρωσίας να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία. Συνολικά, ενώ τα στοιχεία δείχνουν ότι η Ε.Ε. έχει ξοδέψει σημαντικά ποσά για ρωσικά ορυκτά καύσιμα, η συνολική ευρωπαϊκή στήριξη προς την Ουκρανία –όταν συνυπολογίζονται οι εθνικές συνεισφορές των κρατών-μελών και άλλων ευρωπαϊκών χωρών– ξεπερνά τις δαπάνες για ρωσική ενέργεια.
Παράλληλα, η Ευρώπη μειώνει σταδιακά την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια και ενισχύει τις κυρώσεις, αν και η Ρωσία συνεχίζει να βρίσκει τρόπους να παρακάμπτει τους περιορισμούς. Επομένως, αν και ο ισχυρισμός του Τραμπ έχει βάση όταν εξετάζονται μόνο οι δαπάνες της Ε.Ε., η πλήρης εικόνα δείχνει ότι η ευρωπαϊκή στήριξη προς την Ουκρανία είναι τελικά μεγαλύτερη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Έχει ξοδέψει η Ευρώπη περισσότερα για ρωσική ενέργεια παρά για τη βοήθεια προς την Ουκρανία, όπως ισχυρίζεται ο Τραμπ;, euronews.com, διαθέσιμο εδώ
