Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Η συναισθηματική εξάντληση είναι ένα φαινόμενο που επηρεάζει όλο και περισσότερους ανθρώπους, ειδικά σε περιόδους αυξημένης αβεβαιότητας. Οι οικονομικές κρίσεις, οι κοινωνικές ανακατατάξεις, οι πολιτικές μεταβολές και η εργασιακή ανασφάλεια επιδεινώνουν το άγχος και δημιουργούν ένα διαρκές αίσθημα κόπωσης. Όταν το μέλλον μοιάζει αβέβαιο, η ψυχική αντοχή δοκιμάζεται, και πολλοί άνθρωποι καταλήγουν να αισθάνονται εξαντλημένοι συναισθηματικά και ψυχικά. Σε αυτό το άρθρο, θα αναλύσουμε πώς εκδηλώνεται η συναισθηματική εξάντληση, τον ρόλο που παίζει η αβεβαιότητα και ποιες στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν στην αποτελεσματική διαχείριση αυτής της κατάστασης.
Τι είναι η συναισθηματική εξάντληση;
Η συναισθηματική εξάντληση αποτελεί μία μορφή έντονου ψυχικού στρες, που συσσωρεύεται με την πάροδο του χρόνου και επηρεάζει τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία. Περιλαμβάνει πολλά χαρακτηριστικά. Ένα εξ αυτών είναι η χρόνια κόπωση, δηλαδή η συνεχής αίσθηση εξάντλησης, ακόμα και μετά από επαρκή ξεκούραση. Ακόμη, η συναισθηματική εξάντληση διαθέτει ως χαρακτηριστικό τη δυσκολία στη συγκέντρωση, που σημαίνει ότι τα άτομα με συναισθηματική εξάντληση δυσκολεύονται να παραμείνουν συγκεντρωμένα και να λαμβάνουν αποφάσεις.
Επιπλέον, παρατηρούνται και αλλαγές στη διάθεση, εμφανίζονται συχνά αισθήματα θλίψης, ευερεθιστότητας και απογοήτευσης αλλά και αποστασιοποίησης από τους άλλους — συχνά, οι άνθρωποι που βιώνουν εξάντληση τείνουν να απομονώνονται από φίλους, οικογένεια και συναδέλφους. Μέσα στα χαρακτηριστικά της συναισθηματικής εξάντλησης εντάσσεται και το αίσθημα αναποτελεσματικότητας. Τα άτομα αυτά μπορεί να αισθάνονται ότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας.
Εάν αυτή η κατάσταση παραμείνει χωρίς διαχείριση, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότερες ψυχικές διαταραχές, όπως άγχος ή κατάθλιψη, αλλά και σε σωματικά προβλήματα, όπως αϋπνία, πονοκεφάλους και πεπτικές διαταραχές.
Η Αβεβαιότητα ως παράγοντας επιβάρυνσης
Η αβεβαιότητα, και ιδιαίτερα η οικονομική, αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες συναισθηματικής εξάντλησης. Οι αλλαγές στην αγορά εργασίας, οι αυξανόμενες τιμές και η αδυναμία προγραμματισμού του μέλλοντος δημιουργούν ένα διαρκές αίσθημα άγχους και ανησυχίας.
Η αβεβαιότητα ενεργοποιεί το σύστημα του στρες στον εγκέφαλο, αυξάνοντας τα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης που σχετίζεται με το άγχος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διαρκή ψυχική εγρήγορση, που σταδιακά οδηγεί στην εξάντληση. Το πρόβλημα επιδεινώνεται όταν τα άτομα αισθάνονται ότι δεν έχουν κανέναν έλεγχο πάνω στην κατάσταση, κάτι που ενισχύει το αίσθημα της ελλιπούς βοήθειας.
Στρατηγικές για την αντιμετώπιση της συναισθηματικής εξάντλησης
Η αποτελεσματική διαχείριση της συναισθηματικής εξάντλησης απαιτεί πολύπλευρη προσέγγιση. Παρακάτω ακολουθούν μερικές πρακτικές στρατηγικές:
Η πρώτη είναι η αναγνώριση των συναισθημάτων. Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι να αποδεχτούμε τα συναισθήματά μας. Η άρνηση ή η καταστολή τους μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση. Είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε άγχος και φόβο σε περιόδους αβεβαιότητας, αλλά πρέπει να μάθουμε να τα διαχειριζόμαστε. Επιπλέον, μία άλλη στρατηγική είναι η δημιουργία καθημερινής ρουτίνας. Η ύπαρξη σταθερών καθημερινών συνηθειών μπορεί να προσφέρει αίσθηση ασφάλειας και ελέγχου. Μικρές πρακτικές όπως η γυμναστική, η σωστή διατροφή, η καταγραφή σκέψεων ή η χαλάρωση πριν τον ύπνο, μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στην ψυχική μας ισορροπία.
Και η μείωση της έκθεσης σε αρνητικές ειδήσεις αποτελεί μία στρατηγική . Πιο συγκεκριμένα, η συνεχής ενημέρωση για δυσάρεστες ειδήσεις μπορεί να ενισχύσει το άγχος. Είναι σημαντικό να ενημερωνόμαστε, αλλά με μέτρο και από αξιόπιστες πηγές, ώστε να αποφεύγουμε την περιττή ανησυχία.
Ακόμη, η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας ωφελεί αρκετά στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής εξάντλησης. Η ψυχική ανθεκτικότητα μας βοηθά να ξεπερνάμε τις δυσκολίες. Τεχνικές όπως η θετική σκέψη, η εστίαση στα πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε και η εξάσκηση στην ευγνωμοσύνη μπορούν να βοηθήσουν. Επιπροσθέτως, η αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης μπορεί να ωφελήσει τα άτομα τα οποία είναι εξαντλημένα ψυχικά. Η επαφή με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε είναι ζωτικής σημασίας. Η συζήτηση με φίλους, οικογένεια ή ειδικούς ψυχικής υγείας μπορεί να μας ανακουφίσει από την πίεση και να μας δώσει χρήσιμες προοπτικές.
Τέλος, η επένδυση στην προσωπική ανάπτυξη, όπως η εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και η εξέλιξη της καριέρας μας μπορούν να μειώσουν την ανασφάλεια και να μας δώσουν μεγαλύτερη αίσθηση ελέγχου για το μέλλον.
Συμπέρασμα
Η συναισθηματική εξάντληση είναι ένα πραγματικό πρόβλημα που επηρεάζει πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα σε περιόδους αβεβαιότητας. Αν και η αβεβαιότητα δε μπορεί να εξαλειφθεί πλήρως, μπορούμε να μάθουμε να τη διαχειριζόμαστε με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Μέσω της αυτοφροντίδας, της κοινωνικής υποστήριξης και της ενίσχυσης της ψυχικής μας ανθεκτικότητας, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το άγχος και να βρούμε ξανά την ισορροπία μας. Ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολες μπορεί να φαίνονται οι καταστάσεις, η στάση μας απέναντι στην αβεβαιότητα μπορεί να κάνει τη διαφορά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hobfoll, S. E. (1989), Conservation of resources: A new attempt at conceptualizing stress, American Psychologist
- D. Ganster & P. L. Perrewe (Eds.), Research in organizational stress and well-being, Elsevier Science
- Selye, H. (1976). The stress of life (Rev. ed.). McGraw-Hill
