Της Αναστασίας Δάβαρη,
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας αποτελεί η ένταξη των Δωδεκανήσων στον εθνικό κορμό της χώρας. Η προσάρτηση των Δωδεκανήσων αποτέλεσε μια ακόμη εκπλήρωση της λεγόμενης «Μεγάλης Ιδέας», ενός οράματος που επιδίωκε την ένωση όλων των ελληνικών εδαφών υπό ένα ενιαίο κράτος. Η διαδικασία αυτή ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιων πολιτικών, στρατιωτικών και διπλωματικών αγώνων. Η ιστορία της ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις πολυτάραχες διεθνείς εξελίξεις του 20ου αιώνα, τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και τις επιδιώξεις τόσο της Ελλάδας όσο και των μεγάλων δυνάμεων της εποχής.
Τα Δωδεκάνησα είναι ένα σύμπλεγμα νησιών στο νοτιοανατολικό Αιγαίο. Επί αιώνες, τα νησιά αυτά αποτέλεσαν σημαντικά ναυτικά και εμπορικά κέντρα. Ακόμη, πολλές φορές βρέθηκαν υπό την κυριαρχία διαφόρων ξένων δυνάμεων, όπως οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη, η Οθωμανική Αυτοκρατορία και μετέπειτα στα πολεμικά χρόνια υπό την κατοχή της Ιταλίας, της Γερμανίας και της Βρετανίας.
Η οθωμανική κατοχή, ξεκίνησε σταδιακά από τον 16ο αιώνα και χαρακτηρίστηκε από μια σχετική αυτονομία των νησιών, αλλά και από βαριές φορολογικές επιβαρύνσεις. Αργότερα, κατά τη διάρκεια του Ιταλοτουρκικού Πολέμου, ο οποίος διήρκησε από τον Σεπτέμβριο του 1911 έως τον Οκτώβριο του 1912, η Ιταλία κατέλαβε τα Δωδεκάνησα από τους Οθωμανούς. Αν και αρχικά, υπήρξε η πρόθεση να επιστραφούν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τη λήξη της σύγκρουσης, η Ιταλία διατήρησε τον έλεγχο των νησιών, τα οποία ουσιαστικά έκτοτε αποτέλεσαν ιταλική κτήση. Η Συνθήκη του Ουσύ το 1912, δεν προέβλεπε την οριστική παραχώρηση των νησιών στην Ιταλία, αλλά η κατάσταση μεταβλήθηκε με τη Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923, όπου και η Τουρκία παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα στα Δωδεκάνησα.
Κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής, από το 1912 έως το 1943, η Ιταλία εφάρμοσε μια πολιτική πλήρους ενσωμάτωσης των νησιών στο ιταλικό κράτος. Ιδιαίτερα, μετά την άνοδο του στην εξουσία, ο Μπενίτο Μουσολίνι επιχείρησε την πολιτιστική και διοικητική αφομοίωση των Δωδεκανησίων, επιβάλλοντας την ιταλική γλώσσα στα σχολεία, καταργώντας την ελληνική εκπαίδευση και επιδιώκοντας τη μεταβολή της τοπικής ταυτότητας. Παράλληλα, υπήρξαν έργα υποδομής και εκσυγχρονισμού, αλλά και προσπάθειες αποξένωσης των κατοίκων από τον ελληνισμό.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα Δωδεκάνησα αποτέλεσαν πεδίο έντονων συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943, οι Γερμανοί ανέλαβαν τον έλεγχο των νησιών, διατηρώντας την κυριαρχία τους έως το 1945. Η Μάχη της Λέρου (1943), στην οποία οι βρετανικές και ελληνικές δυνάμεις επιχείρησαν να απελευθερώσουν το νησί από τους Γερμανούς, κατέληξε σε ήττα, διατηρώντας τα νησιά υπό ναζιστική κατοχή. Οι κάτοικοι των Δωδεκανήσων υπέφεραν από στερήσεις και καταπιέσεις, ενώ αναπτύχθηκε έντονη αντιστασιακή δράση.
Με τη λήξη του πολέμου το 1945, τα Δωδεκάνησα πέρασαν υπό βρετανική στρατιωτική διοίκηση. Η ελληνική κυβέρνηση κατέβαλε έντονες διπλωματικές προσπάθειες για την προσάρτηση των νησιών, καθώς πλέον δεν υπήρχε ιταλική διεκδίκηση. Η Συνθήκη των Παρισίων στις 10 Φεβρουαρίου 1947, όρισε ότι η Ιταλία ως ηττημένη δύναμη έπρεπε να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα. Έτσι, η επίσημη ενσωμάτωση πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαρτίου 1948, με πανηγυρικές τελετές.
Η απελευθέρωση και προσάρτηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα αποτελεί μια από τις πιο εμβληματικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Μετά από δεκαετίες ξένης κυριαρχίας, οι κάτοικοι των νησιών εντάχθηκαν στον εθνικό κορμό, εκπληρώνοντας ένα όνειρο. Η ένταξη των Δωδεκανήσων δεν ήταν μόνο μια γεωπολιτική επιτυχία για την Ελλάδα, αφού πλέον απέκτησε στρατηγικό έλεγχο στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, ενισχύοντας την παρουσία της στην περιοχή. Αλλά και μια νίκη του ελληνικού πολιτισμού και της συλλογικής ταυτότητας. Η 7η Μαρτίου γιορτάζεται ετησίως ως ημέρα της ενσωμάτωσης, αναδεικνύοντας τη σημασία του γεγονότος για την τοπική και εθνική ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η μακρά πορεία της Δωδεκανήσου προς την Ενσωμάτωση, foundation.parliament.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων – 7 Μαρτίου 1948, ert.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
