Της Μαριτίνας Χριστοφυλάκου,
Ποιος είναι ο Milei
Ένα πρόσωπο που προβάλλεται όλο και πιο συχνά στα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ο αργεντίνος πρόεδρος Javier Milei. Με τις αμφιλεγόμενες θέσεις και πολιτικές του, αλλά και την εκκεντρική φυσιογνωμία του, έχει προκαλέσει εντυπώσεις σε ομοϊδεάτες του και μη. Η ιδεολογία του έχει τις ρίζες της στον φιλελευθερισμό, και συγκεκριμένα, στην «Αυστριακή Σχολή» της οικονομικής επιστήμης: υποστηρίζει τις ριζοσπαστικές ελεύθερες αγορές, τον ατομικισμό (ή αλλιώς την ατομοκρατία, οπτική που αντιτίθεται πλήρως στον κολεκτιβισμό και τον σοσιαλισμό εξ ορισμού), τη σμίκρυνση του κράτους, τον απομονωτισμό, τον προστατευτισμό και την κατάργηση των κεντρικών τραπεζών. Έντονα εθνικιστής, αν και εβραίος στην καταγωγή, φιλο-ισραηλινός, απορρίπτει την παγκοσμιοποίηση, τις κλιματικές πολιτικές, την κοινωνική πρόνοια και τα προοδευτικά κοινωνικά κινήματα.
Λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Αργεντινή, η οποία βρισκόταν στη κορύφωση της αβάσταχτης οικονομικής κρίσης, μέσω διατάγματος που ανακοίνωνε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Ένα χρόνο αργότερα, ο μηνιαίος πληθωρισμός της χώρας μειώθηκε από 25,5 τοις εκατό τον Δεκέμβριο του 2023, σε 2,7 τοις εκατό τον Οκτώβριο του 2024, το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών. Ο ετήσιος πληθωρισμός κορυφώθηκε σχεδόν στο 300% μέχρι τα μέσα του 2024, αλλά μειώθηκε στο 118% μέχρι τον Δεκέμβριο, σημειώνοντας σημαντική πτώση σχετικά με τα προηγούμενα υψηλά ρεκόρ του. Η φτώχεια, αρχικά, αυξήθηκε με τον πληθωρισμό, αλλά παρομοίως έκτοτε μειώθηκε. Ωστόσο, ενώ αυτοί οι δείκτες υποδηλώνουν οικονομική πρόοδο, μία ανάκαμψη πάντα έχει κάποιο κόστος για τις πιο αδύναμες οικονομίες. Η κυβέρνηση μείωσε τη χρηματοδότηση για δημόσια έργα, πανεπιστήμια, χρηματοδοτούμενα από το κράτος πρακτορεία ειδήσεων, υποδομές και επιστημονική έρευνα, αλλά και κατήργησε οποιοδήποτε υπουργείο αφορούσε την κοινωνία και τον πολιτισμό, συγχωνεύοντάς τα όλα σε ένα ενιαίο ονόματι «Υπουργείο Ανθρωπίνου Κεφαλαίου», είτε στο Υπουργείο Εσωτερικών.
Αυτή η ολοκληρωτική αλλαγή στρατηγικής που εφάρμοσε στη δική του χώρα αποτέλεσε προοικονομία ενός νέου, χειμαρρώδους και ανατρεπτικού κύματος στη διεθνή πολιτική. Τα δεδομένα έχουν πλέον αλλάξει: πριν από 5 χρόνια, εν καιρώ πανδημίας, θα θεωρούνταν σενάριο επιστημονικής φαντασίας ότι θα έρθει εκείνη η ημέρα που η μία χώρα μετά την άλλη θα εκλέγει ακροδεξιές, οικονομικά φιλελεύθερες, αντι-συστημικές κυβερνήσεις. Έξι κράτη της ΕΕ —Ιταλία, Φινλανδία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Κροατία και Τσεχία— έχουν επί του παρόντος ακροδεξιά κόμματα στις κυβερνήσεις τους. Στην Ολλανδία, ο αντι-ισλαμικός εθνικιστής πολιτικός, Geert Wilders, βρίσκεται στα πρόθυρα της εξουσίας. Στο Ισραήλ, οι υπερεθνικιστικές, ιμπεριαλιστικές απόψεις και πολιτικές ακμάζουν μεταξύ πολιτών και πολιτικών με φόντο έναν βάρβαρο, πολύνεκρο και διαρκή πόλεμο. O αντισυστημικός, αυταρχικός Nayib Bukele, πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, έχει εισχωρήσει αποφασιστικά στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, προβάλλοντας την εικόνα του σκληρού ηγέτη που έρχεται να επαναφέρει τη δημόσια τάξη και να προσφέρει τις δυνάμεις της χώρας του για τη καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, όμως, αυτής της πλέον εμφανούς μεταβολής του status quo όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων και την ηγεσία στον δυτικό κόσμο ήταν η επανεκλογή του Donald Trump τον Νοέμβριο του 2024. Όταν ο Milei πρωτοεκλέχθηκε, δεχόταν πόλεμο όχι μόνο από τις φωνές του σοσιαλδημοκρατικού και αριστερού χώρου ή από τα συστημικά μέσα ενημέρωσης εντός της χώρας του, αλλά και από τη διεθνή κοινότητα. Τώρα, εν έτει 2025, η ανάδυση μιας νέας τάξης πραγμάτων που γνωρίσματά της είναι ο εθνικισμός, ο συντηρητισμός και ο λαϊκισμός, με τις ΗΠΑ να ηγούνται αυτής, έχει φέρει τον Milei στο προσκήνιο και τον έχει καταστήσει πλέον στρατηγικό παίχτη στα θέματα και στους διαλόγους περί διεθνούς εμπορίου, οικονομικής πολιτικής και γεωπολιτικής και σύμμαχο πολλών ακροδεξιών κυβερνήσεων του κόσμου.
Milei και Trump
Η σχέση του Milei με τον Trump αποτελεί από τις πιο στενές μεταξύ πολιτικών στη σημερινή εποχή. Ο Milei ήταν ο πρώτος κυβερνήτης χώρας τον οποίο συνάντησε ο Τραμπ μετά την εκλογή του, αφού πρώτα ανταλλάξανε μηνύματα φιλίας και αδελφοσύνης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και ήταν καλεσμένος στην ορκωμοσία του νέου πλανητάρχη. Η ρητορική τους, μία ρητορική που κατακλύζει τον πολιτικό διάλογο ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, είναι κοινή: λιγότερες κρατικές δαπάνες, λιγότεροι κανονισμοί, και γενικότερα όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ελάττωση της κρατικής παρέμβασης στον οικονομικό βίο των πολιτών. Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της ατζέντας αυτής, είναι η αποτελεσματικότερη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού. Ο Trump δεν δίστασε να «δανειστεί» την ιδέα του ομόφρονός του, αποφασίζοντας να ιδρύσει «Τμήμα Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας» ή στα αγγλικά “Department of Government Efficiency” (DOGE) στην κυβέρνησή του, το οποίο θα επιτελούσε τον ίδιο ακριβώς σκοπό με το Υπουργείο Απορρύθμισης και Κρατικού Μετασχηματισμού της Αργεντινής, δημιουργημένο από τον Milei. Μάλιστα, ο Milei ισχυρίζεται ότι ο Elon Musk, επικεφαλής του νεοσύστατου DOGE, ζήτησε από τον Αργεντίνο ομόλογό του να συναντηθούν για να συζητήσουν πώς η Αμερική θα μπορέσει να μιμηθεί το μοντέλο που θέσπισε ο Milei πριν από την ορκωμοσία του Ιανουαρίου.
Η μίμηση πολιτικών και στάσεων μεταξύ των δύο προέδρων, όμως, δεν είναι μονόπλευρη. Μετά την επανεκλογή του Trump τον Νοέμβριο, η Αργεντινή ξαφνικά αποχώρησε από τις συνομιλίες του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Αζερμπαϊτζάν, προκαλώντας υποψίες ότι ο Milei σκόπευε να μιμηθεί την αποχώρηση του Trump από τη Συμφωνία του Παρισιού για τον περιορισμό των εκπομπών άνθρακα, κάτι που η κυβέρνησή του επιβεβαίωσε πως πλέον αποτελεί ενδεχόμενο. Τον Φεβρουάριο του 2024, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Ισραήλ, o πρόεδρος Milei ανακοίνωσε σχέδια για τη μεταφορά της πρεσβείας της Αργεντινής από το Τελ Αβιβ στην Ιερουσαλήμ, γεγονός που συμβολίζει την αναγνώριση της τελευταίας ως επίσημης πρωτεύουσας του κράτους του Ισραήλ. Με αυτήν την αμφιλεγόμενη κίνηση είχε συγκλονιστεί ο Donald Trump το 2017, ο οποίος ήταν ο πρώτος ηγέτης κράτους που το έκανε αυτό στην ιστορία. Έχει, λοιπόν, σχηματιστεί ένα κοινό μέτωπο μεταξύ ΗΠΑ και Αργεντινής που ακολουθεί ένα συγκεκριμένο αφήγημα.
Αποχώρηση της Αργεντινής από τον ΠΟΥ
Μία από τις πιο πρόσφατες ενέργειες του Javier Milei που συμπίπτουν με αυτές του Donald Trump ήταν η αποχώρηση της Αργεντινής από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το όργανο των Ηνωμένων Εθνών για την προάσπιση της παγκόσμιας υγείας. Και οι δύο Πρόεδροι προχώρησαν σε αυτήν την κοινή απόφαση κατακρίνοντας τον οργανισμό για το πώς χειρίστηκε την πανδημία COVID-19 στις αρχές της δεκαετίας. Ο Milei κατηγόρησε τον ΠΟΥ για τις κατευθυντήριες γραμμές του, που σχετίζονταν με τη κοινωνική αποστασιοποίηση και για τις καταστροφικές τους συνέπειες. «Γι’ αυτό αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε μια τόσο άθλια οργάνωση που ήταν ο εκτελεστικός βραχίονας του μεγαλύτερου πειράματος κοινωνικής μηχανικής στην ιστορία», έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Οι καραντίνες προκάλεσαν μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές καταστροφές στην παγκόσμια ιστορία», ανέφερε.
Μέσα στις δηλώσεις του αργεντίνου προέδρου σχετικά με το ΠΟΥ και την αποχώρησή του, περιλαμβάνονται κατηγορίες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και η αμφισβήτηση της επιστημονικής ακεραιότητας του ΠΟΥ, υποστηρίζοντας ότι οι οδηγίες που συμβούλευε τις χώρες να ακολουθήσουν, ήταν βασισμένες σε πολιτικές ατζέντες και όχι σε επιστημονική έρευνα. Αυτή η κατηγορηματική στάση αντικατοπτρίζει την προσέγγιση του Trump, ιδιαίτερα την απόφασή του να περικόψει τη χρηματοδότηση των ΗΠΑ προς τον ΠΟΥ για παρόμοιες ανησυχίες. Αν θεωρήσουμε πως αυτό το νέο μέτωπο συνεργασίας μεταξύ ακροδεξιών και οικονομικά φιλελεύθερων κυβερνήσεων θα συνεχίσει να αυξάνεται σε αριθμό μελών, το μέλλον των διεθνών οργανισμών και της διακρατικής συνεργασίας για ανθρωπιστικούς σκοπούς μοιάζει αβέβαιο.
Ο Milei στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ 2025
Η χαρακτηριστική φράση του Milei στην ομιλία του στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ το 2025 «άνεμοι αλλαγής πνέουν στη Δύση», αντικατοπτρίζει το πνεύμα των τελευταίων μηνών, όπως και την ιδεολογία που ασπάζονται πολυάριθμοι πλέον ηγέτες από όλες τις χώρες και όλες τις ηπείρους, αλλά και προμηνύει τη ριζική αλλαγή των συστημάτων και των τρόπων λειτουργίας των ανεπτυγμένων χωρών τα επόμενα χρόνια. Στην ομιλία του, ο Αργεντίνος πρόεδρος υποστήριξε ότι η σύγχρονη κοινωνία έχει εγκαταλείψει τις ελεύθερες αγορές έναντι της εξαναγκαστικής αναδιανομής του πλούτου, και αυτό έχει οδηγήσει σε οικονομική ύφεση και πολιτική διαφθορά. Επέκρινε την κρατική παρέμβαση, υποστηρίζοντας ότι ωφελεί μόνον τους γραφειοκράτες, τα συνδικάτα, τις μεγάλες εταιρείες και τα μέσα ενημέρωσης, ενώ βλάπτει τους φορολογούμενους και την οικονομική ανάπτυξη. Παραλλήλισε το σημερινό σύστημα με τον κόσμο του Atlas Shrugged, του βιβλίου της Ayn Rand, δηλαδή με μια δυστοπική κοινωνία όπου η κυβερνητική υπερρύθμιση, ο κολλεκτιβισμός και η αναδιανομή του πλούτου καταπνίγουν την καινοτομία, τιμωρώντας τους παραγωγικούς ανθρώπους και επιβραβεύοντας τους μέτριους, ώστε τελικά να έρθει οικονομική κατάρρευση και κοινωνική παρακμή.
Εντύπωση έκανε η έντονη και κατηγορηματική αποκήρυξη της woke κουλτούρας, δηλαδή της κουλτούρας του δικαιωματισμού, καθώς την παρουσίασε ως εργαλείο για την επέκταση του κρατικού ελέγχου στις ζωές των ανθρώπων. Εξέφρασε την πεποίθησή του ότι το σημερινό παγκόσμιο σύστημα καταρρέει κάτω από τις αντιφάσεις του και πως υποστηρίζει την επιστροφή στον κλασικό φιλελευθερισμό και στις ελευθεριακές αξίες, προτρέποντας τους παγκόσμιους ηγέτες να εγκαταλείψουν τα αποτυχημένα οικονομικά μοντέλα και να αγκαλιάσουν τις ελεύθερες αγορές. Η ομοιότητα μεταξύ του οράματός του με τις πολιτικές του Trump, όπως και η ανακήρυξη των θέσεών του με τις οποίες συμφωνούν ολοένα και περισσότεροι ηγέτες ανά τον κόσμο, αποτελούν στοιχεία που προϊδεάζουν ότι η στροφή της Αργεντινής προς ένα νέο οικονομικό και πολιτικό σύστημα θα γίνει πρότυπο για ένα ευρύτερο, παγκόσμιο κίνημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- One year of Javier Milei’s economic policies, Friedrich Naumann Foundation, διαθέσιμο εδώ
- Javier Milei, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Who is Javier Milei ? Argentina’s new far-right president ‘El loco’ takes the stage, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Milei pitches US-Argentina trade deal to Trump-friendly audience, Buenos Aires Times, διαθέσιμο εδώ
- Five ways in which Argentina’s Milei has mirrored Trump, France24, διαθέσιμο εδώ
- The Anarcho-Capitalist Economic Model: Argentina’s Milei and the Second Trump Administration, Inter-American Law Review, διαθέσιμο εδώ
- Argentina leader orders WHO exit in move mirroring Trump’s, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Davos 2025: Special adress by Javier Milei, President of Argentina, World Economix Forum, διαθέσιμο εδώ
- Argentina’s Milei tells Davos that ‘wokism is cancer’ and feminism is ‘distortion’, Buenos Aires Herald, διαθέσιμο εδώ
