Της Αγγελικής Τσιούντσιουρα,
Πρόσφατα επανήλθε στο προσκήνιο της πολιτικής συζήτησης το ζήτημα των αμβλώσεων, μετά τις πρόσφατες δηλώσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που πρότειναν εμμέσως την απαγόρευσή τους. Συγκεκριμένα, ο Έλληνας ευρωβουλευτής τόνισε την ανάγκη προστασίας της «αγέννητης ζωής», προκαλώντας έντονες αντιδράσεις από άλλους πολιτικούς χώρους. Η τοποθέτησή του συγκρούεται με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή προσέγγιση που αναγνωρίζει την άμβλωση ως θεμελιώδες δικαίωμα της γυναίκας. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αντιπαραβάλουν το επιχείρημα πως η άμβλωση είναι αντίθετη στο Σύνταγμα και πως δεν θα έπρεπε να εναπόκειται στην ελεύθερη βούληση της γυναίκας. Άραγε ευσταθεί κάτι τέτοιο και το έμβρυο έχει και αυτό κάποια δικαιώματα που θα έπρεπε να προστατεύονται;
Χωρίς καμία αμφιβολία η άμβλωση αποτελεί μία ιδιαίτερα σημαντική ανθρώπινη πράξη που δεν αφορά μόνο το δικαίωμα της γυναίκας στη διαχείριση του σώματός της και τη σχέση των συντρόφων, αλλά και την απόφαση διακοπής της κύησης και την τύχη του εμβρύου. Ωστόσο, από νομική και συνταγματική σκοπιά, το έμβρυο δεν αναγνωρίζεται ως υποκείμενο δικαιωμάτων. Στο πεδίο του δικαίου βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη δικαιωμάτων είναι η αναγνώριση προσωπικότητας, η οποία αποκτάται με τη γέννηση. Μόνο τότε ο άνθρωπος θεωρείται πλήρως διαμορφωμένος οργανισμός και υποκείμενο δικαίου. Συνεπώς, πριν από τη γέννηση δεν μπορεί να γίνει λόγος για ύπαρξη ατομικών δικαιωμάτων του εμβρύου, τα οποία να έρχονται σε σύγκρουση με το δικαίωμα της εγκύου να αποφασίσει για την κύησή της.
Το δικαίωμα στην άμβλωση προστατεύεται τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο ως αναφαίρετο δικαίωμα της γυναίκας σχετιζόμενο με την αυτοδιάθεση του σώματός της. Στην Ελλάδα η νομιμοποίηση της άμβλωσης θεσπίστηκε με τον νόμο 1609/1986, ο οποίος επιτρέπει την άμβλωση χωρίς περιορισμούς έως τη 12η εβδομάδα κύησης. Σε ειδικές περιπτώσεις, όπως εγκυμοσύνη που έπεται ενός βιασμού ή αιμομιξίας, το δικαίωμα επεκτείνεται έως τη 19η εβδομάδα, ενώ σε περιπτώσεις σοβαρών εμβρυϊκών ανωμαλιών μπορεί να ασκηθεί έως την 24η εβδομάδα. Αν η εγκυμοσύνη θέτει σε κίνδυνο τη ζωή ή την υγεία της μητέρας, η άμβλωση μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς χρονικό περιορισμό.
Αναφορικά με την προστασία του δικαιώματος στην άμβλωση σε διεθνές επίπεδο αυτή διασφαλίζεται από οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), ο οποίος έχει επανειλημμένα τονίσει ότι η πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Η Σύμβαση για την Εξάλειψη Κάθε Μορφής Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW) των Ηνωμένων Εθνών έχει επίσης αναγνωρίσει την αναγκαιότητα εξασφάλισης ασφαλών αμβλώσεων ως ένα μέσο προαγωγής της υγείας των γυναικών και της ισότητας των φύλων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τάσσεται υπέρ της αναγνώρισης ως θεμελιώδους δικαιώματος, ενώ το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει εκδώσει αποφάσεις που υπογραμμίζουν την αδήριτη ανάγκη να προστατευθούν τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ που διατηρούν αυστηρούς περιορισμούς, όπως για παράδειγμα η Πολωνία, όπου η άμβλωση επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικά περιορισμένες περιπτώσεις, οδηγώντας σε έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Στις Ηνωμένες Πολιτείες αν και η ιστορική απόφαση “Roe v. Wade’’ του 1973 συνέβαλε στη συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος στην άμβλωση, πρόσφατα ωστόσο ανατράπηκε, παρέχοντας τη δυνατότητα στις πολιτείες να θεσπίζουν δικούς τους περιορισμούς και οδηγώντας με αυτόν τον τρόπο στην αποδυνάμωση της πρόσβασης σε αμβλώσεις σε αρκετές περιοχές της χώρας.
Στην τοποθέτηση του Έλληνα Ευρωβουλευτή υπήρξαν έντονες αντιδράσεις με αρκετούς να εκφράζουν τη διαφωνία τους. Ανάμεσά τους και μία γνωστή δημοσιογράφος, η οποία επεσήμανε πως η κατοχύρωση του δικαιώματος στην άμβλωση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα νομικών διεκδικήσεων, αλλά και αντίδραση σε κοινωνικές και θρησκευτικές πιέσεις. Σημείωσε ακόμη ότι οι αυστηροί περιορισμοί των αμβλώσεων σε πολλές χώρες βασίζονται σε θρησκευτικά δόγματα που πρεσβεύουν πως η ζωή είναι ιερή από τη στιγμή της σύλληψης. Ωστόσο, σε πιο κοσμικές κοινωνίες η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος και το δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη.
Ένα χαρακτηριστικό και πρόσφατο χρονικά παράδειγμα κοινωνικής αντίστασης είναι οι διαμαρτυρίες στην Ιρλανδία, όπου το 2018 διεξήχθη δημοψήφισμα για την κατάργηση της 8ης τροπολογίας του Συντάγματος, η οποία απαγόρευσε τις αμβλώσεις. Με ποσοστό 64,4% οι Ιρλανδοί πολίτες ψήφισαν υπέρ της νομιμοποίησης, καταδεικνύοντας τη μεταστροφή της κοινωνίας υπέρ των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων!
Εύκολα μπορεί κανείς να συνάγει το συμπέρασμα πως το δικαίωμα στην άμβλωση αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα στον χρόνιο αγώνα που καταβάλλει καθεμία γυναίκα για την προστασία των δικαιωμάτων της. Παρά την πρόοδο στη νομοθεσία, η άμβλωση συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Το ελληνικό νομικό πλαίσιο είναι από τα πιο προοδευτικά, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο οι εξελίξεις παραμένουν ρευστές. Ωστόσο, όπως δείχνει η ιστορία, οι κοινωνίες εξελίσσονται και υπάρχουν και εκείνες που ήδη έχουν αγκαλιάσει την αυτοδιάθεση και τα ανθρώπινα δικαιώματα και εμφανίζουν μία συνεχή τάση να προοδεύουν. Με αυτόν τον τρόπο προσφέρεται στις γυναίκες η δυνατότητα να επιλέγουν άφοβα και να παίρνουν ελεύθερα αποφάσεις για το σώμα και τη ζωή τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Άμβλωση: Δικαίωμα και Περιορισμοί, SyntagmaWatch.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Όσο και να το φαντασιώνονται οι Αναδιώτιδες, δεν θα πάμε τη χώρα 40 χρόνια πίσω», NEWS 24/7.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι ισχύει για τις αμβλώσεις στην Ευρώπη: Σε ποιες χώρες απαγορεύεται, πού υπάρχουν άτυπα εμπόδια, CNN Greece.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ευρωκοινοβούλιο: Το δικαίωμα στην άμβλωση να κατοχυρωθεί στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, Lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Επίθεση στο δικαίωμα της άμβλωσης από τον Νίκο Αναδιώτη: «Να προστατεύσουμε την αγέννητη ζωή», ThePressProject.gr, διαθέσιμο εδώ
