Της Αναστασίας Βλαχοπούλου,
Η διασύνδεση µεταξύ της κλιµατικής αλλαγής και της ανισότητας των φύλων είναι ένα ζήτηµα βαθιά ριζωµένο σε ευθραστα κοινωνικά περιβάλλοντα της σηµερινής εποχής. Πολλοί ερευνητές χαρακτηρίζουν την κλιµατική αλλαγή ως «πολλαπλασιαστή απειλών», καθώς πέρα από τις ανυπολόγιστες οικολογικές επιπτώσεις, εντείνει συγχρόνως τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές, πολιτικές και οικονοµικές ανισότητες. Ως επακόλουθο, οι γυναίκες – ιδιαίτερα σε αναπτυσσόµενες χώρες – , επηρεάζονται δυσανάλογα και αντιµετωπίζουν τις µεγαλύτερες προκλήσεις.
Σε κοινωνίες, στις οποίες υπάρχει µεγάλη εξάρτηση σε φυσικούς πόρους για την διαβίωση τους, οι γυναίκες, ως κύριοι παραγωγοί τροφίµων και συλλέκτες νερού, είναι υπεύθυνες για την προστασία του νοικοκυριού. Η κλιµατική αλλαγή οδηγώντας σε ξηρασίες, ακανόνιστες βροχοπτώσεις και πληµµύρες, επιδεινώνει τη σπανιότητα των πόρων και καθιστά αυτές τις εργασίες πιο δύσκολες και χρονοβόρες. Καθώς ο πληθυσµός είναι πιο ευάλωτος στη φτώχεια και στην επισιτιστική ανασφάλεια, δηµιουργούνται συγκρούσεις και ευπάθειες σε όλες τις µορφές βίας.
Πολύ συχνά, ακραία καιρικά φαινόµενα οδηγούν σε κλιµατική µετανάστευση. Οι γυναίκες και τα παιδιά αποτελούν την πλειόψηφια των κλιµατικών µεταναστών, αντιµετωπίζοντας µεγαλύτερους κινδύνους φυλετικών ανισοτήτων, εκµετάλλευσης και βίας όταν εκτοπίζονται. Αυτο γιατί οι γυναίκες µπορεί να δυσκολεύονται µε την πρόσβαση τους στην εργασία, την υγειονοµική περίθαλψη και τα νόµιµα δικαιώµατα στις νέες τοποθεσίες που βρίσκονται.
Κατα τη διάρκεια των ακραίων καιρικών φαινόµενων, λόγω κοινωνικών παραγόντων που µπορεί να περιορίζουν την κινητικότητα τους ή λόγω του γεγονότος ότι πολύ συχνά έχουν ελάχιστο χρόνο για εκπαίδευση, οι γυναίκες είναι λιγότερο πιθανό να λαµβάνουν προειδοποιήσεις έκτακτης ανάγκης µε αποτέλεσµα να τραυµατίζονται ή ακόµα και να µην επιβιώνουν.
Σύµφωνα µε στατιστικά της UNICEF (Διεθνές Ταµείο Επείγουσας Βοήθειας των Ηνωµένων Εθνών για τα Παιδιά), στη Νιγηρία, περισσότερα από 10 εκατοµµύρια παιδιά µεταξύ 5 και 14 ετών απουσιάζουν από τα σχολεία. Για τα κορίτσια, τα στατιστικά αυτά είναι ακόµη πιο ανησυχητικά καθώς λιγότερα από τα µισά πηγαίνουν σχολείο. Αυτό το γεγονός, πέρα από µια σειρά παραγόντων όπως η φτώχεια και οι διακρίσεις, οφείλεται και στο ευρύτερο πλαίσιο της κλιµατικής κρίσης καθώς η αύξηση της θερµοκρασίας στη χώρα έχει κάνει τις πληµµύρες και τις κατολισθήσεις πιο έντονες µε αποτέλεσµα τα σχολεία να γίνονται απρόσιτα και µη ασφαλή. Έτσι, σε µια προσπάθεια αντιµετώπισης των συνεπειών των καταστροφών, οι κοινότητες στρέφονται προς τα παιδιά για επιπλέον βοήθεια ή χρηµατική στήριξη της οικογένειας, µε τα κορίτσια – των οποίων η φοίτηση στο σχολείο ήδη αποθαρρύνεται σε ορισµένες κοινότητες – να επηρεάζονται συχνά περισσότερο.
Είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι ένας ακόµη τρόπος µε τον οποίο η ανισότητα των φύλων µπορεί να επιδεινωθεί υπό την επίδραση της κλιµατικής κρίσης είναι η αύξηση του κινδύνου σεξουαλικής κακοποίησης και εµπορίας ανθρώπων. Σύµφωνα µε µία έκθεση του 2022 από το Γραφειο του Ο.Η.Ε. για τα Ναρκωτικά και το Έγκληµα, γυναίκες και κορίτσια που είναι θύµατα της κλιµατικής κρίσης και έχουν αναγκαστεί να φύγουν από τον τόπο τους, στοχοποιούνται πιο εύκολα από διακινητές όταν βρίσκονται σε άγνωστες πόλεις ή καταυλισµούς και καταφύγια. Χαρακτηριστικά, στις Φιλιππίνες το 2013, έπειτα από τον τυφώνα Χαϊγιάν ο οποίος εκτόπισε παραπάνω από 4 εκατοµµύρια ανθρώπους, ο Ο.Η.Ε. διαπίστωσε ότι η εµπορία ανθρώπων αυξήθηκε ραγδαία.
Αξίζει, επιπλέον, να σηµειωθεί ότι σε µια προσπάθεια οικονοµικής ανακούφισης των ανθρώπων από την φτώχεια λόγω των επιπτώσεων των ακραίων καιρικών συνθηκών, οι προοπτικές των παιδικών γάµων αυξάνονται. Σύµφωνα µε το µη κερδοσκοπικό οργανισµό “Save The Children”, στο Μπαγκλαντέζ, μια χώρα ιδιαίτερα ευάλωτη σε καταστροφικούς κυκλώνες και πληµµύρες, παρατηρούνται πολύ συχνά γάµοι µικρών κοριτσιών, καθώς οι οικογένειές τους δεν µπορούν να ανταπεξέλθουν οικονοµικά στην ανατροφή τους µετά το πέρας των φυσικών καταστροφών.
Η κλιµατική κρίση δεν είναι απλώς ένα περιβαλλοντικό ζήτηµα αλλά µια κρίση ανθρώπινων δικαιωµάτων και ισότητας των φύλων. Οποιαδήποτε κλιµατική λύση η οποία θα παρθεί χωρίς να ληφθούν υπόψιν οι αναγκαιότητες των γυναικών και η νοµική προστασία τους στις πληγείσες περιοχές, θα παραµείνει µη αποτελεσµατική.
Εποµένως, γίνεται αντιληπτό ότι η ενδυνάµωση της γυναικείας εκπροσώπησης στην περιβαλλοντική διακυβέρνηση και η υιοθέτηση πολιτικών για το κλίµα που ανταποκρίνονται στην ισότητα των φύλων, µπορούν να δηµιουργήσουν πιο ανθεκτικές και βιώσιµες κοινότητες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Explainer: How gender inequality and climate change are interconnected, UN Women, διαθέσιμο εδώ
- How the climate crisis fuels gender inequality, CNN, διαθέσιμο εδώ
- How the climate justice movement can solve global gender inequalities, Earth Org, διαθέσιμο εδώ
- Tackling gender inequality in a climate-changed world, UNICEF, διαθέσιμο εδώ
